İlham Məmmədov, Aydın Əhmədov Nəcməddin Məmmədov
Yüklə 336 Kb. Pdf görüntüsü
|
S xem 3. İnfeksion xəstəliklərin kom pleks diaqnostikası əsasında, düz bağırsaqla və əzələli mədə ilə vəzili mədə sər- həddində qan sızmalar xəstəliyin diaqnostikasında ən vacib pa- toloji-anatomik dəyşikliklər hesab edilir. Ancaq infeksion xəstəliklərlə tək patoloji-anatomik diaqnos tika üsulu ilə diaqnoz qoyulması çox vaxt dürüst olmur. Epizootoloj, kliniki və patoloji-anatomik diaqnostika üsulla rı köməkçi diaqnostika üsullarıdır və bunlar əsasında qoyulan diaqnoz ilk və ya natamam diaqnoz hesab edilir. Ona görə də infeksion xəstəliklərdə diaqnozun dəqiqləşdi rilməsi üçün bakterioloji, vrusoloji, mikroloji və immunoloji diaqnostika üsullarından istifadə edilməlidir. İlkin diaqnoz əsasında bakterial etiologiyalı xəstəliklərə şübhə yarandıqda bakterioloji, virus etiologiyalı xəstəliklərə şübhə yarandıqda virusoloji və s. diaqnostika üsullarına müraci ət edilir. Bu məqsədlə xəstə və ya ölməş quşlardan patoloji ma 62 terial götürülüb baytarlıq laboratoriyalarına göndərilir. Laboratoriyada bakterioloji diaqnostika zamanı göndərilmiş patoloji materialdan ümumi qəbul edilmiş üsulla yaxma hazırla naraq mikroskopiya edilir, müxtəlif qida mühitlərinə ekib xəstə lik törədicisinin təmiz kulturası alınır və ayrılmış mikrob kultu- ralarının patogeliyini yoxlamaq üçün laboratoriya təcrübə hey vanların üzərində bioloji sınaq qoyulur. Virus etiologiyalı xəstəliklərə şübhə yarandıqda laboratoriy ada virusoloji diaqnostika üsulundan istifadə edilir. Yəni patolo ji materialdan müxtəlif canlı sistemlərə əkərək virusun ayrılma sı əldə edilir, lyuminisent mikroskopiya aparılır, bioloji sınaq qoyulur və müvafiq serioloji reaksiyalar qoyulur. Mikroskopik göbələklərin törətdiyi xətəliklərdə mikroloji müayinə aparılır. Qeyd etmək lazımdır ki, belə diaqnostika üsullarının aparıl ması nəticəsində xəstəliyin törədiciləri əldə edildiyi üçün bun lara dəqiq və ya etioloji diaqnostika üsulları da deyilir. Bütün in feksion xəstəliklərdə dəqiq diaqnozun əldə edilməsi bu diaqnos tika üsullarından istifadə edilməlidir. İnfeksion xəstəliklərin diaqnostikasında immunoloji diaqnos tika üsulu dı mühüm əhəmiyyətə malikdir. İmmunoloji diaqnos tika üsulu infeksion xəstəliklər zamanı orqanizmdə yaranan ləng və ani tipli hiperhəssaslıq prosesinin yaranmasına əsaslanıbdır. İmmunoloji diaqnostika zamanı müxtəlif serioloji reaksiyalar dan və allergiya diaqnostika üsullarından istifadə edilir. Bir çox infeksion xəstəliklərin diaqnostikasında serioloji reak siyalar mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bu reaksiyalar əsasən hey vanların qan serumunda antitelləin müəyyən edilməsi, yaxud mikrob və ya virusun cins, növ və tiplərinin təyini məqsədilə tətbiq edilir. Baytarlıqda serioloji reaksiyalardan ən çox AR /aqllütinasiya reaksiyası/ və onun müxtəlif şəkildəyişmələri, PR /prensipita- 63 siya reaksiyası/, KBR /komplementin birləşməsi reaksiyası/, K.UMBR /komplementin uzun müddətli birləşməsi reaksiyası/ NR /neytrallaşma reaksiyası/, İFR /immunoflüoresensiya reak siyası/, İFA /immunoferment analizi/, RİA /radioimmunoloji analiz/, HAR /hemaqqlütinasiya reaksiyası/, HALP /hemaqqlüti- nasiyanın ləngiməsi reaksiyası/, KOAR /koaqqlütinasiya reak siyası/, HADR /hemadsorbsiya reaksiyası/ və HADLR /hemad- sorbsiyanın ləngiməsi reaksiyası/ və s. istifadə edilir. Qeyd edilən reaksiyaların mahiyyəti elektrolitik mühitdə an tigen və antitellərin qarşılıqlı təsir xüsusiyyətlərin əsaslanmış dır. A qqlütinasiva reaksiyası, /A R/. Bu reaksiya ilk dəfə 1896-cı ildə Qruber və Durqam tərəfindən qeyd edilmişdir. Reak siyanın gedişi üçün antitel /aqqlütinin/antigen/aqqlütinogen/ və elektrolitik mühit lazımdır. Reaksiyanın mahiyyəti məlum anti gen əsasında orqanizmdə yaranmış spesifik antitellərin axtarıl masıdır. Antitel kimi qşuşların qan serumu, antigen-xəstəlik törədici sinin diri və ya öldürülmüş mikrob kulturasının yuyuntusu, elek trolitik mühit və fizioloji məhluldan ibarətdir. AR - iki fazada gedir. Birinci fazada antigenlə antitellərin birləşməsi, ikinci fazada isə birləşmiş hissəciklərin mixbər şüşəsi daxilində çökməsi və ya əşya şüşəsi üzərində komalaşma /aqqlütinat/ əm ələ gəlməsi ilə səciyyələnir. AR iki üsulla qoyulur. Birinci üsul - damla AR əşya şüşəsi üzərində AR və ya Xedelson reaksiyası, ikinci üsul klassik Kayt və ya mixbər şüşəsi daxilində aqqlütinasiya reaksiyası adlanır. P resip itisiv a reaksiyası /AR/. 1897-ci ildə Kraus tərəfin dən müəyyən edilmişdir. Bu reaksiyanın gedişi üçün antitel-pre- sipitinin, antigen-presipitogen və elektrolitik mühit-fizioloji məhlul lazımdır. Presipitasya reaksiyasında məlum antitel əsasında orqaizm- 64 də olan antigen axtarılır. Reaksiya yüksək spesifikliyə malik ol maqla patoloji material köhnəldikdə belə bu xüsusiyyətini itir mir. Bu reaksiyadan bir çox xəstəliklərin diaqnostikasında, tib bi-məhkəmə ekspertizasında, antigenin növü və cinsinin təyin edilməsində və s. istifadə edilir. Bü reaksiyanın xüsusi bir şəkil- dəyişməsi olan aqamelində diffüz presipitasiya və ya ouxterloni reaksiyasından daha çox istifadə edilir. Aqar qelində diffuz presipitasiya reaksiyası quşların bir çox virus etiologiyalı infeksion xəstəlik törədilərinin diaqnostikasın da istifadə edilir. Bu reaksiya 3 üsulla: 1) aqar gelində ikiqat dif- fuziya metodı /petri fincanında/; 2) aqar lövhələrində DPR; 3) aqarda ikiqat diffuziyanın kapilyar üsulu. Reaksiyanın spesifikliyinə aqar mühitinin tərkibi, orada xö rək duzunun miqdarı, mühitin PH-ı, reagentli gözcüklər arasın da məsafə, aqar lövhəsinin petri fincanında qalınlığı və s. təsir göstərir. Aqar gelində kimyəvi vasitələrinin miqdarının çoxluğu pre sipitasiya xəttinin yaranmasına mane olur. Reaksiyanı qoymazdan əvvəl aqarı əridib nazik təbəqə şək lində petri fincanına və ya yağsızlaşdırılmış əşya şüşəsi üzərinə tökülür. Aqar lövhəsinin qalınlığı 3-4 mm olmalıdır. Aqar bərki- dikdən sonra xüsusi ştamp vasitəsilə lövhə üzərində yuvacıqlar açılır. Antigenlə antitel əlavə edilmiş gözcüklər arasında opti mal məsafə 5-8 mm olmalıdır. Çünki belə vəziyyətdə presipita siya daha yaxşı və tez yaranır. Antigen və anteli gözcüklərə tökdükdən sonra bunları 370 S temperaturda termostatda 48 saat və sonra otaq temperaturunda 1 gün saxladıqdan sonra nəticəs yoxlanır. Yoxlanılan antigenlə spesifik serum arasında aydın nəzərə çarpan xətt müşahidə edi lirsə reaksiya müsbət hesab edilir. Komplementin birləşməsi reaksiyası /KBR/ quşların infeksi on xəstəliklərinin diaqnostikasında geniş şəkildə tətbiq olunan 65 Yüklə 336 Kb. Dostları ilə paylaş:
|