İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
151 Buna cavab olaraq ABŞ İngiltərə ilə birgə Yaxın Şərqə hərbi müdaxil ə etməyə qərar verdilər. 1958-ci ilin iyulun 15-də Livan sahill ərinə ABŞ-ın 6-cı hərbi donanmasının gəmiləri yan aldılar və quruya h ərbi-dəniz süvari ordusu çıxarıldı. Həmin ilin iyulun 17-də is ə ingilis hava desant qüvvələri İordaniyanın paytaxtı olan Amman şəhərini tutdu. İngilis-amerikan təcavüzkar bloku Livan və İordaniya ərazisindən İraqa müdaxilə etmək üçün istifadə etmək niyy ətində idi. Lakin SSRİ-nin yenə də məsələyə müdaxilə etməsi onları İraqda inqilabı devirməyə və Suriyada amerikansayağı hakimiyyət t əşkil etməyə imkan vermədi. Hələ iyulun 16-da SSRİ rəsmi şəkildə İraq respublikasını tanıdığını elan etmişdi. Sovet İttifaqı d ərhal Livandan ABŞ ordusunun və İordaniyadan ingilis ordu- sunun çıxarılmasını tələb etməklə bərabər, SSRİ, ABŞ, İngiltərə, Fransa v ə Hindisdanın iştirakı ilə Yaxın Şərq məsələsinin tənzim- l ənməsinə dair konfransın çağrılmasının təklif etdi. Türkiyədə baş ver ən hadisələrlə əlaqədar olaraq Suriya sərhədində yenidən öz ordusunu c əmləşdirdi. Lakin SSRİ Türkiyəni ciddi şəkildə x əbərdarlıq etdikdən sonra Türkiyə öz fikrindən əl çəkdi. ABŞ tərəfi SSRİ-nin bu təklifini qəbul etmədi. Belə olduqda SSRİ-nin müraciəti əsasında BMT-nin Baş Məclisinin fövqəladə sessiyası çağırıldı. Məclis Yaxın Şərqdə baş verən prosesləri müzakir ə edərək yekunda Livan və İordaniyadan tez bir zamanda ingilis v ə amerikan ordusunun çıxarılması haqqında qərar qəbul etdi. ABŞ və İngiltərə uzun müddət konfransın işini uzatsalar da, sonda öz h ərbi qüvvələrini regiondan çıxarmağa başladılar. Bundan sonra Livan hökum əti “Eyzenhauer doktrinası” na qoşulmaqdan imtina etdiyini bildirdi və SSRİ ilə yaxınlaşdı. Məhz SSRİ-nin maddi və mənəvi dayağı nəticəsində ABŞ buna qarşı hər hansı tədbir görmədi. Bundan sonra Livanın ardınca İraq da bu doktrinadan imtina etdiyini r əsmi şəkildə bildirdi. Bel əliklə, Misirə “3-lər təcavüzü” kimi bu doktrina da müv əffəqiyyətsizliyə düçar oldu. Lakin ABŞ özünün Yaxın Şərq siyas ətindən əl çəkmirdi 1959-cu il martın 24-də İraq Bağdad paktından çıxmasını elan etdi. Paktın digər üzvləri olan İngiltərə, Türkiy ə, Pakistan və İran 1959 –cu ilin iyulun 25-də SENTO 152 (M ərkəzi Müqavilə Təşkilatı) adlanan hərbi blok təşkil etdilər. Onun baş qərargahı Bağdaddan Ankaraya köçürüldü. Bu hərbi blokun vasit əsi ilə ABŞ bu bloka daxil olan ölkələrin ərazisində g ələcəkdə, lazım gələrsə, hərbi-strateji tədbirlər planı həyata keçirm əyi və bu ərazilərdən “soyuq müharibə” və Yaxın Şərq siyas əti ilə əlaqədar olaraq bir plasdarm (meydan) kimi istifadə etm əyi planlaşdırdı. 1967-ci il “Alt ı günlük” müharibə və ABŞ-ın ona münasib əti 1964-cü ild ə Fələstin Azadlıq Təşkilatı yaradıldı. İsrailə qarşı partizan müharibəsi başladı. Öz doğma yurd-yuvalarından çıxarılan və ya qaçıb canını qurtaran fələstinlilər, bu vəziyyətin günahkarı yəhudiləri görürdülər. 1966- cı il noyabr ayının 13-də İsrail ordusu tank və zirehli avtomobill ərlə İordaniya sərhədini keçərək 4000 sakini olan Samu k əndinə hücum etdi və kənd əhalisini qırğına məruz qoydu. 1967- ci ild ə aprel ayının 7-də Suriya topçularına havadan təcavüzə Suriya t əyyarələri də qarışdı. Hava müharibəsində Suriyaya məx- sus 6 t əyyarə partladıldı. Misir ə ingilis-fransız-İsrail təcavüzündən sonra mütəmadi olaraq İsrailin Misir və Suriya ilə olan sərhədində sərhəd pozun- tuları baş verirdi ki, bu hal 1967-ci ildə o dərəcədə kəskinləşdi ki, silahlı münaqişəyə səbəb oldu. İsraillə Suriya və Misir sərhədində qoşunların yerləşdirilməsi baş verdi. 1967-ci il mayın 16-da Misir v ə Suriya bəyanat verdi ki, İsrail hücum etdiyi təqdirdə ona müqavim ət göstərəcəklər. 1967-ci il mayın 20-də bu ölkələrdən h ər hansı birinə üçüncü bir ölkə hücum edərdisə, bir-birinə kömək etm ək haqqında bu ölkələr arasında müqavilə bağlandı. 1967-ci ild ə İordaniya da Misir və Suriya ilə belə bir müqavilə bağladı. Ərəb ölkələri arasında yaranan müdafiə ittifaqı İsrailin siyasətinə qarşı ərəb ölkələrinin birliyini möhkəmləndirmək məqsədi daşı- yırdı. 1967-ci ilin mayın 16-da Birləşmiş Ərəb Respublikasının silahlı qüvvələri Baş ştabının rəisi BMT qoşunlarının komanda r əisinə müraciət etdi ki, barışıq xəttindəki qoşunları geri çəksinlər. 153 çünki onlar h ərbi əməliyyatlar zamanı zərər çəkə bilər. 1967-ci il mayın 18-də BMT qoşunları öz yerlərindən köçürüldülər. 1967-ci il mayn 23-d ə Nasir Birləşmiş Ərəb Respublikasının prezidenti C amal Əbqül Nasir elan etdi ki, Misir Bərzə və Akap körfəzini g əmilər üçün bağlı elan edir. Bu əslində İsrailin Eylat limanının mühasir əyə alınması demək idi. Buna cavab olaraq İsrail 1967-ci il mayın 20-də ölkədə səfərbərlik elan etdi. Həmin vaxt Qahirəyə vasit əçi missiyası ilə BMT-nin baş katibi U. Tan gəldi və Misir prezidenti il ə bu məsələ müzakirə edildi. Bu məsələnin BMT TŞ- nin müzakir əsinə verilməsi haqqında 1967-ci il mayında qərar q əbul edildi. Mayın 29-da TŞ yenidən toplandı. Yaxın Şərqdə və- ziyy ət daha da kəskinləşirdi. ABŞ başda olmaqla SSRİ, Fransa İngiltərə danışıqlar prosesini sürətləndirməyə cəhd etsələr də, nəti- c əsiz qaldı. 1967-ci il iyunun 5-də İsrail qonşu ərəb dövlətlərinə silahlı basqın etdi. İsrailin əlində əsas bəhanə beynəlxalq su yolla- rının bağlanması və İsrailin mühasirəyə alınması idi. Bu zaman İsrailin ixtiyarında 50 min, İordaniyada 55 min, Suriyada isə 75 min qoşun var idi. İsrail birinci Misirə zərbə vurdu. Misir qoşun- ları Sınay yarımadasında İsrail qoşunları ilə birinci gün qarşı- qarşıya dayandılar. Lakin İsrailin hava qüvvələri hücuma keçdikdə Mi sir aciz qaldı. 1967-ci il iyunun 9-da İsrail qoşunları hücuma ke- ç ərək Suveyş kanalına gəlib çatdılar. Misirə zərbə endirdikdən sonra İsrail qoşunları hücumlarını İordaniyaya yönəltdilər. 1967-ci il iyunun 7-d ə İordaniya qoşunlarını geri çəkməyə məcbur oldu. İyunun 9-da İsrail qoşunları Suriyaya girdilər və onları sərhəddən xeyli uz aqlaşdırdılar. Nəticədə bir neçə gün ərzində İsrail öz ərazi- sini xeyli genişləndirdi. Onun ərazisi 68,7 min km 2 oldu. İsrail t ərəfindən İordan çayının qərb sahili, Yerusəlimin Şərq hissəsi işğal olundu, həmçinin İsrail Misirə tabe olan Sinay yarımadası və Suriyaya m əxsus olan Holan təpələrinə nəzarəti öz əlinə aldı. Bu- nun la da, Yaxın Şərqdə mürəkkəb vəziyyət yaranmış oldu. 1967-ci il iyunun 5-d ə SSRİ hökuməti hərbi əməliyyatları dərhal kəsmək t ələbi ilə çıxış etdi. ABŞ əvvəlcə İsraili müdafiə etdi və İsrailin t əcavüzkar kimi tanınmasına qarşı çıxdı. 1967-ci ilin 6,7,9 iyunun- da BMT- nin TŞ İsraildən tələb etdi ki, atəşi dərhal dayandırsın və tutduğu ərazilərdən qoşunları çıxarsın. 1967-ci il iyunun 10-da İs- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|