İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
175 Livanın milli vətənpərvər qüvvələr hərəkatının fəallığı nəti- c əsində 1983-cü ilin iyununda, sülh haqqında müxalif olan qüv- v ələr Livanın müsəlman icmalarının iştirakı ilə Suriya tərəfindən d əstəklənən “Livanın milli xilası” komitəsini təşkil etdilər. 1982-ci il sentyabrın 20-də İordaniya kralı Hüseyn Yaxın Şərqdə münaqişəni nizamlamaq üçün İordaniyanın iştirakı ilə İordan çayının qərb sahilində yaşayan fələstinlilər də daxil olmaqla konfederasiya t əşkil edilməsi haqqında bir plan təklif etdi. Bu m əqsədlə 1985-ci il fevralın 11-də Y. Ərəfatla Hüseyn arasında müqavil ə bağlandı. Müqavilədə İsraillə birgə bəyannamə hazırlamaq nəzərdə tutulurdu. 1986-cı il fevralın 19-da İordaniya öz f əaliyyətini dondurduğunu elan etdi. Liv anla İsrail arasındakı münasibətlər kəskinləşdi. Bu sazişə gör ə Livanda geniş hərəkat başladı. Suriya parlamenti bu sazişi t əsdiq etmədi. 1984-cü il martın 5-də hökumət bitərəfli qaydada ondan imtina etm ək haqda qərar qəbul etdi. Bu dövrdə artıq f ələstinlilər Livanın şimal hissəsindəki Tripol şəhərində müxtəlif fraksiyalarla toqquşmalı oldular. Tripoldan FAT-ın üzvləri çıxarıldı. Onlar Yunanıstana gəldilər. 1983-cü il dekabrın 20-də FAT- ın rəhbərliyi Tunisdə yerləşdi. Fələstinlilərin qalan hissəsi Y əmən və başqa ərazilərə səpələndilər. 1985-ci ilin yanvarında İsrail hökuməti elan etdi ki, İsrailin müdafiə ordusunun üzvləri Livanın cənubundakı təhlükəsizlik zonasında fəaliyyətini davam etdir əcək və Cənubi Livan ordusunun məsləhətçisi kimi çıxış ed əcək. Məqsədinə azda olsa çatan İsrail 1985-ci ildə Təhlükəsiz- lik zonası istisna olmaqla öz qoşunlarını Livandan çıxardı. Onun n əzarət etdiyi Təhlükəsizlik ordusunun yerləşdiyi ərazinin uzun- luğu Cənubi Livanın 10 km 2 -d ən 25 km 2 - ə qədər ərazisini əhatə edirdi. Lakin C ənubi Livan ordusunda israilpərəst əhval- ruhiyyə qalırdı. Bu dövrdə BMT-nin çoxmilli qüvvələri də Livanı tərk et- dil ər. 1983-cü il oktyabrın 23-də Beyrutun qərbində ABŞ və Fran- sa kontingentl ərinin ştatı yanında güclü partlayış oldu. 1983-cü ilin dekabrında isə daha 2 terror aktı törədildi. Terror aktlarından biri Q ərbi Beyrutda, digəri isə Kuveytdə ABŞ və Fransa səfirliyinə qarşı törədildi. Bu, çoxlu insan itkisinə səbəb oldu. 1983-cü ilin fevralında Livanda yenidən vətəndaş müharibəsi başladı. BMT 176 qüvv ələri məcbur oldu ki, ölkədəki şəraitə birbaşa müdaxilə etm əsinlər, onlar 1984-cü il fevralın 8-dən martın 31-dək ölkəni t ərk etdilər. Fransa 1984-cü ildə Yaxın Şərq məsələsilə əlaqədar beyn əlxalq konfransa çağırmaq ideyasını irəli sürdü. SSRİ-nin fikrinc ə, bu konfransda maraqlı tərəflərlə yanaşı BMT təhlü- k əsizlik şurasının 5 daimi üzvü də iştirak etməli idi. 1985-ci ildə İordaniya ilə Fələstin arasında ABŞ-ın bilavasitə rəhbərliyi ilə bağ- lanmış sazişdən sonra ABŞ təkid edirdi ki, növbəti mərhələdə İsraillə Fələstin və İordaniya nümayəndələri görüşsün. Bu görüşdə ABŞ-da öz iştirakını tələb edirdi. ABŞ-ın fikrincə, fələstinlilər İs- ra ilin hüquqlarını rəsmən tanımalı idilər. Digər tərəfdən isə, Fələs- tinin öz müq əddəratını təyin etmək hüququ tanınmalı idi. ABŞ bel ə hesab edirdi ki, ABŞ-la Fələstin-İordaniya nümayəndələri arasında gedən danışıqların 2-ci mərhələsində BMT-nin TŞ-nın üzvl əri və FAT nümayəndələri də iştirak etməlidir. 1981-ci il sentyabrın 1-də İsrailin hərbi qüvvələrinin Tunisdəki FAT-ın ştat m ənzilini bombalaması bu planın pozulmasına səbəb oldu. Bun- dan sonra, FAT- da başlanan böhran 1987-ci ildə aradan qalxdı. 1987- ci ilin dekabrın 7-də fələstinlilərin İordan çayının qərb sahili v ə Qəzzədə kütləvi və yaxşı təşkil edilmiş vətəndaş itaətsizliyi kampaniyası başladı. Bu intifad ilk dəfə 24 saatlıq tətillə özünü nümayiş etdirdi.1987-1993-cü illərdə mindən çox fələstinli öldü- rüldü, on minl ərlə isə yaralandı. Bu dəfə daha radikal mövqe tutan f ələstinlilərin İslam müqavimət hərəkatı və ya Həmas və İslam cihadı təşkilatları möhkəmləndi. Artıq 90-cı illərdə onlar İsrailə qarşı mümkün mübarizə metodlarından biri olan terrora keçdilər. M əqsəd islamyönümlü Fələstin dövlətinin yaradılması və İsrailin m əhv edilməsi idi. FAT uzun müdd ət 1947-ci il noyabrın 29-da Yaxın Şərqdə münaqişəni nizama salmaq üçün qəbul edilmiş 181 saylı qətnaməni q əbul etmək istəmirdi. 1987-ci ilin dekabrın 22-də BMT-nin TŞ- nın qəbul etdiyi 605 saylı qətnaməyə, 1949-cu ilin avqustun 12-də q əbul etdiyi “Müharibə dövründə mülkü əhalinin müdafiəsi haqqında” Cenevrə konvensiyasına uyğun olaraq işğal edilmiş ərazilərdə fələstinlilərin təhlükəsizliyi və müdafiəsini təmin etmək qarşıda dururdu. Qətnamədə göstərilirdi ki, İsrail işğalçı dövlətdir, 177 işğal edilmiş ərazidəki Fələstin xalqının insan hüquqlarını pozur və İsrail ordusunun açıq atəş açması nəticəsində köməksiz Fələstin sakinl əri içərisində mülkü əhali öldürülür və yaralanırdı. Bundan sonra BMT- nin TŞ-si 1988-ci il yanvarın 5-də 607, yanvarın 14-də 608, 1989-cu ilin iyulun 6-da 636, 1989-cu ilin avqustun 30-da 641 saylı qətnamələri qəbul etdi. Həmin qətnamələrdə deportasiya olunmuş fələstinlilərin işğal edilmiş ərazilərə qaytarılması tələb edilirdi. 1988- ci il noyabrın 15-də Əlcazəirdə (FAT-ın)Fələstinin növb ədənkənar sessiyasında Müstəqil Fələstin dövlətinin yara- dılması elan edildi. Onun ərazisi İordan çayının qərb ərazisi (5869 km 2 ) v ə Qəzzə bölgəsi olmalı idi. Paytaxtı Şərqi Yerusəlim olmalı idi. 1989- cu ilin martından Yasir Ərafat Fələstin dövlətinin prezi- denti elan edildi. 1989-cu ilin aprelin 2-d ə isə Fələstin Milli Soveti Yasif Ərafatı prezident seçdi. 100 dövlət Fələstin dövlətini tanıdı. F ələstin dövləti bundan sonra 1947-ci il noyabrın 29-da qəbul edilmiş BMT Baş assambleyasının 181 nömrəli qətnaməsini rəs- m ən tanıdı və terrorizmi mühakimə etdi. FAT-ın İsrail ilə yaxınlaşması baş verdi. O, İsrail dövlətini faktiki olaraq tanıdı. F ələstin dövlətinin yaradılmasına İsrail mənfi reaksiya verdi. FAT- ı terrorçu təşkilat adlandırdı. 1973-cü ild ə Ərəb-İsrail müharibəsindən sonra ABŞ öz diplomatik f əaliyyətinin davamlı xarakter almasına qərar vermişdi. ABŞ belə hesab edir ki, Fələstinlilərə gələcəkdə müqəddəratını həll etm ək imkanı vermək vacibdir. Çünki bu, regionun sabit və təh- lük əsizliyini təmin etmək üçün əsas vasitələrdən biridir. 80-ci ill ərin sonunda FAT-ın tamamilə yeni keyfiyyətdə çıxış etməsi ilə Yaxın Şərqdə sülh probleminin həllində yeni mərhələ başlanmış oldu. İsaq Rabinin İsraildə hakimiyyətə gəlməsi istər İsrail-ABŞ münasib ətlərini, istərsə də İsrail probleminin həllinin yeni müst əviyə keçməsinə səbəb oldu. Rabın torpaqların bir hissəsinin verilm əsi ilə razılaşdığını bildirdi. O, yəhudi məskənlərinin tikin- tisinin dayandırılması mövqeyində çıxış edirdi. İsrail baş nazirinin ABŞ-a səfəri 2 ölkə arasındakı münasibətlərdəki soyuqluğunun aradan qaldırılmasına və vasitəçilik missiyasının ABŞ-a keçməsinə şərait yaratdı. “Soyuq müharibə”nin başa çatması SSR-in Yaxın Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|