İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
- “Babayi-Əmir” satirik
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 183
satdı.”
108 kimi, bir cümlədən ibarət məlumatları uğurlu üsul hesab etmək olar. “Molla Nəsrəddin”in sözügedən sahədə fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri də güclü dövlətlərin istilaçılıq siyasətlərinin ifşa olunması idi. Xüsusilə, “Mıncıq” felyetonunda biz jurnalın daha cəsarətli addımının şahidi oluruq: “Bəli, dörd yüz il irəli Amerikanın meşələrində çılpaq dolanan vəhşi insanlar qızıllarını aldanıb Yevropa lotularına verəndə genə əvəzində iki qəpiklik mıncıq alırdılar, amma indi iyirminci əsrdə görürsən ki, dünyanın bir səmtində adamlar az qalırlar ki, ölünü diriltsinlər, az qalırlar ki, şeytana papaq tiksinlər, az qalırlar ki, havaya uçub aydan və ulduzlardan xəbər gətirsinlər, amma ... dünyanın o biri səmtində Qafqaz və İran hindiləri öz əyallarının ruzisini növbənöv libasa girmiş quldurlara paylayanda bari əvəzində onlardan iki qəpiklik mıncıq da istəmirlər” 109 .
“Həqiqət” məqaləsində imperializmin mahiyyətinin əsarət və soyğunçuluqdan ibarət olması sadə bir dildə oxucuya çatdırılr: “Əzizim amerikalı, indi buyur görək, nə qəsd ilə dünyanın o başından bu başına gəlibsən? Mənim yəqinimdir ki sənin xəyalında bir bijlik var. Məsələn, ya bu qəsdlə gəlibsən ki biz biçarə müsəlmanları tovlayıb axırda imtiyaz
108
Yenə orada, səh.299. 109
Yenə orada, səh.266. KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 184
sahibi olasan və bizi fəhlə kimi işlədib bizim öz əlimiz ilə qazandığımız pulları doldurasan cibinə və axırda da Fərahan xalılarından, Buxara dərilərindən, Naxçıvan cecimlərindən, Şamaxı şallarından, Tehran Sirü-xurşidlərindən bir yük tutub vətəninə sovqat aparasan və gedib Amerikada bir kitab yazasan və haman kitabda mollalarımızı tərifləyəsən” 110 . Maraqlıdır ki, bu gün beynəlxalq münasibətlər sistemində mərkəzi yerlərdən birini tutan “enerji təhlükəsizliyinin təminatı” problemi hələ düz bir əsr bundan əvvəl “Molla Nəsrəddin” jurnalının tez-tez müraciət etdiyi məsələlərdən biri olmuşdur. “... Hətta biz də bu saat məətəlik. Bir tərəfdən, cənub neftini Londona daşıyırlar, bir tərəfdən də şimal neftini Amerikaya daşımaq istəyirlər” 111
. Enerji mənbələri uğrunda mübarizə ilə bağlı fikirlər jurnalın başqa bir nömrəsində “Xatirələr” başlıqlı felyetonda daha sərt şəkildə qoyulmuşdur. Ə.Əzimzadənin çəkdiyi və jurnalın birinci səhifəsində yerləşdirilmiş “Şimali İran nefti üçün mübarizələr “ adlı şəkil də İngiltərə və Amerikanın İranda törətdiyi əməllərin əsl mahiyyətinin başa düşülməsi üçün əhəmiyyətlidir. Burada “Şimali İran nefti” bir ceyran şəklində təsvir edilmişdir. Ceyran iki tərəfdən ağızlarını geniş açmış iki əjdahanın pəncəsində çırpınır.
110
Yenə orada, səh.426-427. 111
«Molla Nəsrəddin» jurnalı, № 8, 1925. İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 185
Ceyranı xilas etmək istəyən iranlıların əlləri isə zəncirlə bağlıdır 112
. “Molla Nəsrəddin” jurnalı siyasi çıxışlarına görə daim çar senzurasının təqiblərinə məruz qalırdı. “Demək olar ki, onun hər bir nömrəsi senzura yoxlanışından keçirdi. Höku- mətin daxili və xarici siyasətinə toxunan məqalə, felyeton və şəkillərin çap olunmasına icazə verilmirdi. ... Mirzə Cəlil ... qadağan olunmuş materialların, şəkillərin yerini boş qoyur və üzərində çarpaz xətt çəkirdi. Və onların aşağısında belə yazırdı: “Bizdən asılı olmayan səbəblərə görə, bu yer qaldı”, “Buradakı şəkilə izn verilmədi” və s. 113 .
Əsas ideya-siyasi xətti liberal xırda burjua ideologiyası olan “Babayi-Əmir” satirik jurnalı (1915- 1916-cı illərdə Bakı şəhərində buraxılmışdır) siyasi məsələlərin işıqlandırılmasında məhdud islahatçılıq meylləri nümayiş etdirsə və hökumətin siyasətinə qarşı açıq çıxışlardan çəkinsə də, öz səhifələrində müharibə ilə bağlı mövzulara geniş yer verirdi. Jurnal əksər saylarında öz üslubuna uyğun olaraq müharibənin mahiyyətinin açılmasına, onun insanlara, ayrı-ayrı ölkələrə, bütövlükdə bütün dünyaya fəlakət gətirməsini əks etdirməyə səy göstərirdi. Jurnalda “Avropa müharibəsi” başlığı altında ayrıca bölmə yaradılmışdı. Bu başlıq altında müxtəlif
112
«Molla Nəsrəddin» jurnalы, № 21, 1925. 113
Rüstəmov A.R. Jurnalistika. Bakı Universiteti nəşriyyatı. Bakı, 2005, səh.26-27. KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 186
ölkələrdən müharibəyə aid alınmış xəbərlər, məqalə və felyetonlar dərc edilirdi. Müharibə mövzusunda verilən materiallar jurnalın satirik üslubuna uyğunlaşdırılır, ... müharibə xəbərlərinin maraqla oxunması üçün ondan sonra satirik şeirlər verilirdi. 114
şəkillərlə çıxmağa başlayır ki, bu da müharibə mövzusunda yazıların insanların hisslərinə təsirinin effektivliyini artırır, problemin daha aydın və təsirli işıqlandırılmasına imkan yaradır. Görkəmli rəssam Əzim Əzimzadənin jurnalın 1915- ci il 27-ci sayında oxucuya təqdim etdiyi şəkildə belə bir mənzərə təsvir olunur: bir tərəfdə “müharibəni başlayanlar” əlləri cibində qürurla dayanıb havadan hücuma keçən təyyarə və balonlara baxırlar, digər tərəfdə isə qan tökülür, amansız müharibə səhnəsi aparılır. Şəklin altında isə müharibə pərəstişkarlarnın bu sözlərini oxuyuruq: “Bir işdir tutmuşam, Allah xatirinə keç mənim üçün (sülhə dair).” Əlbəttə, bu sözlərin kinayə ilə deyilməsi açıq-aydın hiss olunur. Ə.Əzimzadənin jurnalda çap olunmuş başqa bir şəklində (9 dekabr 1915-ci il, № 33) Almaniyanın öz müttəfiqlərinin boğazına ip salıb onları darta-darta top qabağına apardığı təsvir olunur. Şəklin altında isə “Haqq
114 Axundov N. Azərbaycan satirik jurnalları (1906-1920-ci illər). Bakı, 1968, səh.110. Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|