İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeni əsri maarif, mədəniyyət, elm və təhsil əsri hesab edən şair
- Bədii ədəbiyyatda türkçülük cərəyanının alovlu təbliğat- çısı olan şair
121 İsgəndər Atilla lərində üzləşdiyi faciə və fəlakətlərə biganə qala bilməzdi. Bu, sadəcə mümkün deyildi! Bax, buna görə də “Hərb və fəlakət” şeirinin ikinci və üçüncü hissələri sovet nəşrlərinə daxil edil- məmişdi. Çünki “burjua Türkiyəsi Azərbaycanın düşməni idi”. Sovet senzurası həmin hissələrin üstündən xətt çəkirdi. Turan Ca- vid bu sözləri həmişə kədərlə deyirdi.
Şair şeir üzərində çalışırdı. Gah qədim Turanın şanlı tarixindən, gah müasir Türkiyənin faciə və fəlakətindən yazırdı. Ah, o, yazdıqca necə də sarsılır, necə də əzab çəkir, necə də təəs- süflənirdi?!. Nəhayət, şeirin ikinci hissəsini bitirdi. Üçüncü hissəsini yazmağa başladı. Lakin bilmirdi ki, iki ildən sonra ermənilər onun doğma vətəni Naxçıvana təcavüz edəcək, xarici qüvvələrin köməyilə onu “Ermənistana” birləşdirməyə cəhd edə- cəklər. Şair “Aras” Türk hökumətində təmsil olunacaq, səsini xalqının səsinə qatıb, mitinq və yürüşlərdə həmin şeirdən parçalar oxuyacaq. Naxçıvanlıları düşmənə qarşı səfərbər olmağa ruhlan- dıracaqdır.
O, üçüncü hissəni bu misralarla başladı:
- Arqadaş, yoldaş! Ey vətəndaş, oyan! Yatma artıq, yetər... Dəyişdi zaman; Sıyrılır, baq, yavaş-yavaş zülmət, Barı dan yıldızından al ibrət!..
Şair bu misralarla türkləri qəflət yuxusundan oyanmağa, ittihada, öz haqqı, hüququ uğrunda mübarizəyə çağırırdı. Yeni əsri maarif, mədəniyyət, elm və təhsil əsri hesab edən şair, zaman ilə ayaqlaşmayan millətin taleyini və gələcəyini qaranlıq görürdü. Türkə çağırış edirdi:
Azacıq varsa hissü vicdanın, Qalq, oyan! Sönməmişsə imanın 122 Əsrin şairi IX Qalq, oyan! Gör nə fikrə xadimsin? Kimlərin oğlusun? Nəsin? Kimsin?
Şair şeirlərində bəzən üstüörtülü, bəzən açıq şəkildə türklük cərəyanına mənsub olduğunu gizlətmirdi. Şərqə və Qərbə nəzər salaraq, birincidə tənəzzül, ikincidə inkişaf görürdü. Yeni əsrin türkünü diksinib ayılmağa, dünyanın gedişi və gərdişindən xəbərdar olmağa, yerdə çarpışan, göydə od saçan Adəm övladlarının əməllərinə diqqət yetirməyə dəvət edirdi.
Sürünüb durma böylə, bir yüksəl! Bir düşün, gör beş-altı əsr əvvəl Nə idin? Şimdi nerdəsin? Bu nə yəs? Əcəba yoqmu səndə izzəti-nəfs?.. Yetişir, haydı zəfi, əczi bıraq! Qan, alev püskürən mühitinə baq!
çısı olan şair bu barədə görüşlərini ilk öncə şeirlərində, sonra dramatik əsərlərində ortaya qoymuşdur.
Şair şeirlərində türkü israrla ayağa qalxmağa, qol-qanad açmağa, sürətli addımlar atmağa, zillətə, əsarətə boyun əyməməyə səsləyir və ona xatırladırdı: “Əgər başqa cür olsa, sürüsündən ayrı düşən qoyun kimi parçalanacaqsan, ayaqlar altında məhv olacaqsan.” O, odlu-alovlu misraları ilə türk övladını ümidləndirir, ona şərəfli tarixini xatırlamaqla, qanlı hadisələrdən qorxmamağa, şaşırıb durmamağa, yüksəlməyə və bir daha yüksəlməyə çağırırdı. Müasir türkü, bir şeirində təsvir etdiyi Qoca bir Türk kimi, görmək istəyirdi:
Qoca, səksən yaşında bir sima, Qoca bir türk edib namazı əda; 123 İsgəndər Atilla Parlıyor qəhrəmanca nasiyəsi; Oqunur çöhrəsində Turanın Şanlı tarixi, keçmiş ənənəsi; Budur ancaq duası, virdi, sözü: “Ey böyük Tanrı! Ey böyük Yaradan! Hər bəladan əsirgə yurdumuzu, Kamran eylə şanlı ordumuzu...”
Şair başqa bir şeirində yazır:
- Çoq əzildin, yetər, ər oğlu, ər ol! Çırpınıb çareyi-xilas ara, bul!.. İdeal arqasınca qoş, çırpın! İdealsız nicat ümidi məhal... “İttihad!” ən böyük ideal! Səni qurtarsa, qurtarır birlik, Çünki birlikdədir fəqət dirilik!..
O zaman (elə bu gün də) əzilən, haqqı və hüququ tapdanan türkün ittihada – ittifaqa, birləşməyə böyük ehtiyacı var idi. Türkçülük məfkurəsi türkün yer üzərində bir millət kimi yaşaması üçün zəruri idi. Tarixin gedişatına əsaslanırdı və onun diqtə etdiyi həqiqət idi! Türkiyə və Azərbaycan yazıçıları, siyasətçiləri, nəzəriyyəçiləri və ideoloqları bu haqda düşünür və yazırdılar. Cavid də həmin cərəyandan kənarda qalmaq istəmirdi və qalmadı da! 1918-ci ildə “İblis” faciəsini yazdı və birinci cahan hərbində Anadolu türklərinin başına gətirilən faciə və fəlakətləri konkret obrazların timsalında verdi. İmperialistlərin siyasətini ifşa etdi, yeni əsrin yeni İblislərini oxucu və tamaşaçılara tanıtdı. Şair hərb və sülh, hərb və fəlakət mövzusunda yazdığı əsərlərdə irəli sürdüyü bədii konsepsiyanı – dünyada zəiflər, acizlər üçün haq və hüquq, hürriyyət və səadət yoxdur; cahanda haq da, həqiqət də, hüquq da, ədalət də həpsi qüvvətdir – Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|