İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
166 altında saxladığı kütləvi informasiya vasitələrinin köməyilə rəsmi siyas ətin və ictimai rəyin formalaşmasına fəal təsir göstərirdi. Londonda çıxan «Middl İst interneşnl» jurnalı yazırdı ki, «Bunu inkar ed ən bir adam çətin tapılar ki, xüsusi mənafeli heç bir qrup Kapitoliya t əpəsinə təsir göstərməkdə və hökumətdə həlledici xadiml ərə yol tapmaqda İsrail lobbisinə çata bilməz. Məsələn, 1975- ci ilin mayında sionist lobbisinin qazandığı təsirli qələbə kimi bir q ələbə qazanmaq hələ heç bir lobbiyə, - nə etnik, nə siyasi, n ə də korporativ lobbiyə müyəssər olmuşdur; o zaman o… 76 senatoru İsrailə yardımı artırmaq tələbi ilə prezidentə məktubu imzalamağa inandırdı». Yaxın Şərqdə Amerika imperializminin təcavüzkarlıq hərə- k ətlərinin xeyli fəallaşması, irticaçı üsul-idarələrin silahlı qüv- v ələrin iştirakı ilə regionda indiyədək misli görünməmiş geniş miqyasda h ərbi manevrlərinin keçirilməsi, qonşu ərəb dövlətlərinə qarşı İsrailin cəza tədbirlərinin gücləndirilməsi – yuxarıda adı ç əkilmiş sənədin meydana gəlməsinin fonu idi. Əlbəttə, onu Vaşinqtonun Yaxın və Orta Şərqdəki bütün strategiyasından, İsrail il ə Misir arasında ABŞ-ın himayəsi altında bağlanmış seperat sövd ələşmədən, regionda Pentaqonun hərbi qüvvəsinin olmasını möhk əmləndirmək, ərəb dünyasında təfriqəni dərinləşdirmək m əqsədinin güclənməsindən kənarda nəzərdən keçirmək olmaz. Eyni zamanda b əzi ərəb ölkələrini Amerika – İsrail hərbi strate- giyası məcrasına cəlb etmək məqsədilə bu ölkələrə güclü təzyiq göst ərilirdi. ABŞ Səudiyyə Ərəbistanına «AVAKS» aviasiya k əşfiyyat sistemləri və başqa növ silahlar verməklə neft krallığını ilk növb ədə Vaşinqtonun hərbi partnoyruna çevirməyi nəzərdə tuturdu. S əudiyyə Ərəbistanına «AVAKS» sistemləri satılması q ərarını İsrail qarşısında müdafiə etmək vəzifəsini ABŞ-ın keçmiş prezidenti R. Nikson öz öhd əsinə götürmüşdür. O demişdir: «İsrai- lin dostu kimi m ən belə hesab edirəm ki, indiki mərhələdə bu sövdanın bəyənilməsi nəinki Birləşmiş Ştatların, həm də İsrailin özünün m ənafeyinə uyğundur». O, prezident R. Reyqanı «bütün ehtimala gör ə, Ağ evdə Harri Trumendən sonra İsrailin ən qızğın t ərəfdarı» kimi xarakterizə etmişdir. 167 Amerika- İsrail memorandumu Vaşinqtonun Yaxın Şərqdəki siyas ətini daha da hərbiləşdirmək yolunda yeni bir mühüm addım idi. Amerika- İsrail rəsmi təhlükəsizlik paktı haqqında fikir prezident Reyqan ın belə bir əqidədə olmasından irəli gəlmişdir ki, h ərbi cəhətdən güclü olan İsrail sadəcə ABŞ-ın təkcə emosiyalarla bağlı olduğu müttəfiqi deyil, həm də strateji fəalı hesab edilməlidir. Reyqan hökum əti çalışırdı ki, İsraili, habelə qərbərəst ərəb dövl ətlərini Yaxın Şərqdə yeni antisovet «strateji partnyorluğuna» c əlb etsin. Amerika- İsrail memorandumuna görə, ABŞ-ın məqsədi bu memorandumu imzalamaqla «h əmin regionda Sovet İttifaqının n əzarəti altında olan, bu regiona gətirilib çıxarılan qüvvələr t ərəfindən sülh və təhlükəsizlik üçün təhlükəyə qarşı durmaq idi. Bu cür b əyanatlar elə bir şəraitdə verilirdi ki, ABŞ-ın və İsrailin h ərbi nazirlərinin «sovet hərbi təhlükəsindən qorumaq» dərdinə qaldıqları xalqlar belə bir təhlükənin mövcud olduğunu qəti rədd edirdil ər. Məsələn, İordaniyanın kralı Hüseyn «Nyu-York tayms» q əzetinin müxbiri ilə müsahibəsində qeyd etmişdi ki, «İndi elə bir ərəb çətin tapılar ki, gecələr Şərqdən təhlükə baş verə biləcəyini fikirl əşib gözünə yuxu getməsin. Ərəblərin böyük əksəriyyəti belə hesab edirdil ər ki, ərəb regionu üçün başlıca təhlükə xəyali «sovet t əhlükəsi» deyildir. Bu təhlükə daha artıq dərəcədə İsrail tərəfin- d ən irəli gəlir, bu isə habelə Birləşmiş Ştatların yardımının nəticə- sidir. M ərakeşdə çıxan «Əl-Bəyan» qəzeti qeyd etmişdir: «Bir çox ərəb ölkələri sual verirlər: Sazişin müəllifləri doğrudan-doğruya h əmin regionun ərəb ölkələrindən hər hansı birinə SSRİ-nin basqın etm əyə hazırlaşdığına dair heç olmasa bircə misal gətirə bil ərlərmi? Belə misal yoxdur. Memoranduma gör ə, tərəflərin strateji əməkdaşlığı tam bir sıra məsələlər kompleksini əhətə edir. Bunların arasında «döyüş hazırlığını təmin etmək üçün tərəflərin razılaşdırılmış birgə f əaliyyətini təşkil etmək və ona kömək etmək» məsələsi vardır. Regionda Amerikanın hərbi qüvvələrinin olmasını möhkəmlən- dirm ək və İsrailin onsuz da böyük olan hərbi qüvvəsini daha da artırmaq sahəsində qarşılıqlı tədbirlər nəzərdə tutulurdu. Həmin s ənəd Aralıq dənizinin şərq hissəsində hərbi-dəniz və hərbi hava 168 t əlimləri də daxil olmaqla gələcəkdə birgə hərbi təlimlər keçiril- m əsini nəzərdə tuturdu. Məlum olduğu kimi, amerikalılar Sovet İttifaqının və digər sosialist ölkələrinin bilavasitə sərhədləri yaxın- lığındakı rayonlarda artıq çoxdan bəri müxtəlif qəbildən olan manevrl ər düzəldirdilər. 1981-ci ilin noyabrında onlar «Brayt star» («Parlaq ulduz»)şərti adə ilə çox iri manevrlər keçirtdilər; bu manevrl ərdə ABŞ-ın sılahlı qüvvələrindən əlavə Misirin, Sudanın, Somalinin v ə Osmanın da döyüş bölmələri iştirak edirdilər. Me- mo randum İsrailə Amerikanın «sürətlə əməliyyat qüvvələri» üçün dayaq bazası rolunu ayırırdı. ABŞ-İsrail starateji birliyinin əsl m əqsədi Yaxın Şərq ölkələrinin daxili işlərinə Amerika imperia- lizminin qarışmasından, siyasəti Reyqan hökümətinin planlarına uyğun gəlməyən ərəb dövlətinə qarşı hərbi qüvvədən istifadə etm ək hüququ qazanmaqdan ibarət idi. S ənəd hər iki tərəfin hərbi-strateji planlarını daha sıx uzaqlaş- dırmaq məqsədilə müdafiə nazirləri tərəfindən xüsusi əlaqələn- dirm ə şurası və «texniki xidmət, təmir vasitələrindən və digər infrastrukturdan istifad ə etmək hüququ da daxil olmaqla döyüş hazırlığının təmin edilməsi sahəsində birgə fəaliyyətin təşkil ilə… elmi t ədqiqat və təcrübə-konstruktur işlərində, habelə hərbi ləvazi- mat ticar əti sahəsində…» məşğul olmalı birgə işçi qrupları yaradıl- masını da nəzərdə tuturdu. Beləliklə, burada söhbət ərəb dövlətləri bar əsində İsrailin bütün təcavüzkar hərəkətləri üçün Amerika Birl əşmiş Ştatlarının üzərinə tam məsuliyyət qoyan, İsraili isə Vaşinqtonun əl ata biləcəyi hərəkətlərin bilavasitə iştirakçısına çevri ən ittifaqdan gedirdi. H ər iki ölkənin xüsusi xidmət idarələrinin, o cümlədən Amerikanın MKİ ilə İsrailin «Mossad» kəşfiyyat idarəsinin birgə f əaliyyəti hələ 1950-ci illərdən başlanmışdır. ABŞ Yaxın Şərqə aid m əlumat toplamaq işində «Mossad»a geniş səlahiyyətlər ver- mişdir.1959-cu ildən başlayaraq MKİ-nin bütün Yaxın Şərq əməliyyatları «Mossad»la əlaqələndirilmişdir. Hər iki kəşfiyyat xidm əti idarəsinin Afrikadakı «kooperasiyası» yaxşı məlumdur. 1981- ci ilin yayında Təl-Əvivin İraq nüvə reaktoru üzərinə basqını haqqında dünya mətbuatında xəbər verilərkən yazılmışdı ki, bu basq ında da MKİ-nin iştirakı olmuşdur. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|