İQTİsadiyyatin və İxracin diversiFİkasiyasinin
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DİVERSİFİKASİYA
- Cədvəl 4. 2006-2010-cu illərdə dövlət büdcəsinin investisiya xərclərinin istiqamətlər üzrə bölgüsü
- Cədvəl 5. 2005-2011-ci illərdə “Azərenerji” SC-yə qoyulan dövlət investisiyaları və istehsal göstəriciləri Göstəricilər 2005 2006
43 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA Göründüyü kimi, 2006-cı ildən baş layaraq dövlət büdcəsinin investisiya xərclərinin məbləği və büdcə xərc- lərində onun payı sürətlə artmağa baş layıb. Lakin illik dövlət büdcəsinin layihəsi Milli Məclisdə müzakirə və təsdiq edilərkən bu xərc maddəsi haq qında yalnız ümumi məlumat verilir, yəni dövlət büdcəsinin ümumi xərclərinin 35-40%-ni təşkil edən bu vəsaitin yönəldildiyi konkret layihələr barədə detallaşdırılmış mə lumatlar Milli Məclisin deputat larına və ictimaiyyətə açıqlanmır. Dövlət büdcəsinin investisiya xərc- lərinin istiqamətlər, təşkilatlar və layihələr üzrə bölgüsü büdcənin icrasına başlandıqdan sonra – müvafiq ilin yanvar-fevral ayları ərzində – Nazirlər Kabinetinin sərən camı əsasında həyata keçirilir. Dövlət büdcəsinin investisiya xərc ləri əsasən ölkədə istehsal və sosial infrastrukturun yenidən qurulmasına, bərpasına və yenilərinin tikintisinə yönəldilir. Cədvəl 4. 2006-2010-cu illərdə dövlət büdcəsinin investisiya xərclərinin istiqamətlər üzrə bölgüsü Əsas istiqamətlər 2006 2007
2008 2009
2010 milyon
manat Xüsusi
çəkisi, %-lə
milyon manat
Xüsusi çəkisi,
%-lə milyon
manat Xüsusi
çəkisi, %-lə
milyon manat
Xüsusi çəkisi,
%-lə milyon
manat Xüsusi
çəkisi, %-lə
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 I. İnfrastruktur layihələri 578.4
65.8 935.4
49.2 2630.3
61.5 2098.5
59.1 2350.7
56.9 Yol-nəqliyyat infrastrukturu 215.4
24.5 422.3
22.2 1581.6
37.0 1182.6
33.3 1681.2
40.7 Kommunal infrastruktur 56.8
6.5 82.1
4.3 344.2
8.1 242.9
6.9 229.6
5.6 Su ehtiyatları və irriqasiya tədbirləri 25.5
2.9 70.2
3.7 123.4
2.9 88.6
2.5 222.8
5.4 Sənaye və enerji kompleksi 277.8
31.6 213.8
11.2 532.1
12.4 490.5
13.8 169.0
4.1 Ekologiya 1.3 0.1
18.9 1.0
20.9 0.5
5.2 0.1
25.6 0.6
Kənd təsərrüfatı 1.7
0.2 54.4
2.9 28.1
0.7 18.7
0.5 22.5
0.5 Sahibkarlıq - -
3.9 - - 70.0* 2
- II. Sosialyönümlü layihələr 122
13.9 405
21.3 769.7
18.0 683.1
19.2 552.1
13.4 Təhsil obyektləri 43.4 4.9
92.7 4.9
214.7 5.0
59.4 1.7
128.5 3.1
Səhiyyə obyektləri 24.2
2.7 72.0
3.8 204.2
4.8 81.9
2.3 82.8
2.0 Əlil və şəhid ailələri üçün obyektlər 11.3
1.3 18.7
1.0 42.8
1.0 41.2
1.2 67.4
1.6 Mədəniyyət obyektləri üzrə 12.0
1.4 77.9
4.1 174.2
4.1 98.6
2.8 170.5
4.1 İdman obyektləri 14.4 1.6
57.5 3.0
105.0 2.4
54.1 1.5
71.7 1.8
Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması 1.3 0.2
3.98 0.2
4.0 0.1
5.2 0.1
3.1 0.1
Digər sosial sahələr 15.4
1.8 82.1
4.3 25.0
0.6 342.7
9.6 28.1
0.7 III. Müdafiə, məhkə- mə, hüquq və müha- fizə orqanları və fövqəladə halların aradan qaldırılması tədbirləri 130.1
14.8 301.7
15.8 454.7
10.7 558.4
15.7 847.9
20.5 IV. Digər layihələr 47.7 5.5
260.1 13.7
420.5 9.8
213.4 6.0
381.7 9.2
Yekun: 879.6
100.0 1902.2
100.0 4275.2
100.0 3553.4
100.0 4132.4
100.0 Mənbə: Hesablama Palatasının müvafiq illər üzrə dövlət büdcəsinin icrası barədə rəyləri 44 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA Cədvəl 4-dən göründüyü kimi, dövlət investisiyalarının əsas hissəsi yol-nəqliyyat layihələrinə sərf olunur. 2004-cü ildən başlayaraq Azərbaycan əsas avtomobil yollarını yenidən qurmağa bağlayıb. Bakıdan Gürcüstan sərhədinədək olan Şərq-Qərb magistralı, həmçinin Bakı–Quba–Rusiya sərhədi və Ələt–Astara (İran sərhədi) avtomobil yollarının yenidən qurulması işləri də davam edir. Bütün bu layihələr üzrə avtomobil yollarının dördzolaqlı, A kateqoriyalı yollara çevrilməsi nəzərdə tutulur. Bu layihələrdən əlavə Bakı–Şamaxı, Bakı dairəvi yolu layihələri də reallaşdırılıb və başa çatdırılıb. Bundan başqa, Bakı şəhərində müxtəlif yol və yolötürücülər tikilib və tikilməkdədir. Bununla belə, yol-nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsində iki amil diqqəti çəkir ki, bunun biri layihələrin uzanması, digəri isə baha başa gəlməsidir. Məsələn, Bakı şəhərinin Əzizbəyov dairəsindən aeroporta çəkilmiş 14 km avtomobil yolunun yenidən qurulması 2 ildən çox çəkib və hər km üçün 24 min ABŞ dolları xərclənib. Hesablamalara görə, 100 milyon dollar vəsaitə Çin 45,5 km, ABŞ 17 km, Avropa ölkələri 14,5 km yol çəkdiyi halda, Azərbaycan 5,5 km yol çəkir 60 . İstifadə olunan dövlət investisiyalarının səmərəlilik problemi əksər sektorlar üçün keçərlidir. Məsələn, 2005- 2011-ci illərdə “Azərenerji” SC-yə 1206.1 milyon manat dövlət investisiyası yönəldilib. Bununla belə, bu investisiyalar elektrik enerjisi istehsalına təsirsiz ötüb. Bu investisiyaların fonunda 2006-cı ildən başlayaraq elektrik enerjisi istehsalı 24.5 milyard kVt/saatdan 20.1 kVt/saata, istilik enerjisi isə isə 5238 min Qkal.-dan 1013.4 min Qkal.-a düşüb.
“Azərenerji” SC-yə dövlət investisiyaları, milyon manat 6.7
272.5 116.8
318.1 240.5
72.0 179.5
Elektrik enerjisi istehsalı, milyard kVt/saat 22.9 24.5
21.8 21.6
18.9 18.7
20.1 İstilik enerjisi istehsalı, min Qkal. 4 723
5 238 4 244
4 399 3 196
2 968 1013.4
Dövlət sektoruna yönəldilən investisiyaların dövlət şirkətlərinin büdcəyə ödənişlərinə müsbət təsiri hiss edilmir. Qeyri-neft sektoru üzrə 6 iri dövlət vergiödəyicisi üzrə aparılmış hesablamalar götərir ki, 2007- 2011-ci illərdə Rabitə Nazirliyinə daxil olan müəssisələr və “Dövlət Dəmir Yolları” SC istisna olmaqla, qalan dövlət şirkətləri dövlət büdcəsindən aldıqları investisiya ilə müqayisədə xeyli az vergi ödəyiblər (Cədvəl 6). Ümumiyyətlə isə, bu 6 iri dövlət vergiödəyicisinin son 5 il ərzində dövlət büdcəsində aldığı investisiya yardımı ödədiyi vergilərdən 2,3 dəfə çox olub. Bu isə həmin şirkətlərə qoyulan investisiyaların hansı fayda gətirdiyi barədə suallar yaradır. Bundan başqa, 2012-ci il üzrə dövlət investisiya xərclərindən Bakı ŞİH-ə ayrılan vəsaitin (327 mln. manat) 8 şəhərin (Gəncə, Sumqayıt, Şirvan, Mingəçevir, Şəki, Lənkəran, Naftalan və Yevlax) icra hakimiyyətlərinə ayrılmış ümumi vəsaiti 8 dəfə üstələməsi, həmçinin 24%-nin isə rentabellə işləyən dövlət şirkətlərinin payına düşməsi göstərir ki, siyasətdə xüsusi vurğulanan “özəl sektor”, “regionların tarazlı inkişafı” arxa plandadır 61 .
da, “Müdafiə və hüquq-mühafizə orqanları” ücün investisiyalar (tikinti) qoyulur və bu da cəmi dövlət investisiya xərclərinin 20,5%-ni təşkil edir. 60 http://www.azadliq.org/content/article/24691577.html 61 2012-ci il üzrə dövlət investisiyalarının sifarişçi təşkilatlar üzrə bölgüsü Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|