Isa h seynov. Se[ilmi] wswrlwri

33

Millinin a`z\ndan pis qoxu gwlirdi. {ax\r qoxusu! Isfwndiyar ki]i e]itmi]di ki, wrlwrindwn

“qara ka`\z” gwlwn bwzi gwlinlwr “dwrdlwrini y^ng^llw]dirmwk” ^[^n alver[i Xeyrwyw pul

verib dwmir yolu va`zal\ndan [ax\r ald\r\rlar, xwlvwtdw topla]\b i[irlwr. E]itmi]di ki,

mu]tuluq ^[^n gedwndw Millini tutub a`z\na [ax\r t=k^rlwr. Qoca buna inanm\rd\.

“Bizimkilwr o yola getmwzlwr,”—deyirdi. Q\z\n nwfwsindwn hiss etdiyi [ax\r qoxusundan

]^bhwyw d^]sw dw, indi dw inanmad\. Daha do`rusu, bu barwdw fikirlw]mwyw taqwti olmad\.

Hwr iki wli ilw kwtilin yanlar\ndan yap\]\b =z^n^ toxtatma`a [al\]d\.

—Mwn bilirdim… &rwyimw damm\]d\ ki, bu g^n ]ad xwbwr e]idwcwm, q\z\m… Nw deyir,

nw dan\]\r? Harda, necw g=r^b, Milli q\z\m? Evim-e]iyim, ham\s\ swnw qurband\, gwl =z^n

bax taxt[ama-bux[ama, hwr nw istwyirswn g=t^r apar! Ipwk donluq da alaram, nw istwswn

alaram! Qap\da inwyimi sat\b, onun puluna swni zwr-xaraya b^r^ywrwm, Milli q\z\m! Mwn

birtwhwrwm, swn de, xahi] elw Swlim qarda]\ndan, dan\]s\n, harda g=r^b, necw g=r^b?

—E]itmirswn? Qulaq as dw!—Milli qwribw kobudluqla qocan\n b=yr^nw d^rtmw vurdu.

Qoca ba]\n\ qald\rd\. Qulaqlar\nda u`ultu vard\, qan\ [ay kimi dal`a-dal`a q\j\lday\rd\.

Isfwndiyar ki]i wlini ^z^nw apar\b g=zlwrini yumdu, iradwsini, diqqwtini topmala`a [al\]d\.

Swlim do`rudan da dan\]\rd\. Isfwndiyar ki]iyw na`\l kimi, wfsanw kimi g=r^nwn, qwribw

s=zlwr deyirdi:

—Ikisi dw nalbwndlik elwyir. Hwlw bir dwfw mar]al Budyonnu at\n\ onlara nallad\b.

—Kimw?.. Kimw nallad\b at\n\ Budyonnu, ay o`ul?

—Swnin o`lanlar\na, Isfwndiyar wmi. Rwhmannan Bwhmwnw!

Sevinclw, hwyacanla birgw, qoca bir naraz\l\q da duydu.

—O c^r pwhlwvan o`lanlar… o c^r a`\r davada niyw nalbwndliknwn mw]`ul olsunlar,

ba]\na d=n^m? O`ullar mwnim o`ullar\md\sa, elw ]eyw raz\ olmazlar… Swn mwnw de

g=r^m, =z^n =z g=z^nnwnmi g=r^bswn, yoxsa?..

—Mwnw deyiblwr.

Qoca bu dwfw dumanl\ narahatl\q hiss etdi. “Deyiblwr… g=rmwyib…”

—Kim deyib, ba]\na d=n^m?

—Bir rus deyib, Isfwndiyar wmi.

—Harda? Necw? Nw vaxt? Nw urus?.. Wmwlli-ba]l\ dan\] g=r^m, a`\l kwswn s=zd^m^?

—Iki ay\n s=hbwtidi, Isfwndiyar wmi.

Ka`\z kwsilwli be] ay idi.

---

34

—Bir dwfw razvedkaya gedirdim, Isfwndiyar wmi, ywni o twrwfw, d^]mwn arxas\na. Bir rusa

rast oldum. Dedi bizim [astda iki qarda] var, sizin qaralardand\lar, m^haribwdwn qabaq

kwnddw dwmir[i olublar, indi [astda nalbwndlik elwyirlwr. Dedim adlar\ nwdi? Dedi adlar\n\

bilmirwm, amma ni]anlar\n\ deyw billwm, ikisi dw pwhlavan kimi o`lanlard\. Ki[ik qarda],

dedi, yax]\ saz [al\r, qiyamwt dw swsi var.

Milli swndwlwyib Isfwndiyar ki]inin dizinw dikswklwndi. Qoca b=yr^ndw onun p\[\lt\s\n\

e]itdi:

—Bwhmwn qarda]\n ki, saz\ divardan as\l\ qal\b. Urusetdw saz\ hardan al\b? Elw s=z deynwn

ki…—Burda Milli h\[q\rd\.—Elw s=z deynwn ki, mu]tuluqluyanda inans\nlar dw!

Otaqda ham\ twrpwni]di. Arvadlar orda-burda ba]-ba]a verib p\[\lda]ma`a ba]lad\lar.

Isfwndiyar ki]i qar]\s\nda a` t^st^ lay\ndan savay\ he[ nw se[mirdi. Lakin birdwn hwr ]ey

ayd\nla]d\. Qoca, ywqin ki, ]adl\q m^nasibwtilw Qurban ki]inin kabinetindwn gwtirilib

yand\r\lm\] otuzluq lampan\n gur i]\`\nda hwr twrwfdwn ona dikilmi] g=zlwri vw nwhaywt,

Swlimi g=rd^. Ka] he[ g=rmwywydi. Bir az wvvwl qap\dan girwndw qucaqlay\b ba`r\na

basd\`\ g=y[wk wsgwr yoxa [\xm\]d\. Wvwzindw m^haribwdwn wvvwlki—“pwlw-p^s^r,

sallaqqulaq” Swlim oturmu]du. Hamanca Swlim! Wn dwh]wtlisi isw bu idi ki, Isfwndiyar ki]i

onun yekw, sallaq qulaqlar\n\n necw pis q\zard\`\n\ ayd\nca g=r^rd^.

Qoca, iti dirswyi ilw dizini a`r\dan yetim q\z\ kwnara itwlwdi, wyilib kwtildw ikiqat oldu. Bu

vwziyywtdw d=n^b, arvadlar\n aras\nda gwlinlwrini axtard\. Gwlinlwr, ikisi dw a`lay\rd\.

Kwla`ay\lar\n\ g=zlwrinin ^stw [wkib, swssiz-swmirsiz ya] ax\d\rd\lar. “Qara p\s-p\salar”la

ekizlwr twwcc^blw gah bir-birinw, gah da analar\na bax\rd\lar, g=r^n^r, ba]a d^]w bilmirdilwr

ki, atalar\ndan ]ad xwbwr gwlmi]disw, bws analar\ nw ^[^n a`lay\rlar.

Qoca a`\r-a`\r qalx\b qap\ya do`ru add\mlad\. Kandarda ayaq saxlad\. Geri d=n^b bir dw

Swlimw baxd\. “Pwlw-p^s^r, sallaqqulaq” Swlim ba]\n\ a]a`\ sal\b, hwrwkwtsiz oturmu]du. El

aras\nda telli-toqqal\ deyilwn g=zwl gwlin—Manqa Bwn=v]w wlini Swlimin k^rwyinw qoyub,

ya]la dolu g=zlwrini qocaya dikmi]di: “Qarda]\ma niyw elw bax\rsan, ay Isfwndiyar wmi?

Qarda]\m\n nw g^nah\ var?..” Qoca bu fikri twsdiq elwyib k=ks^n^ =t^rd^, gwlinlwrini

[a`\r\b evdwn [\xd\. Kim isw onun qoluna girdi. Sonras\ Isfwndiyar ki]inin yad\na gwlmirdi.

{^nki elw qap\dan [\xanda y\x\lm\]d\.

10

—A Qurban, niyw dillwnmirswn?

—Fikirlw]irwm, Isfwndiyar ki]i.

—Y^z fikir bir borcu =dwmwz. Yax\n otur, bir az s=hbwt eliywk.

—Sabah vayenkomatdan qay\dandan sonra gwlwrwm, yax]\-yax]\ s=hbwt elwrik, in]allah.

Indi gedwsiywm.

—Gwlinlwr samavar q\zd\r\rlar.

---

35

—S^frwn a[\q olsun, Isfwndiyar ki]i. Gedwsiywm.

—Hara  u`ur ola, gecw vaxt\? Genw gw]t eliywcwkswn?

—Istwyirwm gedim adam yollay\m, swnw hwkim gwtirsin.

—Mwnim doxdurum yan\mdad\.—Isfwndiyar ki]i g=z^n^ i[wriyw doland\rd\, a[\q qap\dan

o yana, gwlinlwrin ywqin ki, evw qonaq gwldiyinw g=rw yenidwn qalad\qlar\ oca`\n

i]\qland\rd\`\ hwywtw, qova`\n alt\na, su quyusunun ^st^nw, Hac\n\n hwmi]w oturdu`u yerw

baxd\.—Fer]il han\, g=rm^rwm? Va`zaldan qay\tmay\b?

Qurban ki]i b=yr^n^ taxtdan [wkdi, papirosunu yerw atd\, [wkmwsinin burnu ilw bas\b,

wzib torpa`a qar\]d\rd\.

—Swnin onu g=rmwmwyin yax]\d\, Isfwndiyar ki]i.

Qoca diksindi. Sovet swdri ilw ax]amk\ s=hbwti yad\na d^]d^. Qurban ki]inin yenw dw

birtwhwr dan\]mas\ndan narahat oldu. G^c-bwla ilw wlini qald\r\b, sinwsini yand\ran qal\n

yor`an\ kwnara [wkdi. &rwyi sancd\. Qoca whwmiyywt vermwdi. Wli sinwsinw toxunanda, =z

barmaqlar\ wvwzinw dwrisindw elw bil kwnar, cans\z bir ]eyin buz soyuqlu`unu hiss etdi.

Amma buna da fikir vermwdi. Yast\`a dirswklwnib, Sovet swdrinin ]apkas\n\n g^nl^y^

alt\nda k=lgwlwnmi] g=zlwrini g=rmwyw [al\]d\.

—Genw ikiba]l\ dan\]ma, ba]\na d=n^m, niyw ax\…niyw g=rmwmwyim yax]\d\, a Qurban?

—O barwdw swnnwn dan\]m\]\q.

—Bw mwn swnw demwdimmi pis fikrw d^]mw?

—Pis fikrw d^]mwyw bilmirwm, Isfwndiyar ki]i. Mwn =z^m istwswm dw m^mk^n deyil.

—Allah mwnw divan elwsin, wgwr bir ]ey qan\ramsa! Necw yan\ =z^n istwmwyw-istwmwyw pis

fikrw d^]wswn, a ba]\na dolan\m?!. Yoxsa bir ]ey olub?

—Bundan art\q daha nw olacaq? Swn boyda ki]ini y\x\b b=yr^n^n ^stw! Qo]a wsgwr atas\n\,

bir [wtwn k^lfwt yiywsini!

—Mwni?.. Mwni o y\x\b?!

—Swnin ba]\na bir i] gwlsw, o axsaq gwdwnin yeri vayenni tribunald\, Isfwndiyar ki]i!

—Tribunal?!. Swn nw dan\]\rsan, a Qurban, ba]\na d=n^m, nw tribunal?!. Mwni b=yr^m^n

^stw y\xan bwywm Hac\d\?!

—Hac\ yox, axsaq Hac\!

—Yax]\, olsun axsaq Hac\…—Isfwndiyar ki]i h=cwtlw]mwmwk xatirinw twlwsik

raz\la]d\.—Bir mwni ba]a sal g=r^m ax\, o bwdbwxtin g^nah\ nwdi?

Qurban ki]i bir daha papiros yand\rd\, yenw yan\n\ taxt\n k^nc^nw s=ykwyib, qwribw,

wzabla dolu g=zlwrlw qocaya baxd\.

—Dirswklwnmw, rahat uzan, Isfwndiyar ki]i, rahatca uzan, toxta… Mwn istwmirdim swnin

bu hal\nda s=z sal\m bu barwdw.

Qurban ki]i ilw [=ldw s=hbwt vaxt\ oldu`u kimi, qoca indi dw swbirsizlikdwn bo`ulurdu.

---