İnanç-ahlak iLİŞKİSİ bağlaminda iman, İSLÂm ve ihsan kavramlari
| İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. İhsanın iman ve İslam ile İlişkisi
130 | İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
-----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- ulaşabilmesi için hem neyi nasıl yapması icap ettiğini iyi bilmesi hem de bu bilgisini en güzel biçimde eyleme dönüştürmesi gerekir. 86
bulunmak anlamında girmiştir. Türkçe sözlükte bu kelime şu şekilde tanımlanmıştır: İyilik etmek, iyi davranmak, bağışlamak, bağışta bulunmak, bağışlanan şey, lütuf, inayet ve âtıfet, karşılık beklemeden yapılan yardım, iyilik. 87
Kur’ân’da ihsan kavramı hem Allah’a hem de insanlara nisbet edilerek yetmişi aşkın ayette masdar, fiil ve isim şeklinde geçmektedir. 88 İhsan kavramı Kur’ân’da sözlük anlamına paralel olarak farklı anlamlarda kullanılmıştır: ‚Rabbin yalnız kendisine ibadet etmenizi ve ana-babaya iyilik etmenizi, iyi davranmanızı (ihsân) emretti‛ 89 ve ‚< Allah’ın sana iyilik yaptığı gibi sen de iyilik yap<‛ 90 ayetlerinde ‘iyilik etmek, iyi davranmak’; ‚Dünya’da güzel amel yapanlara güzellik vardır‛ 91 ve ‚Güzel amel işleyenlere güzellik (cennet) ve fazlası vardır‛ 92 ayetlerinde ‘iyi ve güzel amel işlemek’; ‚Gerçek şu ki iman edip salih ameller işleyenlere gelince elbette biz işini güzel yapanın ecrini zayi etmeyiz‛ 93 ve ‚O Allah yarattığı her şeyi güzel yapandır‛ 94 ayetlerinde ise ‘bir ameli, bir işi ve bir görevi en güzel biçimde yapmak’ anlamlarında kullanılmıştır. Ayrıca ihsan Kur’ân’da, ‚iyiliklerde farz olan asgari ölçünün ötesine geçip
86 Mustafa Çağrıcı, ‚İhsan‛, DİA, İstanbul 2001, XX, 544. 87 Komisyon, Türkçe Sözlük, TDK, I, 686; Mehmet Doğan, Büyük Türkçe Sözlük, Ankara 1981, s. 454; Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara 1976, s. 499. 88 Abdulbaki, Muhammed Fuad, el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Daru’l-Marife, Beyrut 2009, s. 334. 89 İsrâ, 17/23; Bakara, 2/83; Nisâ, 4/36; En’âm, 6/151; Ahkâf, 46/15. 90 Kasas, 28/77. 91 Nahl, 16/30 92 Yûnus, 10/26. 93 Kehf, 18/30. 94 Secde, 32/7. Yrd. Doç. Dr. Mustafa YÜCE
| 131 -----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- isteyerek ve severek daha fazlasını yapmak‛ manasında da kullanılır. 95
güzel yapmıştır‛ 96 , ‚O sizi şekillendirdi ve şeklinizi güzel yaptı‛ 97
mealindeki ayetlerde olduğu gibi Allah’ın kusursuz yaratıcılığına işaret eder. 3.2. İhsanın iman ve İslam ile İlişkisi İhsanın imanla çok yönlü bir irtibatı söz konusudur. İmanın olduğu yerde salih amel bulunur/bulunmalıdır. Zira 50 küsür ayette iman edip salih amel işlemek yanyana zikredilmiştir. 98 İyi ahlaklı olmak ve ahlaksızlığın yayılmasını engellemek gibi bazı hususları imanın şubeleri bağlamında ele alan Beyhakî, iman ile ahlak arasında ciddi bir irtibatın olduğunu belirtmektedir. 99
İhsanın İslam’la, bir açıdan da salih amelle de önemli irtibatı vardır. Zira ihsan sahipleri, salih amelleri ve hayır-hasenatı en güzel biçimde yerine getirirler. 100
Ayrıca Allah Resulü yapılan ibadetlerin ihsan üzere yapılmasını tembihlemiştir. 101 Dinin temeli imandan sonra adalet ve ihsan üzerine kurulmuştur. Bir yönüyle her ihsan, bir amel-i salih, her amel-i salih ise ihsandan ibarettir. 102
دبع fiilini لمع fiili ile te’vil etmiştir. Bu durumda ‚Onu görüyormuş gibi ibadet etmendir‛ cümlesi ‚Onu görüyormuş gibi davranmandır/eylemde bulunmandır‛ şeklinde olacaktır. Ayrıca, teorik bir içereği olan لعف
yerine pratik muhtevası
95 Rağıb el-İsfehanî, el-Müfredat fî Garibi’l-Kur’ân, s. 29. 96 Secde, 32/7. 97 Teğabûn, 64/3. 98 Izutsu, Dinî ve Ahlakî Kavramlar, s. 269. 99 Bkz.: Beyhakî, Şuabu’l-İmân, 42. ve 56. bab isimleri. 100 Bkz.: Tevbe, 9/120; Hûd, 11/114-115; Yûsuf, 12/90. 101 Müslim, Sayd ve’z-Zebâih, 57. 102 Mahir İz, ‚Amel-i Salih: İhsan‛, İslam Düşüncesi, 1969, c, II, S. 8, s. 485. 132 | İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
-----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- olan لمع
fiilinin de Mâtürîdî tarafından bilinçli olarak tercih edildiğini söyleyebiliriz. Allah’ın kendisini sürekli gözetlediğini düşünerek hareket eden
kişi, bütün
davranışlarında devamlı
Onun hoşnutluğunu arayacak ve böyle davranma bütün yapıp- etmelerindeki samimiyetin de bir göstergesi olacaktır. 103
Binaenaleyh biz, kâmil manada bir imanın ihsansız olamayacağını ayrıca kâmil manada bir İslam’a da ancak ihsan ile ulaşılabileceğine inanıyoruz. Her ne kadar kelamî ekoller ve bazı âlimler, İslam tarihi boyunca konu ile ilgili pek çok farklı görüş bildirmiş olsa da aslında iman ve İslam’ın boyutları adına ifade edilen hususlar bu iddiamızı zımnen desteklemektedir. İhsan ile iman ve İslam birleştirilince islamî hayattaki ahlakî problemler en aza inecek, İslam âlemi pek çok ahlakî buhrandan kurtulacaktır. Bu da ancak imanın ve İslam’ın ahlakî boyutu diye özetleyebileceğimiz ihsan şuuruna sahip olmaya bağlıdır. Cibril hadisinde, iman, İslam ve ihsan kavramları üzerinden adeta İslam dinini temellendirilmektedir. Hiç şüphesiz bu üç kavramı bir sistem halinde birleştiren belirli bir yapı bulunmaktadır. İbn Teymiye bu yapıyı şu şekilde izah etmektedir: ‚Bu üç kavram, İslâmî manada dinin üç ayrı derecesini oluşturur. En yüksek derece ihsan, ortası iman ve onun peşinden İslam gelmektedir. Böylelikle her muhsin mü’mindir, fakat her mü’min muhsin değildir, her mü’min Müslüman’dır ama her Müslüman da mü’min değildir.‛ 104
Yani ihsan terimi bu üç terim arasında kapsam açısından en dar, mana bakımından ise en geniş olanıdır. Mana bakımından en geniş olmasının nedeni, ihsanın, iman ve İslam’ı içermesi; kapsam bakımından en dar oluşunun sebebi ise doğal olarak imandan da İslam’dan da daha az sayıda kimseyi kapsamasıdır. Görüldüğü gibi İbn Teymiye’nin ortaya attığı ihsan, iman ve İslam teorisi, son derece
103 Sami Şekeroğlu, Mâtürîdî'de Ahlak/Felsefi Bir Betimleme, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2010, s. 131. 104
İbn Teymiye, el-İman, (thk.: Muhammed ez-Zebîdî), Daru’l-Kitâbi’l Arabî, Beyrut 1993, s. 29. Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|