İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı amillərindən birinə çevrildiyi ‐ informasiya cəmiyyətinin baş‐ lanğıc nöqtəsi isə dəqiq bilinməməklə birlikdə bir çox elm ada‐ mı tarix olaraq 1950‐ci illəri göstərməkdədir. İctimai transformasiyanı rəmziləşdirən bu üç dalğanın da ortaq xüsusiyyəti hamısında informasiyanın lokomotiv qüvvət olmasıdır. İbtidai cəmiyyətlər inkişaflarını qarşılaşdıqları təh‐ lükələri aradan qaldırmaq məqsədi ilə, qazandıqları bilik və təcrübənin işığında təbiəti öyrənmə səyinə borcludurlar. Kənd təsərrüfatında baş verən inqilabın ortaya çıxmasında təcrübə‐ yə dayanan bu biliklərin böyük rolu olmuşdur. Kənd təsərrü‐ fatındakı inqilabdan sənaye inqilabına qədər olan prosesin çox uzun sürməsinin əsas səbəbi, informasiyanın keyfiyyətindəki dəyişmənin gecikməsi, təcrübəyə dayanan informasiyanın el‐ mi biliklərə çevrilə bilməməsidir. Sənaye inqilabı isə, informa‐ siyanın keyfiyyətcə xarakterini dəyişdirərək elmi biliklərə çev‐ rilməsi nəticəsində ortaya çıxmış, ictimai və iqtisadi struktur‐ da ciddi dönüş yaratmışdır. İnsan beynindəki təkamül sayəsində kənd təsərrüfatı cə‐ miyyəti, sənaye cəmiyyəti sayarkən, 1950‐ci illərdə yaşanan in‐ kişaf prosesi informasiya cəmiyyətinin doğmasına zəmin ha‐ zırlamışdır. Məşhur futurist Peter Druckerin ifadəsi ilə, sənaye inqilabı nəticəsində qol gücünü əvəz edən informasiya, Taylo‐ run idarəetmədəki inqilabından sonra iş prosesinə tətbiq olun‐ du. 1950‐ci illərdən etibarən isə informasiyanın informasiyaya tətbiq olunması ictimai transformasiyaya zəmin hazırlayaraq informasiya cəmiyyətini yaratdı. Bu cəmiyyətdə zənginliyin başlıca mənbəyi və ən əhəmiyyətli istehsal amili informasiya‐ dır. İnformasiyaya sahib olan, onu istehsal edən, ictimai həya‐ tın hər sahəsinə tətbiq edərək effektivliyini və səmərəliliyini artıran cəmiyyətlər inkişafa öncüllük etməkdədirlər. Artıq informasiya mütəmadi olaraq yenilənməkdə, çox sü‐ rətli bir şəkildə dəyişməkdə, dəyişmənin gerisində qalan cə‐ ‐ 98 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı miyyətlər isə bunun ağır hesabını ödəməkdədirlər. Bu gün elm və texnologiyadakı inkişaf o qədər sürətlə cərəyan etmək‐ dədir ki, bir elm adamı üçün beş il sonrasını belə proqnozlaş‐ dırmaq və bu mövzuda qəti bir fikir bəyan etmək olduqca çə‐ tin və karyerası baxımından təhlükəlidir. Çünki elm inkişaf et‐ dikcə doğru olanlar dəyişməkdə, dəyişən doğrular isə elm adamlarını görüşlərini yenidən nəzərdən keçirmək zərurəti ilə üzləşdirməkdədir. Yaxın tariximiz dəyişmənin sürətini diqqət‐ dən qaçıran, hər biri öz sahəsində mütəxəssis olan şəxslərin yanlış, hətta oxuduğumuz zaman gülməkdən özümüzü saxla‐ ya bilməyəcəyimiz proqnozlarının nümunələri ilə zəngindir. Məsələn, Amerikan Patent Dairəsi kimi yeniliklərin qey‐ diyyata alındığı bir qurumun başqanı Charles H.Duell 1899‐cu ildə “Artıq yeni heç nə yoxdur. İcad edilə biləcək hər şey icad edildi.” demişdir. Fəqət bu sözlər söyləndikdən sonra dünya‐ da nələr dəyişmədi, nələr icad edilmədi ki? Yenə, 1949‐cu ildə, ʺPopular Mechanicsʺ jurnalında “Kom‐ püterlər gələcəkdə bəlkə də cəmisi 1.5 ton ağırlığında olacaq‐ lar.” deyə bir ehtimal irəli sürmüşdür. Bəlkə də bu o dövr üçün insanlarda həyəcan yaradan bir ehtimal idi. Bu gün diz‐ üstü kompüterlər, cib (mobil) kompüterlər keyfiyyət baxımın‐ dan 1940‐cı illərin kompüterləri ilə müqayisə olunmayacaq qə‐ dər bacarıqlı və sürətli olmaqla bərabər, çəki olaraq da o dö‐ nəmdə xəyal ediləndən belə çox yüngüldür. Hər halda 50 il əvvəl, dünyanın ən dəyərli və hər kəs tərəfindən qəbul edilən elm adamlarından biri qalxıb da, 50 il sonra kompüterlərin sü‐ rətinin və bacarığının milyard dəfələrlə artacağını, çəkisinin isə 1.5‐2 kiloqrama qədər düşəcəyini söyləsəydi hamı onun ağ‐ lına şübhə edərdi. Bu gün həyatımızın bir hissəsi halına gələn, çoxumuzun evində, iş yerində mövcud olan və zamanımızın önəmli qismi‐ ni bölüşdüyümüz kompüterlər haqqında 1977‐ci ildə Digital Equipment Corp.un başqanı Kenneth Olsen “İnsanların evlə‐ ‐ 99 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı rində kompüter saxlamaları üçün hər hansı bir səbəb görmü‐ rəm.” demişdir. Həqiqətən də belədirmi? Şəxsi kompüterimiz‐ də bir proqramın çökməsi bizim işlərimizi tamamən axsada bi‐ ləcəyi kimi, internetə bağlana bilmədiyimiz zaman özümüzü dünyadan təcrid edilmiş sayırıq. Bir sözlə, İnformasiya və Te‐ lekommunikasiya Texnologiyalarında (İKT) yaşanan sürətli inkişaf, bizi texnologiyadan tamamən asılı hala gətirmişdir. 27 il əvvəl evdə saxlanılması zərurəti hiss edilməyən, hətta saxla‐ nılmasına ehtimal belə verilməyən kompüter bu gün həyatı‐ mızın bir hissəsidir. Yuxarıdakı misallardan da gördüyümüz kimi, informasiya‐ nın yenilənmə sürətini və ictimai transformasiya üzərindəki təsirlərini nəzərdən qaçıraraq bir ehtimal irəli sürmək yanlış olar. Lakin hər zaman keçərli olan qəti bir ehtimal irəli sürmək istəsək, informasiyanın bütün dönəmlərdə işə yaradığını və ic‐ timai transformasiyanın başlıca mənbəyi olduğunu söyləyə bi‐ lərik. Bizim vəzifəmiz isə, informasiyadan yararlanaraq icti‐ mai transformasiyanı gerçəkləşdirmək, inkişafa nail olmaq üçün əlimizdən gələni etmək və bu ehtimalın nə qədər doğru olduğunu bir daha isbatlamaqdır. ‐ 100 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|