İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı dən, sentyabrdakı hadisə müvəffəqiyyətsiz bir hücum idi. Bu‐ nun səbəbi də, mətində qeyd etdiyim kimi, zəif və dayaz ma‐ liyyə sistemidir. Hökumət asanlıqla hücumun qarşısını ala bil‐ mişdi. Yeri gəlmişkən, bu hücumdan təqribən 10 gün əvvəl mərkəzimizin digər eksperti İlkin Sabiroğlunun “Gündəlik Azərbaycan” qəzetinin 6 sentyabr tarixli nömrəsində yayımla‐ nan “Manat daha nə qədər möhkəmlənəcək?” adlı məqaləsi‐ nin son abzasında aşağıdakı fikirlər yer almışdı: “Lakin indiki halda manatın möhkəmlənməsi haraya qədər davam edəcək? Bu tendensiya başqa fəsadlar da törədə bilər... Anti‐inflyasiya tədbiri kimi manatın möhkəmlənməsi də mütəmadi davam edə bilməz... Milli Bankı çətin sınaqlar gözləyir.” Bu yazımız isə, hökuməti ehtiyat tədbirlərini artırmağa ikinci çağırışımız‐ dır. Çünki son illərdəki iqtisadi canlanmanın “köhnə növ” bir valyuta böhranının kölgəsində qalması bütün əziyyətlərimizi boşa çıxarmış olar. ‐ 87 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı ‐ 88 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı Bilgi Çağı və zehniyyət dəyişikliyi * Xəzər Bəşirov İnformasiya və Telekommunikasiya Texnologiyaları (İKT) sektorunda müşahidə edilən tendensiyalar və yaşanan para‐ diqma dəyişikliyi bir çox sahədə olduğu kimi iqtisadi ədəbiy‐ yatda da köhnə‐yeni bölgüsünün ortaya çıxmasına səbəb oldu. Bu bölgü əslində iqtisadi inkişafın əsas dinamikalarında ciddi bir transformasiya prosesinin yaşandığının göstəricisidir. Gə‐ ləcəyə doğru səyahətdə müvəffəqiyyətli ola bilmək üçün keç‐ mişin strategiyaları və müvəffəqiyyət reseptləri artıq yetərli deyil. Çünki gələcəyin dünyasında iqtisadi müvəffəqiyyətin şərtləri keçmişdən fərqli olacaq. Tanınmış ingilis iqtisadi şərh‐ çisi Hamish McRae 2020‐ci ilin dünyasını anlatdığı kitabında bu nöqtəni xüsusi vurğulamaqdadır. McRaeyə görə 2020‐ci ilə qədər torpaq, kapital və təbii ehtiyatlar kimi “köhnə iqtisadi artım motorları” istər ölkələrin istərsə də şirkətlərin iqtisadi müvəffəqiyyəti baxımından əhəmiyyətini nisbi olaraq itirəcək‐ dir. Bunun əvəzində keyfiyyət, təşkilat, motivasiya (həvəslən‐ dirmə) və insanların özü‐özünə nəzarəti kimi keyfiyyət xüsu‐ siyyətləri müvəffəqiyyət üçün daha əhəmiyyətli hala gələcək‐ dir. Keyfiyyətli insan potensialını ön plana çıxaran bu təsbit, bizim, məşhur iqtisadçı Lester Thurowun “köhnə üslubdakı rəqabət üstünlüyü” anlayışı dediyi, sənaye çağı rəqabət anla‐ yışımızda radikal bir dəyişikliyə getməyimizin zərurətini or‐ taya qoymaqdadır. Thurow “köhnə üslubdakı rəqabət üstünlüyü” anlayışının iki əsas dayanağı olduğunu irəli sürməkdədir. Bunlar təbii eh‐ tiyat və istehsal nisbətləridir. Bu anlayışa görə əgər ölkənizdə neft varsa neft istehsal edərək, geniş əkin sahələrinə sahibsi‐ * 24 avqust 2004. ‐ 89 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı nizsə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edərək, sərmayə ilə zəngin ölkəsinizsə daha çox sərmayə tələb edən malları isteh‐ sal edərək bu sahələrdəki rəqabət üstünlüyü ilə dünya iqtisa‐ diyyatında layiq olduğunuz yeri tutarsınız. Yəni bir mənada hər ölkənin dünya iqtisadiyyatında rəqabət üstünlüyünü əlin‐ də tutduğu təbii bir yeri var. Thurow bilgi toplumunda təbii rəqabət üstünlüyünün ara‐ dan qalxması ilə “rəqabət üstünlüyü” anlayışının dəyişdiyini və ölkələr arasında “başabaş rəqabət” imkanının yarandığı bir prosesin başladığına işarət etməkdədir. Rəqabət formasındakı bu dəyişmə kompüterlər, proqram‐ lar, yarımötürücülər (semiconductor), çiplər (chip) kimi məh‐ sullar istehsal edən “beyin gücünə dayanan sənayelər”in təbii bir yerə sahib olmamasından qaynaqlanır. Yəni sahib olduğu beyin gücünü effektli bir şəkildə təşkilatlandıran hər ölkə və ya şirkət dünyanın istənilən bir ölkəsi və ya şirkəti ilə rəqabət edə bilmə potensialına yiyələnə bilər. Thurow “beyin gücünə dayanan sənayelər” olaraq adlan‐ dırdığı İKT məhsullarının rəqabət quruluşundakı bu dəyişmə‐ nin inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün geniş imkanlar yaratdı‐ ğını söyləməkdədir. Məsələn, az inkişaf etmiş bir ölkə olan Hindistan, İKT məhsullarında inkişaf etmiş ölkələrlə rəqabət edə bilmə potensialını rəqabətin quruluşundakı dəyişikliyin yaratdığı fürsət və imkanları dəyərləndirərək əldə etmişdir. McRaein və Thurowun bu təsbitlərindən iki önəmli nəticə hasil olmaqdadır. Birincisi gələcəyin müvəffəqiyyət əldə edən iqtisadiyyatları arasında yer almaq üçün keyfiyyətli insan po‐ tensialı və insan beyni digər amillərdən daha əhəmiyyətlidir. İkincisi müvəffəqiyyət əldə edən iqtisadiyyatı torpağa, təbii ehtiyatlara və ya kapitala dayanan “rəqabət üstünlüyü” anla‐ yışı deyil, “başabaş rəqabət” anlayışı müəyyənləşdirəcəkdir. Bu çox önəmlidir. Çünki köhnə “rəqabət üstünlüyü” anlayı‐ ‐ 90 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|