Ишлаб чикариш дастури

Yig’ish jarayonlarini me’yorlash asoslari

Yiђish texnologik jarayonlarini me’yorlash mexanik ishlov berish texnologik jarayonlarini me’yorlash bilan uxshash buladi. Me’yorlashni quyidagi usullardan foydalaniladi: tajriba-statistika, xronometrlash yordamida ma’lumotlarni asosan yiђish jarayonining shart-sharoitlariini inobaga olib analitik usuldan foydalanish. Tajriba statistika usuli bilan yiђish uchun sarflangan vaqtni xronometrlashda eng tajribali yiђuvchi – chilangarni hatti-harakatlari ko’zatiladi. Meunatga qarab ish xaqqi belgilashda bu vaqt me’yori keyinchalik qayta ko’rib chiqiladi. Buning ishlarning kup qismi vaqt me’yorini 120 % bajarishlari lozim.
Texnik jixatdan asoslangan donaviy vaqtning t_d tarkibi quyidagicha asosiy (texnologik) vaqt t_as; yordamchi vaqt t_yord; ish o’rnini tartibga solish uchun sarflangan vaqt t _xiz; ishchini tabiiy ehtiyojlarini qondirish va dam olishi sarflangan vaqt t_ext; operativ vaqt, asosiy va yordamchi vaqtlarning yiђindisi t_onqt_as+t_yord; donali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida ishchi tomonidan yiђma chizma va texnologik jarayonni urganish uchun sarflangan vaqt t _tay .
Yalpi ishlab chiqarish sharoitida doimiy ravishda har xil ish bajarilganligi va qayta sozlashlarni yo’qligi tufayli donali vaqt me’yoriga t_tay kiritilmaydi. Demak,

t_d qt_as+t_yord+t_xiz+t_ext , min. (13.1)

Seriyalab ishlab chiqarish sharoitida yiђish jarayonini partiyalab amalga oshirilishi tufayli ish joyini qayta tashkil etish lozim. SHuning uchun partiyadagi bitta mahsulotni yiђish uchun sarflangan vaqt donaviy – kalkulyatsiya vaqti t _d.k. deb yuritilib uning tarkibi:

T_d.k.qt _as+t _yord.+t _xiz.+t _ext+t _tay , min. (13.2)

bu yerda t - ishlab chiqarish partiyasidagi mahsulotlar soni.

(13.1) va (13.2) formulalar yordamida vaqt me’yorini belgilashda asosiy mahsulotning kattaligi, oђirligi, ishlab chiqarish turi, yiђish jarayonini mexanizatsiyalashtirilganligi, avtomatlashtirilganligi va shu kabilarni inobatga olib, ma’lumotnomalar yordamida analitik usulda hisoblanadi. Yordamchi vaqt ham ishchi tomonidan bajariladigan yoki bu harakatlarni inobatga olib ma’lumotnomalarda keltirilgant texnik me’yorlar asosida hisoblanadi. Ishchi o’rnini tashkil qilish unga xizmat kursatish vaqti operativ vaqtga nisbatana foizlarda aniqlanadi. Va 2…3% atrofida buladi. Ishchining tabiiy ehtiyojlarini qondirish va yordam olish sarflangan vaqt ham operativ vaqtga nisbatan foizlarda hisoblanib 2% ni tashkil etadi. Yiђish jarayonida qo’llaniladigan moslama va bajariladigan ishning murakkabligiga qarab tayyorlash vaqti ham shu tartibda aniqlanadi.
Texnik jihatdan asoslangan vaqt me’yori faqatgina mavjud texnologik jarayonni uzgartirilgan holda qayta ko’rib chiqiladi, masalan: qulda bajariladigan ish mexanizatsiyalashtirilsa va h.k.