İOTİsadiyyatin döVLƏt təNZİMLƏNMƏSİ DÜnya iQTİsadi BÖhraninin səBƏBLƏRİ VƏ NƏTİCƏLƏRİ
Yüklə 352,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A.P. Babaev Причины и последствии мирового экономического кризиса РЕЗЮМЕ
- A.P. Babayev The cause and consequence of the world economic crisis SUMMARY
mərkəzinin bölünməsinin yarandığı və möhkəmləndiyi sistem. Biri dünyanın pul istehsal mərkəzi (ABŞ), digəri isə dünyanın əmtəə istehsalı mərkəzidir (ÇXR və digər inkişaf etməkdə olan ölkələr). Dünya təsərrüfatında bazar prinsiplərinə söykənən yeni tarazlıq modeli yaranmışdır. Belə model son iyirmi ildə dünya iqtisadiyyatında artımın yarısından çoxunu təmin etmişdir. Lakin son nəticədə bu model qeyri-bərabərlik modelinə çevrildi. Bu ABŞ-da izafi istehlak və digər ölkələrdə kəsirli istehlak (yəni yoxsulluq) timsalında şərh oluna bilər. Qlobal disproporsiyanın təbiətini bir də onda göstərmək olar ki, ABŞ dünya əhalisinin 5%-ni təşkil etdiyi halda, dünya əmtəə bazarının 24%-ni, ÇXR dünya əhalisinin 20%-ni təşkil etdiyi halda, dünya əmtəə bazarının 6%-ni təşkil edir [13].
Bazar iqtisadiyyatında mənfəətin maksimum norması və kütləsi dalınca qaçmaq kapitalist cəmiyyətinin qanunudur. Kapitalın daim gəlirli sahələr axtarışı qaçılmaz olaraq kapitalın ayrı-ayrı bölmələrdə və sahələrdə ifrat yığımına aparır. K. Marks "Kapital'da böhranın səbəblərini bu hadisə kapitalın ifrat yığını ilə əlaqələndirirdi. Kapital özünün təkrar istehsalını əvvəlki səviyyədə və heç olmasa orta mənfəəti təmin edə bilməyəndə bu və ya digər sahəni tərk edir. Əgər bu hadisə daim təkrar olunan fakt kimi ictimai səviyyədə müşahidə olunarsa, onda bütün iqtisadiyyatın böhranı qaçılmazdır. K. Marks ifrat kapital yığını fenomenini mənfəət normasının azalma qanunu meylinin təhlilindən alır. Müasir dövrdə K. Marksın bu müddəası tənqid olunurdu. Marks məhz meyil haqqında yazaraq, onun yaranma səbəblərini və ona mane olan amilləri diqqətlə təhlil edirdi. Müasir şəraitdə birincilər xeyli dəyişmiş, ikincilər isə daha əhəmiyyətli olmuşdur. Son 150 ildə kapitalizmin maddi-texniki bazasının və istehsal münasibətləri sisteminin xeyli dəyişməsi nəticəsində mənfəət normasının daim enmə meyli yoxdur. Məsələ ondan ibarətdir ki, mənfəət normasının azalma meylinin əsasında duran kapitalın üzvi quruluşunun artması sənaye tipli inkişaf üçün qanunauyğun haldır. İstehsal prosesində çalışan işçinin insani keyfiyyətlərinin və əməyin yaradıcı məzmununun inkişafına, birinci növbədə maşın və avadanlıqlar deyil, bilik "istehsalına" üstünlük verən müasir texnologiyalar kapitalın üzvi quruluşunun dinamikasını və deməli, mənfəət normasını dəyişirlər. Kapitalizmin istehsal münasibətləri sistemi isə "yalançı sosial dəyər"in yaradılması və verilməsi ilə məşğul olan kapitalın səhv, irrasional və saxta formalarının mürəkkəb sistemini yaratdı. Bütün bunlar isə, əlbəttə, ifrat kapital yığımı problemini tamamilə yeni kontekstdə qoyur. Lakin Marksın müəyyənləşdirdiyi ifrat kapital yığımı yoxa çıxmamışdır. Həm ənənəvi köhnə, həm də yeni dövr kapitalizmin spesifik qanunauyğunluqları ilə bağlı olan yeni səbəblərə görə kapital yenə də əvvəlki kimi vaxtaşırı, hətta orta mənfəət belə gətirməyə qabil olmayan ifrat yığım vəziyyətində olur. Və onda ifrat istehsal böhranlarının haqqında hələ "Kapital"da deyilmiş bütün səbəbləri özlərini tam büruzə verirlər [14]. Dünya iqtisadi böhranlarının tarixi göstərir ki, iqtisadiyyatın böhrandan çıxması və sonrakı inkişafı yeni iqtisadi siyasətə keçilməsini tələb edir. Müasir qloballaşma dövründə dünya təsərrüfat sisteminin xüsusiyyətlərindən və böhranın xüsusiyyətlərindən çıxış edərək yeni iqtisadi siyasət üçün aşağıdakı prinsipləri fərqləndirmək olar. Birinci. Böhranı dayandırmaq və iqtisadiyyatı depressiya vəziyyətinə salmaq, həmçinin onun canlanmasını və dirçəlməsini təmin etmək üçün dövlətin həyata keçirdiyi anti-böhran tədbirlərinin mərkəzində əsas kapitalın innovasiya yeniləşməsini və maddi istehsala yeni texnologiyaların tətbiqini təmin etmək lazımdır.
qismində innovasiya inkişaf tipinə keçid olmalıdır. Üçüncü. Böhranlar və tsiklik inkişaf problemi iqtisadi nəzəriyyənin mühüm tərkib hissəsi kimi tədris prosesində geniş öyrənilməlidir. Bazar iqtisadiyyatı öz təbiətinə görə tsiklik xüsusiyyətləri ilə səciyyələnir və bu da yüksəliş dövrləri ilə tənəzzül mərhələlərinin dövri növbələşməsində təzahür edir.
verməmək üçün yeni qlobal mexanizmlərin və tənzimləmə alətlərinin yaradılması zəruridir. Vahid dünya valyutasının yaradılması ideyası get-gedə daha çox yayılır.
tənzimləmə prinsipləri sisteminin qəbul edilməsi lazımdır. Müasir dünya iqtisadi böhranı qloballaşma və ölkələrin qarşılıqlı iqtisadi asılılığı şəraitində baş vermişdir. Dünyanın bütün ölkələri qlobal iqtisadi böhranının aqibətini bu və ya digər dərəcədə özlərində hiss etmişlər. Azərbaycan iqtisadiyyatının qlobal iqtisadiyyata açıq olması və inteqrasiyası onda dünya iqtisadi böhranının əks olunmasına səbəb oldu. Lakin bu təsir çox zəif xarakter daşıdı. 2008-2010-cu illərdə əksər dünya ölkələrini iflic duruma salan qlobal maliyyə-iqtisadi böhranın Azərbaycana təsirlərinin qabarıq hiss olunmaması, eyni zamanda iqtisadi inkişaf prosesində pozitiv meyillərin qorunub saxlanılması ilk növbədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin müəyyənləşdirdiyi düzgün anti-böhran siyasətinin nəticəsidir. Dövlət başçısı hələ Nazirlər Kabinetinin 2008-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş iclasında bildirmişdir ki, Azərbaycan mənfi təsirlərdən qorunmaq üçün fəal anti-böhran tədbirləri həyata keçirməli, maliyyə intizamı gücləndirilməli, lüzumsuz xərclərə yol verilməməli, uzaq gələcəyə hesablanmış layihələrin icrası təxirə salınmalı, bazarın sabitləşməsi üçün bir sıra səmərəli tədbirlər həyata keçirməli, habelə sahibkarlığın inkişafına diqqət yüksəldilməlidir. Azərbaycan qlobal iqtisadi böhrandan ən az zərər çəkmiş ölkələrdən biridir. Bütün bunlar ölkə hökuməti
tərəfindən vaxtında və elmi əsaslarla həyata keçirilmiş və Mərkəzi Bank tərəfindən ətraflı düşünülmüş anti-böhran siyasəti nəticəsində əldə edilmişdir. Bunların nəticəsində dünya maliyyə-iqtisadi böhranı şəraitində Azərbaycanın dövlət strukturları üç əsas məsələni uğurla həll edə bildilər: birincisi - milli valyuta öz sabitliyini saxlaya bildi və manatın devalvasiyasının qarşısı alındı, ikincisi - neftin satışından daxilolmaların azalmasına baxmayaraq, 2009-cu ilin yanvar-noyabr ayları üzrə dövlət büdcəsində 1026,9 milyon manat profisit müşahidə olundu, üçüncüsü - isə Azərbaycan bankları özlərini qoruyub saxlaya bildilər və heç bir bank müflisləşmədi. Bu faktlar dövlətin maliyyə-büdcə siyasətini müsbət qiymətləndirməyə imkan verir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycandan heç də az olmayan neft ehtiyatlarına malik Rusiya və Qazaxıstan kimi ölkələr sadalanan məsələlərdən heç birini yerinə yetirməmişdilər. Azərbaycanda qlobal dünya iqtisadi böhranının təsirini azaltmaq üçün bir sıra tədbirlər görülmüşdür. Ümumilikdə, 20082010-cu illərdə bank sisteminin dəstəklənməsi də daxil olmaqla, ciddi maliyyə monitorinqinin həyata keçirilməsi, kreditlərə və faiz dərəcələrinə, habelə inflyasiyaya nəzarətin gücləndirilməsi, real iqtisadiyyata daimi sərmayə yatırımlarının təmin edilməsi, sosial öhdəliklərin vaxtlı-vaxtında yerinə yetirilməsi, sənaye müəssisələrinin fəaliyyət istiqamətinin daxili bazara yönəldilməsi, ərzaq təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi qlobal böhrana qarşı effektiv tədbirlər sisteminin yalnız müəyyən qismidir. Bu müddətdə həmçinin fiksal və monetar siyasətin səmərəliliyi hökumət qarşısında duran vəzifələri həyata keçirməyə, iqtisadiyyatın inkişafı üçün zəruri maliyyə əsaslarının formalaşdırılmasına əlverişli imkanlar yaratmışdır. Ötən illərin anti-böhran paketinə potensial gəlirlərin vergiyə cəlb olunması, xərclərin daha şəffaf idarəsi, büdcədən maliyyələşən müəssisə və təşkilatlar üzrə maliyyə əməliyyatlarının beynəlxalq standartlara cavab verən mühasibat uçotu qaydalarına uyğunlaşdırılması, kommunal, istehlak, enerji, yanacaq, qaz, su sərfiyyatının qənaətlə aparılması, kommunal sektorda fəaliyyət göstərən təşkilatlar tərəfindən alınan materialların dəyərinin vaxtında və tam ödənilməsi kimi vacib məsələlər da xüsusi qeyd olunmalıdır. Böhran dövründə hökumətin əsas məqsədi mənfi xarici təsirlərin neytrallaşdırılması yolu ilə mövcud inkişaf xəttinin davam etdirilməsi əsasında böhrana girməmək olmuşdur. Bir tərəfdən uğurla gerçəkləşdirilən antiböhran tədbirləri, digər tərəfdənsə əvvəlki illərdən yaradılmış möhkəm maliyyə-iqtisadi potensial hesabına ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlığı qorunub saxlanılmış, onun mənfi xarici təsirlərə müqavimət qabiliyyəti sınaqdan uğurla çıxmışdır. Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatına əsasən, 2009-cu ildə dünya iqtisadiyyatı 1,1 faiz, habelə beynəlxalq ticarət dövriyyəsi 11 faizdən çox azalmışdır. Böhranın dalğası Azərbaycanın yerləşdiyi bölgədəki ölkələri də sarsıdaraq onlarda iqtisadi vəziyyətin pisləşməsinə, ümumi daxili məhsulun həcminin azalmasına gətirib çıxarmışdır. MDB-nin üzvü olan əksər dövlətlərdə bu azalma 6 faizdən çox, Ermənistan kimi perspektivsiz ölkədə hətta 20 faiz olmuşdur. Dollarla müqayisədə Qazaxıstanda milli valyuta olan tenge 25, Rusiya rublu 55, Ukrayna qrivnası 75, Belarus rublu 30,9, Estoniya kronu 24, Gürcüstan larisi 18, Ermənistan dramı 35 faiz ucuzlaşmışdır. Ümumiyyətlə, böhranın təsirləri altında milli valyutaların devalvasiyaya uğraması prosesi 2009-cu ilin ilk rübündən özünü qabarıq şəkildə büruzə verməyə başlamış, bir çox dövlətlərin milli valyutalarının məzənnəsini sabit saxlamaq cəhdləri iflasa uğramışdır. Qonşu dövlətlərdəki neqativ proseslərin psixoloji təsirinə rəğmən, qlobal iqtisadi böhranın təsirini minimum həddə endirən Azərbaycanın milli valyutası – manatı cəmi 5,5 faiz ucuzlaşaraq 2009-cu ildə postsovet məkanında ən dayanıqlı valyuta olmuşdur. 2008-2010-cu ildə əsas səylər ölkədə maliyyə sabitliyinin qorunmasına yönəlmiş, iqtisadiyyatı geri salan, əhalinin sosial vəziyyətini pisləşdirən devalvasiya, defolt və inflyasiya kimi destruktiv iqtisadi meyillərə yol verilməmişdir. Bütün dünyada böhranın əsasən banklardan başladığı, nəticədə işgüzar maddi fəallığın azalması, istehlak, biznes kreditləşməsində ciddi problemlərin yaranması, istehlak tələbinin enməsi və digər amillər nəzərə alınmaqla, iqtisadiyyatın lokomotivi sayılan bu sektora dəstək gücləndirilmişdir. 2009-ci ilin əvvəllərindən maliyyə böhranının ilk simptomlarını nəzərə alan Mərkəzi Bank respublika banklarının xarici borclanmasının idarəedilən təhlükəsiz səviyyədə saxlanılması üzrə konkret addımlar atmış və səmərəli nəticələr əldə etmişdir. Manatın sabitliyini qorumaq üçün valyuta bazarında tələb və təklif vaxtında tarazlaşdırılmış, nəticədə manatın məzənnəsinin kəskin ucuzlaşmasının qarşısı alınmışdır. Həyata keçirilən preventiv tədbirlər nəticəsində respublika bankları likvidlik problemi ilə bağlı istehlak və biznes kreditlərinin verilməsi prosesini dayandırmamış, perspektivli biznes layihələri maliyyələşdirilmişdir. 2009-cu ildə bankların aktivləri 14 faiz, kreditlər 17 faiz, əmanətlər 23 faiz, bankların kapitalı 18 faiz artmışdır. Bütün bunlar ölkənin bank sisteminin sabit idarə olunduğunu, qlobal böhran şəraitində vəziyyətin tam nəzarət altında olduğunu göstərmişdir. Milli bank sektorunun effektiv fəaliyyət göstərdiyini son illərin inkişaf dinamikasını əks etdirən bəzi statistik rəqəmlər də təsdiqləyir. Respublikamızın məcmu bank aktivləri Cənubi Qafqazın bank aktivlərinin təxminən 60 faizinə yüksəlmişdir. Respublika banklarının səhmlərinin dünya birjalarında dövriyyədə olmaması, dünyanın müflisləşən iri maliyyə qurumlarının səhmlərinə Azərbaycan banklarının portfel investisiyalarının yerləşdirilməməsi bu sektorun böhrandan ziyan çəkməsinin qarşısını almışdır. Qlobal maliyyə-iqtisadi böhran şəraitində milli bank sektorunun 1,2 milyard xarici borcunu qaytarması da anbi-böhran tədbirlərinin nəticəsi kimi diqqəti çəkir. Eyni zamanda kredit üzrə uçot dərələrinin aşağı salınması pul-kredit siyasətinin yumşaldılmasına istiqamətlənmiş addım olaraq maliyyə böhranının respublikanın bank sektoruna ciddi təsir göstərməsinin qarşısını almışdır. Mərkəzi Bank kommersiya bankları üçün maliyyə vəsaitlərinin ucuzlaşdırılması, habelə ehtiyatların azaldılması siyasətini irəli sürərək likvidlik probleminin aradan qaldırılmasına nail olmuşdur. 2008ci ilin oktyabrından Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsinin 1 faizdən 2 faizə, məcburi ehtiyat normalarının isə 12 faizdən 0,5 faizə endirilməsi nəticəsində bank sektoruna 1,8 milyard manat həcmində likvidlik dəstəyi vermişdir. Müxtəlif modellər vasitəsilə bazarın stimullaşması həyata keçirildi, bu da onu göstərir ki, manatın kursunun 1 faiz enməsi inflyasiyanın 0,6 faiz artmasına gətirir. Mərkəzi Bank manatın kursunun sabit saxlanılmasını vacib hesab etdi və onun saxlanmasına 1 milyard dollar vəsait yönəltdi. Real sektora dəstək olaraq 2009-cu ildən bank və sığorta təşkilatlarının mənfəətlərinin kapitala yönəldilən hissəsi də vergidən azad edilmişdir. Bütün bu tədbirlər dünya bazarlarındakı resessiya zamanı bank sektorunun dayanıqlığını təmin etməyə imkan verdi. Azərbaycanın qlobal iqtisadi-maliyyə böhranından minimum itki ilə çıxan ölkələrdən olması həm də dövlət başçısı İlham Əliyevin müstəqil iqtisadi siyasət yeritməsi ilə şərtlənir. Respublikamızın maliyyə təhlükəsizliyinin təmini baxımından beynəlxalq fond birjalarında, qiymətli kağızlar bazarında fəal iştiraka haqlı olaraq ehtiyatlı yanaşması maliyyə böhranının respublikamıza təsirini zəiflədən əsas amillər sırasındadır. Dövlət başçısı İlham Əliyev Azərbaycanın qlobal böhrandan az ziyan çəkməsinin səbəblərinə toxunarkən, haqlı olaraq respublikamızın milli maraqlara əsaslanan iqtisadi siyasət yetirdiyini xüsusi önə çəkir: «Bəzi hallarda Azərbaycanda maliyyə sektorundakı müəyyən konservativ meyillər beynəlxalq maliyyə qurumları tərəfindən tənqid edilirdi. Bəzən bizə tövsiyə olunurdu ki, inteqrasiya meyillərinə daha da sürətlə qoşulaq, beynəlxalq ticarət qurumlarına inteqrasiya edək. Ancaq bizim mövqeyimiz bütün zamanlarda çox ehtiyatlı idi. Çünki Azərbaycan iqtisadiyyatı özünü təmin edən iqtisadiyyatdır. Bəzi başqa ölkələr kimi, biz xarici yardımlardan asılı deyilik. Ona görə biz beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq məsələlərinə həmişə öz mövqeyimizdən yanaşmışıq». 2009-cu ildə bankların korporativ idarəetmə, xüsusilə risklərin idarə olunması sistemlərinə tələblər artırılmış, qorunan əmanətlərin məbləği altı dəfə artırılaraq 30 min manata çatdırılmış (illik 12 faiz şərtilə), bankların risk zonalarının davamlı monitorinqi sistemi yaradılmışdır. Azərbaycanın qlobal böhrana qarşı əzmkar müqaviməti həm də onunla şərtlənir ki, respublikamız bir sıra cəhətlərinə görə başqalarına nəinki bənzəmir, həm də müəyyən üstünlükləri ilə seçilir. Bu modelin üstün tərəflərindən biri də sərbəst inkişaf etmək iqtidarında olmasıdır. Respublikada daxili investisiyalar xarici sərmayə qoyuluşlarını üstələyir, qlobal layihələr dövlət büdcəsi hesabına reallaşdırılır. Zəngin təbii sərvətlərə malik olması Azərbaycan iqtisadiyyatının sərbəst inkişaf etmək imkanlarını təmin edir. Bu cəhətdən respublikamız hətta Avropa İttifaqı və Asiyanın yeni sənaye dövlətlərinə, habelə dünyanın bir sıra başqa inkişaf etmiş ölkələrinə nisbətən daha dayanıqlı iqtisadi sistemə malikdir. Məsələ ondadır ki, hazırda dünyanın bir sıra nüfuzlu ölkələrinin iqtisadiyyatı möhkəm təməli olmayan dayaqlar üzərində qurulmuşdur. Həmin ölkələrin istehsal sahələri əsasən başqa yerlərdən gətirilən enerji-xammal əsasında inkişaf edir. Ölkələr arasında münasibətlərin hər hansı bir səbəbdən pozulması isə onların iqtisadiyyatını iflic vəziyyətinə salır. Qlobal iq tisadi böhranın əksər dünya ölkələrini çətin vəziyyətə salması da, əslində, bu bağlılığın nəticəsi idi. Azərbaycanda istehsal edilən məhsullar isə əsasən daxili istehlak tələbini ödəməyə xidmət edir. Bu da kəskin dünya maliyyə böhranı fəsadlarının mənfi nəticələrinin Azərbaycan iqtisadiyyatına kəskin təsirini minimuma endirir. Böhran illərində Azərbaycanın dinamik inkişafının ən qabarıq göstəricisi ölkənin strateji valyuta ehtiyatlarının 27 milyard ABŞ dolları artaraq 34,4 milyard dollara çatmasıdır. Valyuta ehtiyatlarının ümumi daxili məhsula nisbətdə 60 faizdən çox olması da diqqətəlayiq faktdır. Dünyada ən çox valyuta ehtiyatına malik Çin iqtisadiyyatında bu göstərici Azərbaycandan aşağıdır. Bütövlükdə strateji valyuta ehtiyatları özəl sektorun və dövlətin borcu da daxil olmaqla, ölkənin ümumi borclarını 3 dəfədən çox üstələyir. Bu da böhran kontekstində Azərbaycanda makroiqtisadi dayanıqlılığın ən mühüm göstəricilərindən biridir. Ötən illərdə bank sektoru da dayanıqlılığını qorumuş və inkişafını davam etdirmişdir. Son üç ildə bank aktivlərinin orta illik artım tempi 25 faiz, əmanətlərin artım tem pi 20 faizdən çox olmuşdur. Mərkəzi Bank fəaliyyətini bütövlükdə makroiqtisadi sabitliyin qorunmasına, bank sistemində maliyyə sabitliyinin saxlanılmasına və iqtisadiyyatın pula olan tələbinin ödənilməsinə yönəltmiş, qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olmağa çalışmışdır. Nəticədə 2010-cu ildə respublikada inflyasiya təkrəqəmli (5,7 fa iz) olmuş, manatın sabitliyi əksər ölkələrdəki devolvasiya fonunda qorunub saxlanılmışdır. Keçən il əhalinin əmanətləri 23 fa iz, bütövlükdə bank aktivləri, kreditlər və məcmu kapital 8 faizdən çox artmışdır. Bütün bunlara əsasən deyə bilərik ki, dövlət tərəfindən vaxtında düşünülmüş və elmi əsaslarla həyata keçirilmiş anti-böhran siyasəti nəticəsində görülmüş tədbirlər dünya iqtisadi böhranının Azərbaycana mənfi təsirini mümkün qədər azaltmağa imkan verdi. «İnternasional Living» jurnalında dərc olunmuş hesabatda Azərbaycana 42 reytinq balı verilib. Bu göstəricilərə əsasən, bizim ölkə MDB ölkələri arasında ən güclü iqtisadiyyata malik ölkə kimi çıxış edərək Avropanın Slovakiya, Yunanıstan, Malta, Portuqaliya kimi inkişaf etmiş ölkələrini geridə qoyur. Ümumilikdə, respublikamızın uğurla həyata keçirdiyi preventiv tədbirlər deməyə əsas verir ki, təsiri hələ də tam aradan qalxmayan qlobal maliyyə böhranının 2011-ci ildə də Azərbaycana ciddi təsiri olmayacaqdır. Əksinə, ilin birinci rübündə əldə edilən iqtisadi uğurlar respublikamızın cari ildə də uğurla inkişaf edəcəyini söyləməyə ciddi əsaslar yaradır.
1. Назарбаев H.A. Ключи от кризиса. Российская газета. 02.02.2009 2. Сорос Дж. Новая парадигма финансовых рынков. М., «Манн, Иванов и Фебер». 2008. с. 100 3. Yenə orada. S.26 4. Кейнс. Избранные произведения.-М.: 1993, с.510 5. Сорос Дж.. Новая парадигма финансовых рынков.М.: 2008, с.111 6. Пахомов Ю, Пахомов С. Мировой финансовый кризис: цивилизационные истоки. Экономист. 2009. №2. с.41 7. А.Гринспен. Эпоха потрясений. М.: 2008, с.ЗЗЗ 8. Пахомов Ю, Пахомов С. Мировой финансовый кризис: цивилизационные истоки. Экономист. 2009. №2. с.39-41 9. Дзарасов С. Российский кризис: истоки и уроки. / Вопросы экономики. 2009. №5 10. Российская газета. 2008. 16 декабря, с. 19 11. www.щбр-pyccиа.py Октябрь 2008. Щарвард бусинесс Ревиеw-Россия. 12. Рязанов В.Т. Хозяйственный строй России. На пути к другой экономике. Санкт-Петербург. 2009. с.378 13. Рязанов В.Т. Антикризисная политика в РФ: Стратегические приоритеты и текущие задачи. Экономист. 2009, №12 14. Бузгалин А., Колганов А. Мировой экономический кризис и сценарии посткризисного разви тия: Марксистский анализ. // Вопросы экономики. 2009. №1. с. 123
В статье рассматриваются природа, причины, механизм и особенности развития современного кризиса. Дается механизм перехода за короткий отрезок времени кризиса, начавшегося как ипотеч ный, в экономический. В связи с экономическим кризисом акцентируется внимание на необходи мости использования кейнсианских идей, как основ экономической системы государства, и на том, что больше внимания необходимо уделять на развитие реального сектора. Подвергается критике неоклассическая, неолиберальная теории и доказывается их несостоятельность на современном эта пе развития.
The article is devoted to the nature, reasons, mechanism and peculiarities of development of the mo dern crisis. It says about the mechanism of transformation of the crisis into economic for the short pe riod of time started as mortgage. Because of the economic crisis it focuses on necessity of using of Keynesian economics as fundamental to the economic system of the government and on necessity to deve lop the real sector. Moreover, the article criticizes neoclassic, neoliberal theories and show's their draw backs in modern times. Yüklə 352,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|