İxtisasın adı: Heyvandarlıq mütəxəssisi Modulun adı
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təlim nəticə si 5 Tədris nəticəsinin təsviri
- Şəkil 5.1. Münbit və qeyri münbit torpağın görünüşü
64
B) B uğda, çovdar, arpa, vələmir və tritikale
C) B
ibər, qarpız, yonca, vələmir və tritikale
D) N oxud, paxla, mərcimək, lərgə, lobya, nut, soğan , kələm 12) Yalnız dənli paxlalı bitkilərdən ibarət olan düzgün sıranı seçin : A)
Çuğundur, yemlik kələm, Ģ a lğ a m, yerkökü, turp
B) B
ibər, qarpız, yonca, armud, alma
C) B uğda, mərcimək, lərgə, lobya, qarğıdalı, maĢ lobyası,
D) N oxud, paxla, mərcimək, lərgə, lobya, nut, maĢ lobyası, lupin
13) Yalnız tərəvəz bitkilər in dən ibarət olan düzgün sıranı seçin
A) P
omidor, badımcan, bibər - istiot, xiyar, yerkökü, soğan B) Q
arpız, yemiĢ, qabaq, kələm
C) Üzüm, qarpız, yonca, armud, alma
D) P omidor, buğda, mərcimək, lərgə, lobya
14) Əgər müəyyən bir ərazidə gicitkən (dalamaz forması - Urtica dioica), çəmən otu (Anthríscus), xaçgülü (Senécio), qatıqotu (Gálium aparíne), sirkən (Átriplex), yandırıcı qaymaq çiçəyi (Ranúnculus ácris) kimi indikator bitkilərdən biri və ya bir neçəsi yayılarsa, onlar həmin torpaqda hansı qida elementi zənginliyini göstərir?
A) Kadmium B) Q urğuĢun
C) Azot
D) Fosfor 15) Yalnız texniki bitkilərdən ibarət olan düzgün sıranı seçin : A) G
ünəbaxan, pambıq, kətan, kənaf
B) S orqo, qarpız, qarğıdalı, kənaf
C) G ünəbaxan, lobya, alma, kənaf
D) G ünəbaxan, arpa, soya, çəltik,
65
Təlim nəticə si 5
Siz torpaqdan səmərəli istifadə olunması, onun münbitliyinin bərpası, qorunub saxlanılması və yaxĢılaĢdırılmasına dair bilik və bacarıqlar əldə edəcəksiniz.
ərbəst iş üçün tapşırıqlar 1. Sizə yaxın əkin sahələrində torpaqların münbitliyi ilə əlaqədar monitorinqlər aparın.
2. Eroziyaya məruz qalmıĢ, ĢoranlaĢmıĢ, strukturasız və s. münbitliyi aĢağı olan torpaqları qeydə alın və bu halların baĢ vermə səbəblərini müəyyənləĢdirin.
5. Torp ağın dayanıqlı münbitliyi və onun davamlı kənd təsərrüfatının formalaşmasında rolu Torpağın daimi münbitliyi davamlı kənd təsərrüfatının əsasıdır. Bu fikrə nəzər saldıqda, aydın olur ki, bu gün ölkəmizin davamlı kənd təsərrüfatına nail olması torpaqların münbitliyinin qorunmasından və yaxĢılaĢdırılmasından asılıdır.
Müasir dayanıqlı əkinçiliyin əsas vəzifəsi az xərc çəkməklə və zəhərli kimyəvi maddələr tətbiq etmədən, mümkün qədər təbii ekosistemə uyğun olan, üzvü -bioloji yollarla torpaqların münbitliyinin
bərpa etmək və yüksəltmək, təbii ehtiyatlardan səmərəli və uzun müddət istifadə etmək, ətraf mühiti və torpağı çirklənmədən qorumaqla ekosistemdə harmoniyanı saxlamaq və ekoloji - təmiz məhsul istehsal etməkdən ibarətdir . Müasir dövrün özəl təsərrüfatçılıq Ģəraitində fermerlərin üzərinə daha mühüm vəzifələr düĢür. Fermerlər hər Ģeydən öncə mülkiyyətçisi olduğu torpaqların münbitliyinin qorunub saxlanmasına və zaman - zaman yararsız torpaqların yenidən istifadəyə qaytarılmasına, tədricən onun bərpa olunmasına hərtərəfli qayğı göstərməlidirlər.
T
olunmaması, əsaslandırılmamıĢ aqrotexnologiyaların tətbiqi, torpağa mineral və üzvü gübrələr vermədən fasiləsiz olaraq istifadə olunması, eroziya və ĢoranlaĢmaya qarĢı aqromeliorativ tədbirlərin vaxtında aparılmaması və digər antropogen təsirlər nəticəsində torpağın münbitliyi pozulur, onun deqradasiyası baĢ verir və torpaq kənd təsərrüfatına yararsız hala düĢür.
66
5.1 Torpağın münbitliyi və onun əsas göstəriciləri 5.1.1. Torpağın münbitliyi Torpaq kənd təsərrüfatında əsas və əvəzolunmaz istehsal vasitəsidir. Torpağın digər istehsal vasitələrindən fərqli, qeyri adi xüsusiyyətləri var. Belə ki, bütün istehsal vasitələri əməyin məhsuludursa, torpaq isə təbiətin məhsuludur. Bundan baĢqa , digər
istehsal vasitələri istifadə olunduqca köhnəlir və öz dəyərini itirərək istehsal prosesindən çıxırsa, torpaq isə daimi istehsal vasitəsi olub, düzgün istifadə edildikdə öz münbitliyini və məhsuldarlığını artırır. Torpaq
–
bitki və heyvan orqanizmlərinin, iqlimin, relyefin, ana süxurların və insanların istehsalat fəaliyyətinin uzun müddət birgə təsiri ilə əmələ gələn yerin üst yumĢaq hissəsidir. Bəzi halda yerin üst qatında yerləĢən məsaməli material torpaq adlandırılı r. Torpaq- bitkini qida maddələri və rütubətlə təmin edən əsas mənbədir. Torpağın münbitliyi
onun bitkiləri lazım olan miqdarda qida elementləri, su və hava ilə təmin etmək qabiliyyətinə deyilir. Münbit torpaqlar çürüntü maddələri (humus)
ilə zəngin olduğundan onların rəngi tünd olur. Belə torpaqlar dənəvər (strukturalı) quruluĢa malik olmaqla onların su - hava rejimi bitkilər üçün əlveriĢli olur (Ģəkil 5.1). Münbit torpaqların sıxlığı (həcm kütləsi) normal olub, onlar suyu və havanı yaxĢı keçirir və bitki köklərinin inkiĢafı üçün əlveriĢli Ģərait yaranır. Qeyri - münbit torpaqlar isə strukturasız olur, qida maddələri ilə zəif təmin olunmuĢlar, sıx quruluĢa malikdirlər, onların su - hava rejimi pis vəziyyətdə olur və bu torpaqlarda bitki kökləri zəif inkiĢaf edir.
Torpağın münbitliyi təbii və süni münbitliyə ayrılır. Süni münbitlik insanın torpağa təsiri nəticəsində əmələ gələn münbitliyə deyilir. Təbii münbitlik torpaq əmələgəlməsi prosesinin təbii gediĢi nəticəsində yaranmıĢ münbitliyə deyilir. Təbii münbitlik b ioloji prosesdir. O, yaĢıl bitkilər, mikroorqanizmlər, torpaq heyvanları, iqlim və s . nəticəsində əmələ gəlir. Bitkilər torpağın üst hissəsini mexaniki möhkəmlədir və onu eroziyadan qoruyur. Qeyd olunan ünsürlərin iĢtirakı ilə torpaqda təbii münbitlik belə
gedir. Bitkinin kökü kövĢək torpaq
əmələgətirən süxurun dərinliyinə iĢləyir. Onda olan kalsium, maqnezium, fosfor və s . qida
Qeyri münbit torpaq
m ünbit torpaq
torpağın görünüşü Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|