“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
64
deyilir. 144
İstər I.İntifada istərsə II.İntifada, HƏMAS-ın varlığında`q1üsdc çox əhəmiyyətli nəticələr dogurmustur. HƏMAS-ın ideoloji alt quruluşu 1920-ci illərdə Misirdə təşkilatlanmağa başlayan Müsəlman Qardaşların qədər dayanan köklü bir keçmişi olsa da, təşkilati mənada ortaya çıxışı dekabr 1987-ci ildə I İntifada'yla birilikdə yaşanan hadisələr əsnasında olmustur.283 HƏMAS İsrail'le diplomatik əlaqələrdən yana olmadıgı üçün öz təşkilati zehniyyətinə uyğun olaraq, İ srailə qarsı zidd düşərək müəyyən qazanamlar əldə edecegine inandığından, İntifada müddəti HƏMAS rəhbərləri üçün çox əhəmiyyətli bir fürsət olmuşdur. 7 dekabr 1987 günü Fələstində bir İsrail məskunlaşma yerində yaşayan Yəhudi öldürülmüşdür. İrail'e görə hadisənin məsulu Fələstinli xadimləri. 8 dekabr tarixində isəntifada'nın fitilini odlayan hadisələr meydana gəlməyə başlamışdır. Yəhudiyə aid bir yük maşını Cebeliye qaçqın düşərgəsində yaşayan Fələstinli işçiləri daşıyan yük maşınına çarpmış və nəticəsində də altı Fələstinli ölmüş; ikisi də agır yaralanmışdır. İsrail, cənazələrin Cebeliye qaçqın düşərgəsinə aparılmasına icazə vermistir. Onsuz da gərgin olan mühitdə cənazələrin gəlişiylə birlikdə yas və hirs artmışdır. İsrail, hadisənin bir yol qəzası olduğunu iddia edir, lakin Qəzzada yasayan Fələstinlilər isə bir gün əvvəl bıçaqlanaraq öldürülən Yəhudinin intiqamını almaq üçün hadisənin qəsdən edildiyinə inanmışlar. İsrail əsgərlərinin cənazələri təkrar geri alması və hadisəni ört-basdır etmək istəməsi Fələstinliləri düşüncələrini haqlı olduğunu göstərir. İsrail əsgərləri cenazelerde meydana gələn reaksiyanı qarşısını vəzifələndirilmişdir lakin bu əksinə bir təsir dogurmustur. Böyük təzyiqlər altında yaşayan, hər gün yeni İsrail məskunlaşma yerləriylə torpaqları azaldılan Fələstinlilər üçün dönüş nöqtəsi olacaq hadisələr, bir Fələstinli gəncin topladığı daşları yoldan keçən bir İsrail əsgərinə atmasıyla başlamışdır. Qısa müddət içində İsrail əsgərlərinə tas atanların sayı sürətlə artmışdır. Yasanan bu hadisələr bütün Fələstinə yayılmıstır. 145 İntifada'nın xüsusilə mütəşəkkil bir 144
Юрченко В.П. Армия и власть в Египте // Армия и власть на Ближнем Востоке. М.: ИИИБВ, 2002, с. 145
Бондаренко С.В. Нефтегазовая отрасль Алжира и Египта в конце XX – начале XXI вв. // Ближний Восток и современность. Вып. 10. М.: ИИИБВ, 2001, с. 50-59. 65
müqavimətə çevrilməsi, 1987-ci ilin dekabr ayında iki Fələstinli gəncin öldürülməsiylə başladılan tətil nəticəsində olmuş və tətillər Fələstinin böyük bir qisimini kapsamıstır. 146
İsrail Dövləti, qurulduğu tarixdən etibarən Ərəb dövlətləri elədiyi bütün Döyüşlərdə qalibiyyətlə ayrılmışdır. Lakin 1987'da başlayan İntifada, İsrail üçün olduqca çaşdırıcı və ürpərdici olmuşdur. Savas meydanlarında böyük uğurlar əldə edən İsrail ordusu əlində daşlarla dünyanın ən müasir ordularından birinə meydan oxuyan Fələstinli uşaq qarşısında çarəsiz qalmışdır. İntifada qarşısında həll yolu təqdim edə bilməyən İsrail Baş qərargah rəhbəri "Bu savas üçün hərbi həll yoxdur, həll yalnız siyasidir "deyərək içərisində olduqları çıkmazı ortaya qoymuşdur. Daşla İsrail əsgərlərinə hücum Fələstinli uşaq, zəifliklərının verdiyi güclə İsrail üçün ciddi bir təhdid olusturmustur. 147
İntifada, Yəhudilər tərəfindən intiqam üçün altı Fələstinlinin öldürüldüyünə inanıldığından başlasa da, əsl səbəb uzun illər davam edən işğalı. Xüsusilə 1967-ci ildə yaşanan Altı Gün Döyüşündə sonra İsrail'in, Fələstin torpaqlarında davam etdirdiyi yeni məskunlaşma yerlərinin açılma siyasəti ilə Fələstin torpaqlarının gedərək daralması, fələstinlilərə uzun illərdir tətbiq olunan təzyiq və şiddət, küçəyə çıxma Qadağanın, səyahətlərin maneə törədilməsi kimi sanksiyalar fələstinliləri İntifada'ya itələyən gerçək səbəblər olmustur. 148 Ayrıca Altı Gün Döyüşündə sonra iyirmi illik İsrail işğalından məruz qalan Fələstinlilərin yaşadığı iqtisadi hüsran da İntifada'nın ortaya çıxmasının əhəmiyyətli faktorlarından olmuşdur. Fələstinli qaçqınlar, 1967-ci ildən sonra İsrail'de çalışmaq məcburiyyətində qalmıstır. 149
Bir anda başlayıb qısa müddətdə bütün Fələstinə yayılan İntifada, Müsəlman Qardaşları hazırlıqsız yaxalamışdır. İntifada həyəcanı bütün Fələstinlilər kimi Müsəlman Qardaşlar də almışdır. Qəzzadakı Müsəlman Qardaşlar idarəçiləri Fələstin-İsrail qarşıdurmasında artıq yeni bir dövrə geçildiğinin fərqindədir.
146 Юрченко В.П. Армия и власть в Египте // Армия и власть на Ближнем Востоке. М.: ИИИБВ, 2002, с. 147
Raja (1994), “Question of Jurisdiction: A Legal Analysis of the Gaza-Jericho Agreement,” Journal of Palestine Studies, 23/4: 18–25
148 Бондаренко С.В. Нефтегазовая отрасль Алжира и Египта в конце XX – начале XXI вв. // Ближний Восток и современность. Вып. 10. М.: ИИИБВ, 2001, с. 50-59. 149
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|