İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
136 ortaya qoymalı idilər. İsrailin, düşmən bir "Müsəlman-Ərəb dənizi" t ərəfindən bir "ada" kimi əhatə olunduğu həqiqət olduğundan bu v əziyyətdə görülə biləcək iki şey vardı: 1)Müs əlman Ərəb dənizinin kənarlarına əl atmaq, bu dənizin " ətrafındakı" ölkələrlə ittifaq şəraiti axtarmaq idi. "Ətraf strategi- yası" adı verilən bu plan, İran və Efiopiya kimi Ərəb Yaxın Şər- qinin ətrafındakı Ərəb olmayan ölkələrlə ittifaqı nəzərdə tuturdu. 2)Müs əlman-Ərəb ölkələrindəki daxili çaxnaşmaları, iqtidar uğrunda gedən mübarizələri qızışdırmaq, vətəndaş müharibələri meydana çıxarmaq və beləliklə də bu ölkələri parçalamaq. İsrail hər iki strategiyasını israrla tətbiq etdi. ABŞ-ın dəstəyi il ə Efiopiya və İran ilə (Şah dövründə)çox güclü ittifaq qurdu və bu minvalla Ərəb ölkələrinə qarşı strateji bir güc əldə etmiş oldu. M əsələn, İraqın şimalında 1960-cı illərdə başlayan və 70-ci illərin ortalarına qədər davam edən Kürd üsyanı İsrail və İran tərəfindən ortaq şəkildə dəstəklənildi. Dig ər tərəfdən İsrail Yaxın Şərqdəki bir çox Ərəb ölkələrini daxili çaxnaşmalarla qarışdırmaq və mövcud qarşıdurmaları qızışdırmaq üçün ciddi səy göstərdi. Livan, Yəmən, Oman, Çad və Sudandakı vətəndaş müharibələrinin hamısında "İsrail barmağı" vardı. İsrail bu vətəndaş müharibələrinin hər birində, müharibənin Müs əlman və ya Ərəb olmayan tərəflərini dəstəkləyərək bu ölkələri z əiflətmək və parçalamağa çalışırdı. İsrail Xarici işlər Nazirliyində vəzifədə olmuş Oded Yinonun, 1982-ci ild ə Dünya Sionist Təşkilatına bağlı İnformasiya mərkə- zinin İbrit dilində nəşr orqanı olan Kivunimdə yayımladığı hesabat Y əhudi Dövlətinin Yaxın Şərqdə nə kimi strateji plan yürütdüyünü göst ərən çox əhəmiyyətli bir sənəd idi. Çünki "1980-ci illərdə İs- rail Üçün Strategiya" başlığı ilə nəşr olunan hesabat İsrailin bütün Yaxın Şərqi öz daimilik strategiyasına uyğun olaraq tənzimləmək ist ədiyini, bütün bölgəni idarəsi altına almaqla hədələdiyini göst ərirdi. Yinonun hesabatı, Yaxın Şərq ölkələrinin xüsusilə demoqrafik strukturunu əsas tuturdu. Bu demoqrafik strukturun xülas əsi bu idi: Yaxın Şərq ölkələrinin heç biri monoetnik - yalnız bir mill ətdən ibarət olan sabit və köklü dövlətlər deyildi. Əksinə, süni şəkildə bir-birinə qarşı qoyulmuş etnik tərkibə malik idi. Bu 137 v əziyyət, XIX əsrin sonu və XX əsrin ilk qərinəsində Yaxın Şərqi müst əmləkələşdirən Avropalı güclərin müəyyən məqsədlər üçün h əyata keçirdiyi bir tənzimləmə siyasətinin nəticəsi idi. Müst əmləkəçilər İraq, Suriya, Livan, İordaniya kimi Yaxın Şərq ölk ələrini əhali tərkibi və ya məzhəb təməlinə görə deyil, öz idarə- etm ə xüsusiyyətlərinə görə meydana çıxartmışdılar. Sərhədləri isə masa üz ərində xətkeşlə çəkmişdilər. Bu səbəbdən sözügedən ölk ələrin heç biri, fundament millətçilik tarixinə sahib olmayan, süni v ə dolayısı ilə də asanlıqla dağıla biləcək dövlətlərdir. Suriya v ə ya İraq ölkəsi var, amma nə "Suriya milləti", nə də "İraq mil- l əti" kimi sosial bir gerçəklik yoxdur. Bir sözlə, bu dövlətlərin s ərhədləri daxilində bir-birlərinə heç də normal münasibət bəslə- m əyən müxtəlif dini və etnik qruplar var. Belə bir şəraitdə Yaxın Şərqdə İsrailin strategiyası nədir? Cavab sadədir; "parçala və idarə et" y əni bu süni dövlətləri parçalayıb asanlıqla nəzarət olun- malarını təmin etmək. "1980-ci ill ərdə İsrailin hazırladığı Strategiyada Yaxın Şərqdəki hər bir Ərəb ölkəsi təhlil edilir və İsrail tərəfindən necə parçalana bil əcəyi haqqında fikir yürüdülürdü. (Məsələn, İraqın şimalında bir Kürd dövləti, mərkəzində bir Sünni Ərəb dövləti, c ənubunda isə Şiə Ərəb dövləti olmaqla üç yerə bölünməsinin mümkün olduğu, İsrailin bu istiqamətdə ciddi səy göstərməsinin lazım olduğu bildirilirdi). "1980-ci ill ərdə İsrail Üçün Strategiya" hesabatında Suriya haqqında yazılan "parçalanma ssenarisi" isə belə idi: "Suriya etnik t ərkibinə uyğun olaraq, bu günki Livanda olduğu kimi müxtəlif dövl ətlərə parçalanacaq. Beləcə sahildə bir Şiə dövləti, Hələb bölg əsində də bir Sünni dövləti, Şamda isə buna düşmən mövqedə başqa bir Sünni dövləti və Havran, şimali İordaniya və bəlkə bizim Holanda bir Dürzi dövl əti yaranacaq. Belə bir dövlətləşmə prosesi uzun zaman bölg ədə barış və təhlükəsizliyin zəmanəti olacaq və bu h ədəf bu gün artıq çata biləcəyimiz qədər yaxındır. Yinon, Suriyanın parçalanmasının bölgədə "sülh və təhlü- k əsizliyin zəmanəti" olacağını söyləməklə, şübhəsiz ki, İsrailin təh- lük əsizliyini nəzərdə tutur. Yəhudi dövlətinin təhlükəsizliyi ancaq Ərəb dövlətlərinin parçalanması ilə mümkün ola bilər. 138 İsrail Suriyanın bu cür formada parçalanma fikrini irəli sürər- k ən, ölkədəki Şiə azlığın əlində olan iqtidarının yaratdığı gər- ginliy ə diqqət cəlb edirdi: "Bu gün Suriya ordusunun böyük hissəsi Sünnidir, amma r əhbərlik Şiə zabitlərindədir. İraq ordusu isə əsasən Şiədir, amma zabitləri Sünnidir. Bu, böyük əhəmiyyət kəsb edir v ə ordunun sədaqəti uzun ömürlü ola bilməz. İqtidardakı güclü hərbi rejim (Hafiz Əsədin rejimi)xaricində Suriyanın Livandan heç bir fərqi yoxdur. Necə ki, bu gün Sünni çoxluq il ə iqtidardakı Şiə azlıq (əhalinin yalnız 15%-i)arasında davam ed ən vətəndaş müharibəsi, mövcud problemin dəhşətini ortaya qoyur”. XX əsrdə dünyanın ən qanlı, ən narahat və ən gərgin nöqt ələrindən ikisi Yaxın Şərq və Balkan Yarımadası oldu. Hər iki bölg ədə qanlı müharibələr, vətəndaş qarşıdurmaları, işğallar, partizan h ərəkatlarşı, etnik qırğınlar, sürgünlər baş verdi. Xüsusilə etnik v ə dini müxtəlifliyə əsaslanan qarşıdurmalar hər iki bölgəni qan v ə gözyaşı ilə suladı. Bir sözlə, son zamanlarda hər iki bölgədə zorakı bir sülh küləyi əsdirilir, amma qarşıdurmalara səbəb olan t ərəflər hələ də soyumayıblar və hər fürsətdə bir-birlərinə girmək üçün hazır vəziyyətdə gözləyirlər. Halbuki həm Balkan yarımadası, h əm də Yaxın Şərq bir zamanlar belə deyildi. Əksinə, hər iki bölg ədə əsrlərlə davam edən sabitlik, sülh və hüzur dövrü yaşamışdı. Balkan yarımadası bölgəsində XIX əsrə qədər, Yaxın Şərqdə isə XX əsrə qədər sabitlik əsas hökm sürürdü. 1956- cı ildə Misirə İngiltərə-Fransa-İsrail təcavüzü və ABŞ-ın buna münasib əti Afrikanın Ərəb dövlətlərindən olan Misir İkinici Dünya müharib əsindən sonrakı illərdə də rəsmən müstəqil dövlət hesab olunsa da , faktiki olaraq s ənayesi İngiltərədən asılı olaraq qalırdı. O, İngiltərənin toxuculuq sənayesi üçün “pambıq plantasiyası” rolunu oynayırdı. Həm də İngiltərə Süveyş kanalından və onun zonasında yerləşdirilmiş hərbi bazalardan Misir və digər Ərəb ölk ələri üzərində ağalıq üçün istifadə edirdi. Misir xalqı İngilis əsarəti ilə razılaşmaq istəmirdi, İngilis qoşunlarının Süveyş kanalı zonasından çıxardılması və ölkənin həqiqi müstəqilliyinin bərpa Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|