Islam qəribli
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vifaqi-milləti gördükcə ərzi-ibtisam eylər(148, 104).
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
İslam Qəribli
106 gəldiyimiz bir fikrin - ümumi məhəbbətin insan qəlbinə hakim olmamasıdır. “Füyuzat”ın 12 yanvar 1907-ci ildə çıxmış 7-ci nömrəsində M. Hadinin “Təbriki-eydi-əzha”(148, 103-104) və “Təraneyi- milli”(149, 108-109) adlı iki şeiri dərc olunmuşdur. 9 bəndlik birinci şeir yeddilik, 10 bəndlik ikinci şeir isə altılıq şəklindədir. Müvafiq olaraq “Firdovsi-ilhamat” kitabında gedən şeirlər(377, 123- 126; 49-51) “Firdovsi-ilhamat”dan götürülərək sonrakı kitablara da daxil edilmişdir(379, 381; 30-31, 32-33; 43-45, 45-47).
Şeirlərdən birincisi müqəddəs Qurban bayramına həsr olunmuş və “Firdovsi-ilhamat”dakı mətndə sərlövhədən sonra belə bir qeyd verilmişdir: “Eydi-əzhanın hülulu münasibəti ilə söylənilmişdir”(377, 123). “Bəşarət, əyyühəl-ixvan, bu gün bir eydi-zişandır”- misrası ilə başlanan və bütün bəndləri “Bu gündə seyyidül-kövneyn islamə səlam eylər, Vifaqi-milləti gördükcə ərzi-ibtisam eylər” beyti ilə bitən şeirdə Qurban bayramının sülh, əmin-amanlıq, bərabərlik bayramı olduğu qeyd olunsa da, əsas məsələ yenə də maarifin, elmin və mədəniyyətin təbliğidir. Bəndlərin birində oxuyuruq: Edin nuri-təməddünlə münəvvər qəlbü vicdanı, Qılın nəĢri-maariflə müzəyyən baği-imkanı, Vətən övladı etsin iqtisabi-feyzi-ruhani, Cəhalət dərdinin yox mərifətdən qeyri dərmanı, Mərifət eylər ayineyi-idrakı nurani, Bu gündə seyyidül-kövneyn islamə səlam eylər, Vifaqi-milləti gördükcə ərzi-ibtisam eylər(148, 104). “Seyyidül-kövneyn”- hər iki dünyanın başçısı hesab etdiyi Məhəmməd peyğəmbərin millətin birliyinə sevinməsini, təbəssüm göstərməsini bildirən şair bir qədər sonra İslam dünyasının fəxri (mədari-fəxri-islam) hecab olunan Əbu Əli Sina(980-1037), Fəxri Razi(1149-1209), Mövlana Qəzali(1530-1572), Cəlaləddin Rumi(1197-1273), Sənayi Qəznəvi(1081-1141), Sədi Şirazi(1184- 1291), Mirzə Hüseynəli Bəhainin(1817-1894) adlarını çəkir və
Məhəmməd Hadi və mətbuat
107 “Maarif bağının məhsuludur iştə bu dahilər”,- deyə oxucusuna təqdim etməklə maarif və mədəniyyətin bəşər övladının həyatında oynadığı rolu bir daha göstərir və təəssüflə onu da qeyd edir ki, belə dahiləri olan islam milləti maarif, mədəniyyət, ümumi məhəbbət, ittihad və ittifaqdan uzaqlaşdığından “Bu gün səhrayi- qəmdə qəlbi-aşiq tək pərişan, bazari-cahanda əhli-xüsran, qəflətdə puyan” vəziyyətinə düşüb. Çıxış yolunu şair yenə də maarifdə, birlikdə, qardaşlıqda görür və yazır:
Müsəddəs - altılıq şəklində yazılan “Təraneyi-milli” şeiri M. Hadi lirikasının başlıca mövzularından biri olan millət və onun aqibəti məsələsinin şərhinə həsr olunmuşdur. Bütün bəndləri “Açıldı sübhi-sadiq, xabdən millət oyanmazmı?” bədii sualı ilə tamamlanan şeirdə millət və onun gələcəyi barədə şairin duyğu və düşüncələri çox yüksək bədii və fəlsəfi ümumiləşdirmələrlə öz əksini tapmışdır. Bu əsərdə şair ürəyi yana-yana bildirir ki, qələmlər millətin halını bəyan edən yazılar yazmaqdan usandı, lakin millət qəflət yuxusundan oyanmadı. Səbəb nədir ki, başqa millətlər haqqını tələb edib özünə xoş gün qazanmaqdan ötrü mübarizəyə qalxdığı halda, müsəlman milləti “Hüququn anlayıb da səfalətdən usanmazmnı?”(149, 108). M. Hadiyə görə millətin qəflət yuxusundan ayılması üçün bir neçə yolu var ki, bunlardan biri birlik və bu birliyi yaratmaq üçün səy və qeyrətdir.
deyən şair bildirir ki, əl-ələ verib dağı yerindən oynatmayınca, şəxsi mənfəəti ümumi mənafeyə qurban verməyincə xoşbəxt gələcəkdən danışmaq, xoş günlərin həsrətində olmaq tamamilə yersizdir. Çünki:
İslam Qəribli
108 Mətnində kiçik dəyişikliklər edilməklə “Firdovsi-ilhamat” kitabında(377, 83-84) və “Seçilmiş əsərlər”də(379, 381; 34-35, 47-48) çap olunan “Bülbül” şeiri yürnalın 8-ci nömrəsində “Məhəmməd Hadi Şirvani” imzası ilə getmışdir(151, 121). Şeirin başlanğıcında, sərlövhədən sonra verilən dörd sətirlik epiqraf təsiri bağışlayan bənddə bülbülü “məftuni-şükufəzar” (çiçəklik, güllük məftunu), “xanəndeyi-xüldzar” (bağlı-bağatlı yerlər müğənnisi), “behcətgəhi-eşq təpcümanı” (sevinc, şadlıqlarla dolu olan eşqin tərcümanı) adlandıran şairin müxəmməs şəklində yazılmış əsərindən anlaşılır ki, “hürriyyət nəinki cəmiyyətin, eyni dərəcədə təbiətin də ehtiyacı, bəzəyi, yaraşığıdır”(422, 10-11). Bu şeirdə bülbülün nəğmələri adi quş cəh-cəhi kimi yox, sərbəst, azad bir şəxsin nəğmələri kimi təqdim edilir. Şeirdən bir bəndə diqqət edək:
Sonrakı bəndlərdə vəziyyət dəyişir. Bülbülün oxuduğu, cəh- cəh vurduğu çəmən ovçuların istibdad oxları ilə zəhərlənir və:
Şeirin sonrakı bəndlərində şair yenə də ənənəvi istəyini bülbülün simasında bəyan edir. “Edər hürriyyət ilə kəsbi-rövnəq təbü istedad” fikri ilə çıxış edən şair yazır: Nəsimi-sübhi-hürriyyət vəzan olduqda əfkarə, SəmərbəxĢayi-feyz olmazmı fikri-bikr əhrarə, Verilməz isə abi-tərbiyyət əzharü əĢcarə, Edərmi kəsbi-istedad gülĢən barü əsmarə? “Edək təhsili-hürriyyət” sözün övrad edər bülbül(151, 121). Bir cəhəti də qeyd edək ki, jurnal variantında şeirin birinci bəndinin “əlhani-qüdsi” birləşməsi kitablarda “əlhani-irfan”, üçüncü bəndin üçüncü misrasındakı “cövlangahi-bülbüldə” ifadəsi Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|