İNKİsaf və yaş psixologiyasinin mövzusu

Üçüncüsü, psixoloji yas bir qədər çoxcəhətli məfhum oldugundan bəzən o, insan həyatının bütün sahələrinə
uygun gəlməyə də bilər. Məsələn, adam ailə sahəsində bütün düsünülmüs həyat pıanlarını tam surətdə yerinə
yetirdiyi halda, pesə, sənət, ixtisas sahasində onun psixoloji imkanları hələlik sərf olunmamıs qala bilər.
Beləliklə, səxsiyyətin psixoloji yası onun psixoloji vaxtının sərf olunması ilə müəyyən edilməklə, bioqrafik
miqyasda, səxsiyyətin psixoloji xarakteridtikası ilə, insanın daxili mənəvi inkisaf mənzərəsilə; psixolloji vaxtının
səmərəli planlasdırılması, həmin vaxtdan mənalı istifadəsi, səxsiyyətin əldə etdiyi yüksəlis, nailiyyət və bunların
onun həyatında necə iz buraxması ilə müəyyanləsdirilir.
Psixologiyada xronoloji, sosial, psixoloji yasın keyfiyyəti kimi agıl yası (ingiliscə Mental Age) anlayısı da
islənir. Agıl yası usagın həmyasıdlarının icra etdiyi tapsırıqlara müvafiq məsələləri yas norması çərçivəsində həll
edə bilməsi ilə müəyyənləsdirilir. Agıl yası – MA xronoloji yasa, basqa sözlə desək, yas normasına uygun gəlirsə,
usagın (insanın) əqli normal inkisaf etmis hesab olunur, əgər bunlar bir-birinə ugyun deyilsə, onda usagın ya aglı
kəmdir (əqli səviyyəsi asagıdır) və ya intellektual səviyyəsi yüksəkdir. əntellektual səviyyəsi (aglı) yüksək olan
sagirdərdə təlimə qabillik olur, onlar dərsi, elmi asanlıqla, tez və yaxsı mənimsəyir, mücərrəd simvollarla
əməliyyatı müvəfəqiyyətlə aparır, hər seyi basa düsür, dərrakəlidir, fəhimlidir, həyata, yeni səraitə tez uygunlasır.
Məktəbliləri aglın (zehnin) inkisaf səviyyəsinə görə istedadlılara, normal zehinlilərə, istedadsızlara,
kəmagıllara ayırmaq mümkündür.
Deməil insanın ömür tarixi, onun ayrı-ayrı çagları, yası, ən ümumi səkildə ifadə etsək, usaqlıqdan yaslılıga,
ondan da qocalıga dogru cərəyan edən fasiləsiz prosesdir. Bu, ömrün özünəməxsus müddətilə, inkisafın bir-birini
əvəz edən mərhələləri, çagları ilə səciyyələnir.