İqtisadiyyat elmi və onun yaranması tarixi İqtisadiyyat «oikonomik»

İqtisadi kateqoriyalar və onların mahiyyəti

İqtisadi hadisələrin tədqiqi nəticəsində onların mahiyyətinin açılmasına səbəb olur. Bu da real iqtisadi gerçəkliyi az-çox dərəcədə dolğun əks etdirən anlayışların formalaşmasına səbəb olur. İqtisadi həyatın ümumi və mühüm tərəflərini əks etdirən məntiqi anlayışlar iqtisadi kateqoriyalar adlanır. İqtisadi kateqoriya, iqtisadi hadisə və proseslərin elmi adıdır. Məsələn, biz gündəlik fəaliyyətimizdə paltar geyir, yemək yeyir və sair. Bütün bunlar iqtisad elmində istehlak adlanır. İnsanlar gündəlik fəaliyyətində çoxlu miqdarda iqtisadi kateqoriya ilə qarşılaşar. Bunlara pul, qiymət, kredit, tələb, təklif, bazar, mənfəət, istehsal, əmtəə və s. göstərmək olar. İqtisadi hadisələrinin tədqiqi bəzi hallarda bu və ya digər iqtisadi qanunun kəsb edilməsinə səbəb olur.

Təbiətdə və ictimai həyatın digər sahələrində olduğu kimi iqtisadiyyatında da ilk nəzərdən görünən hərcmərclik və təsadüflər silsiləsi arxasından inkişafın zəruriliyi, qanunauyğunluğu özünə yol açır. Hər bir cəmiyyətdə iqtisadi prosesləri onlara xas olan daxili qanunlar, iqtisadi qanunlar idarə edir.

Iq­tisadi kateqoriyalar-iqtisadi hadisə və proses­lərin ümumi cəhətlərini ifa­də edən və obyektiv xarakter daşıyan ümumi anlayışlardır. Bunlara mül­kiyyət, istehsal, bölgü, mübadilə, istehlak, əmtəə, dəyər, maliyyə, kre­dit, əmək bölgüsü və s. misal göstərmək olar. Beləliklə, iqtisadi qa­nun­larla iqtisadi kateqoriyalar arasında qarşılıqlı əlaqə vardır. Iqtisadi ka­teqoriyalar – obyektiv iqtisadi qanunla­rın məzmununu təşkil edən sa­bit səbəb – nəticə əlaqələrini aş-kara çıxarmağa, hadisə və proseslərin za­hiri görünüşü arxa-sında onların əsl məzmununu müəyyən etməyə im­kan verir.

5.