İmran axundov
Yüklə 1,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
113 III FƏSİL KİNO FƏALİYYƏTİ (1927-1963) Ə. Ələkbərovun yaradıcılığı dövrün tələblərinə müvafiq olaraq psixoloji cəhətdən getdikcə yetkinləşir, teatrda ol- duğu kimi, kinoda da zəngin və ifadəli olurdu. prof. Mahmud Allahverdiyev Ələsgər Ələkbərovun yaradıcılıq yolu yaşadığı dövrün tələb- lərinə uyğun olaraq inkişaf etmiş, təkmilləşmiş, teatrda olduğu kimi kinoda da mükəmməl sənət hadisəsinə çevrilmişdir. O, kino da ya- ratdığı qəhrəmanların bütün varlığını son detalına qədər tamaşaçıya çatdırmaqla özünün böyük sənətkar olduğunu sübut edən qüdrətli aktyor idi. “...o, kinonun təbiilik tələbləri ilə səhnə realizmi arasında üzvi rabitə yaratmaqda, teatr şərtiliklərini kinoya gətirməkdə ifa etdiyi qəhrəmanların canlı, cazibəli, mənalı xarakterini yaratmağa nail olurdu. Onun istedadı çoxcəhətli idi. Doğrudur, Ələkbərov kino- filmlərdə komik, satirik ruhlu obrazlar yaratmamışdır. Lakin böyük aktyorluq imkanları ilə bu işin öhdəsindən gələ bilərdi. Təəssüf ki, teatrda olduğu kimi, kinorejissorlarımız da Ə. Ələkbərovu müvafiq rollarla lazımınca təmin edə bilməmişlər; Onun yaradıcılıq imkanla- rını qiymətləndirməkdə çətinlik çəkdilər. Əgər belə olmasaydı, Məşədi İbad roluna cəsarətlə onu çəkərdilər, çünki o, filmin sınaq işlərindən müvəffəqiyyətlə çıxmışdı” (2). 114 Ələsgər Ələkbərov kinoya gələndə on yeddi yaşı var idi. Belə ki, o, 1927-ci ildən ömrünün sonuna qədər on beş bədii filmdə müxtəlif xarakterli mürəkkəb obrazlar yaratmışdır. Ə. Ələkbərov 1927-ci ildə çə- kilişi başa çatmış “Vulkan üzərində ev” filmində ifa etdiyi Əhməd obrazı ictimayətin diqqətini cəlb etmişdir. Bu film 1907-1908-ci illərdə ki, Ba- kının neft həyatından bəhs edirdi. Burada çalışan müxtəlif millətlərdən və dinlərdən olan fəhlələrin həyatın- dan bəhs edən bu filmdə on yeddi yaşlı Ələkbərov neft mədəninin fəh- ləsi Əhmədin keçdiyi ağır həyatı rea- list boyalarla tamaşaçılara göstərmə- yə müvəffəq olmuşdur. Əhməd-Ələkbərov mazut içəri- sində əzabla işləyərkən onun sərt hə- rəkətləri, mənalı baxışları, sahibkar- lara olan qəzəbini əks etdirirdi. “Ə. Ələkbərov ağıllı, düşüncəli, sadə təbiətli və haqqının tapdandığını dərk edən Əhmədin rəhimsiz, müftəxor sahibkara, istismar aləminə nifrət və qəzəbini də ifadəli surətdə rəsm edirdi. Filmin aperatoru A. Qalperin aktyorun qəlbində baş qaldıran etiraz və hiddəti bütün kəskinliyi ilə göstərmək üçün Ələkbərovun psixoloji gərginliyini, təşviş və qəzəbini dramatik və emosional bir tərzdə tamaşaçılara təqdim etməkdən ötrü tez-tez onu ön plana çəkir, həyat və mübarizə haqqındakı düşüncələrini, kədərini, qayğı- keşliyini ekranda aydın surətdə təcəssüm etdirirdi. Tamaşaçı Ələk- bərovun aydın və mənalı gözlərində onun ürək çırpıntılarını duyur və insanı heç edən istismarçılara və onların mühitlərinə nifrət edirdilər. Aktyorun ciddi axtarışları, rola canlı, real münasibəti obrazın daxili dinamikasını canlandırmağa kömək edirdi” (1). Ə.Ələkbərov – Əhməd rolunda 115 Ə. Ələkbərov mədən fəhləsi Əhmədin psixoloji vəziyyətlərini incəliklə ifa edirdi, obrazın daxili aləmini aydın əks etdirirdi. Aktyor həbsxanaya düşmüş Əhmədin oğlu ilə görüşərkən keçirdiyi iztirabları o qədər mənalı, təbii boyalarla canlandırırdı ki, tamaşacı sanki sarsılırdı və onun acınacaqlı həyatına, sahibkar əlində əzab çəkdiyinə nifrət bəsləyirdi. “Səssiz filmin spesifik xüsusiyyətlərindən asılı olaraq Ələkbə- rov obrazın daxili həyatını ən çox mimika vasitəsilə, xüsusən göz- ləri ilə ifadə etməyə çalışırdı. Burada aktyorun güclü intuisiyası onun idrak qabiliyyəti ilə vəhdət təşkil etdiyindən sözlərin aşılaya biləcəyi fikri mənalı mimika və jestlərlə tamaşaçılara çatdırır, onları həyacana gətirir və düşündürürdü. O, obrazın ürək döyüntlərini çox təbii olaraq duyduğundan sifətinin hər bir ifadəsi tamaşaçıların qəlbinə yol tapırdı” (2). Azərbaycan kinosunda müəyyən qədər təcrübə əldə edən Ə. Ələkbərov müəllif və rejissor Mikayıl Mikayılovun 1930-cu ildə çəkdiyi “Lətif” filmində Qurban polunu ifa etdi. “Lakin bu obraz ssena- ridə əsas yer tutmadığından, bir xarakter kimi güclü ümu- miləşdirmədən məhrum ol- duğundan Ələkbərov öz sə- nətkarlığını tam nümayiş et- dirə bilmirdi. Bununla belə kollektivləşmənin ilk illərin- dən bəhs edən bu filmdə Ələkbərov qabaqcıl və mü- bariz bir kolxoz sədrinin obrazını yaratmağa nail olmuşdu” (2). Ə. Ələkbərovun ifa etdiyi Qurban səmimi olmaqla yanaşı, hə- yatı düzgün dərk edən, sadə, mətin, böyük təşkilatçılıq qabilliy- yətinə malik bir insan idi. “Aktyor bu filmdə də səssiz kinoya xas olan ifadə vasitələrinə yaxşı bələd olduğundan, obrazın mənəvi həyatını sadə və məhdud Ə.Ələkbərov – Qurban rolunda 116 boyalarla açmağa müvəffəq olurdu. O, həm teatr şərtliyindən uzaq- laşmır, həm də obrazın həyatı ilə ardıcıl olaraq yaşamaq prinsipinə sadiq qalırdı” (1). 1935-ci ildə A. Kapler və İ. Tartakovskinin ssenarisi əsa- sında M. Mikayılov pespubli- kanın neft sənayesində çalışan insanların gündəlik işlərindən, qayğılarından bəhs edən “Al- tıncı hiss” filmini çəkdi və Ə. Ələkbərovda mühəndis Heydər obrazını ifa etdi. Dram janrında çəkilmiş bu filmin lenti saxlanılmayıb. 1936-cı ildə C. Cabbar- lının eyni adlı əsəri əsasında “Almaz” filmi ekranlara çıxdı. Filmin senari müəllifi C. Cab- barlı, quruluşçu rejissorları isə Ağarza Quliyev və Q. M. Braqinski idi. Bu filmdə Ə. Ələkbərov Almazın nişanlısı Fuad rolunda çəkilmiş, dolğun bir obraz yaratmağa müvəffəq olmuşdur. “Mimika və jest nə qədər dərin məna ifadə etsə də yenə nitqin əhatə etdiyi zəngin mənanı əvəz edə bilmirdi. 1934-cü ildə ölkə- mizdə səsli kinonun meydana gəlməsi bu sənətin təsir dairəsini genişləndirdi, onun qarşısında böyük üfüqlər açdı. Ələkbərov yara- dıcılığının üzvi bir hissəsi olan teatr realizmindən bacarıqla istifadə edirdi. Burada da onun obrazlarında sadəlik və əzəmət, təbiilik və həyatsevərlik mühüm yer tuturdu. Ümumiyyətlə, Ələkbərov teatra xas olan şərtilikdən uzaqlaşmaqla onun ən gözəl cəhətlərindən kino- da məharətlə istifadə edir, bu hər iki sənət növü arasında yaradıcılıq vəhdəti yaradırdı” (2). 1939-cu ildə G. Midivaninin ssenarisi əsasında rejissor Səməd Mərdanov “Kəndlilər” bədii filmini çəkir və Ə. Ələkbərova əsas rollardan biri olan aşıq Göydəmir obrazını tapşırır. Ə.Ələkbərov – Heydər rolunda Yüklə 1,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|