Изащат вярягяси

 
78 
1.Sinif  eyni  sayda  iştirakçısı  olan  (yaxşı  olar  ki,  6-dan  çox 
olmasın) qruplara bölünür və qrupda hər adama bir nömrə (məs., 1, 2, 
3,4 5, 6) verilir. Bütün qruplar mənbə üzrə eyni tapşırıq alır.  
2.Qruplarda  mənbələr  tədqiq  edilir,  müəllimin  verdiyi  sual 
müzakirə olunur, ümumi rəy  hazırlanır.  
3.Müəllim  hər  hansı  bir  nömrəni  deyir  və  hər  qrupdan  yalnız 
həmin nömrəli iştirakçıların cavabı dinlənilir, səslənmiş cavablara yalnız 
əlavələr etmək olar.  
4.Sonra  müəllim  qruplar  üçün  növbəti  sualı  səsləndirir  və  iş 
mərhələləri təkrarlanır.  
 
C) «EKSPERTLƏR» MODELĠ. DƏRSĠN SXEMĠ  
1.Kiçik  təhsil  qruplarında  hər  iştirakçı  «öz  problemini  alır  onu 
göstərilən mənbələr üzrə tədqiq edir.  
2.Hər  iştirakçı  sualı  ümumi  planda  əlaqələndirərək  qrupu  öz 
materialı ilə tanış edir. 
3.Qrupda  materiallar  müqayisə  edilir,  ümumi  və  fərqli  cəhətlər 
aşkarlanır. Yekun nəticələr çıxarılır.  
4.Hər  qrup  nəticəsini  sinfə  elan  edir,  müəllim  ümumi  nəticə 
çıxarır. 
 
Ç) «BĠR TARĠX DƏRSLĠYĠ YAZIRIQ» MODELĠ 
Şagirdlərə  müəyyən  mövzu  üzrə  mənbələr  kompleksinin 
öyrənilməsi əsasında müstəqil şəkildə tarix dərsliyinin bir paraqrafını və 
ya kiçik hissəsini yazmaq təklif olunur.  
1.Müəllim  dərsin  mövzusunu  problemi  söyləyir  və  tapşırığı  izah 
edir.  

---

 
79 
2.Şagirdlər  kiçik  təlim  qruplarına  bölünürlər  və  ilkin  mənbələrin 
tədqiqi  əsasında  «tarix  dərsliyi»  üçün  material  seçirlər.  Qrupların  iş 
qaydası aşağıdakı kimi ola bilər: 
a) paraqrafın başlığını və ya planın dürüst ifadə etmək; mövzunun 
açılması üçün hansı yarımbəndlər nəzərdən keçirilməlidir? 
b) qısa müəllif mətni yazmaq;         
c) xronoloji-hadisə (istənilən formada) sırasını açmaq; 
ç)məqsədəuyğun sayılsa, mənbələrdən parçalar götürmək; 
d) illüstrasiyaları axtarıb tapmaq; 
e)xəritə tapmaq; 
ə)«Zaman oxu»nu tərtib etmək. 
3.Hər qrup işinin yekunlarını sinifə təqdim edir.  
 

---

 
80 
FƏAL DƏRSĠN QURULUġU 
1.Motivasiya (problemi sualın qoyulması). 
2.Tədqiqatın aparılması (1.Debatlar. 2.Karusel, 3.Kiçik qruplarda 
iş)  
3.Məlumat mübadiləsi. 
4.Məlumatın təşkili və müzakirəsi. 
5.Nəticənin çıxarılması. 
6.Refleksiya  (əksetdirmə)  izləmə          öyrənməni      öyrədir         
qiymətləndirmə  
7.Tətbiq edilməlidir.(reproduktiv) 
 
5  NÖV  BACARIQ  SƏMƏRƏLĠ  TƏLĠM  VƏ  TƏDRĠSĠN 
ÖZƏYĠNĠ TƏġKĠL EDĠR. 
 
I DƏRSİN MƏNTİQİ CƏHƏTDƏN TƏŞKİLİ  
a) İzahat. Bu müəllimin aydın və başa düşülən nümunələrlə dərsi 
öyrətmək bacarığına əsaslanır. 
b) Dərsin məzmununun təşkili. Təlim fəaliyyətini müəyyən edir. 
c) dərsin məzmun və təlim fəaliyyətinin ardıcıllığı. 
Dəqiq  elmlərdə  məlumdan  naməluma.  Humanitar  elmlərdə 
xronoloji ardıcıllıq.  
d) Nəyə diqqət yetirilməlidir. Müəllim dərs zamanı əsas diqqəti ən 
vacib məsələyə yönəltməlidir. 
 
II.DƏRSİN TƏQDİMATI 
Dərs başlayarkən 4 faktor nəzərə alınmalıdır. 
1)Şagirdlərin diqqətini cəlb etməlidir. 
2)Müəllim  şagirdləri  mövzu  ilə  maraqlandırmaq  yollarını 
tapmalıdır, həvəsləndirilməlidir. 

---

 
81 
3)Yeni mövzu üçün baza biliyə malik olmalıdır. 
4.Göstərişlərin  verilməsi. 
 
III.YEKUNLAŞDIRICI VƏ ÜMUMİLƏŞDİ-RİCİ DƏRS 
1)Dərsin mühüm hissələri yenidən təkrar olunmalıdır. 
2)Bölmə ardıcıllığı gözlənilməlidir.  
3)Dərs vaxtı təkrara yer verilməlidir. 
4)Mənimsəmə müəyyənləşdirilməlidir. 
5)Növbəti dərs haqqında məlumat verilməlidir.  
 
IV.HƏVƏSLƏNDİRİCİ VƏ MARAQOYA-DICI AMİLLƏR 
A)Müxtəlif vizual stimullar 
1.Müəllimin üzündəki ifadələr və jestlər. 
2.Müəllim hərəkət edərək dərs keçə bilər. 
3.Müəllim geyimində və saç düzümündə müxtəliflik etməlidir. 
B)Müxtəlif dinləmə stimulları. 
1) Müəllimin səsindəki həcm və yüksəklik həddi, danışıq tempi. 
2) Şagirdlər də danışmalıdırlar. 
3) Kaset və SD-lər kimi audio vasitələrdən istifadə. 
 
V.NÜMAYİŞ ETDİRMƏ 
NümayiĢ dərsin məqsədinə uyğun olmalıdır. 
1.Ardıcıllıq müəyyənləşdirilməlidir. 
2.Nəticə və problem haqqında xəbər verilməlidir. 
3.Nümayiş TƏHLÜKƏSİZ OLMALIDIR!   
4.Materiallar  toplanmalı  və  nümayişə  hazır  vəziyyətə 
gətirilməlidir. 
5.Şagirdlər cəlb olunmalıdır. 
6.Nümayiş darıxdırıcı keçməməlidir. 

---

 
82 
7.Nümayişin sonu olmalıdır. 
 

---

 
83 
DƏRSLƏRDƏ ġAGĠRDLƏRĠN QĠYMƏTLƏNDĠRĠLMƏSĠ 
Qiymətləndirmə tapşırığın yerinə yetirilməsinə əsaslanmalıdır. 
Obyekt:  ev  tapĢırığı,  qrupların  iĢində  və  diskussiyalarda 
iĢtirak, suallar formalaĢdırmaq və tədqiqat aparmaq bacırığı. 
 
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏLİDİR.  
1)Məzmun-əsas  faktların  və  terminlərin,  səbəb-nəticə 
əlaqələrin, nəticə və ümumiləĢdirmələrin mənimsənilməsi. 
2.Təhliletmə  vərdiĢlərinin,  öyrənmə  bacarığının,  digər 
qrupların baxıĢların yaxud nöqteyi-nəzərinin baĢa düĢülməsi. 
3.DavranıĢ tənzimləyiciləri kimi dəyərlərin formalaĢdırılması. 
Qiymətləndirilmə meyarları bütün siniflə müzakirə edilə bilər. 
 
QĠYMƏTLƏNDĠRMƏNĠN ÜSUL VƏ FORMALARI. 
1)Müəyyən konkret cavabı olanlar (Testlər) 
2)Açıq suallar. 
Şagirdin özünüqiymətləndirilməsi çox vacibdir. 
Bu onlara öz davranışına daha məsuliyyətlə yanaşmağa sövq edir, 
onlarda  obyektivliyin  tərbiyə  edilməsinə  yardımçı  olur.  Münasibətlərin 
düzlük və qarşılıqlı anlaşma prinsipləri əsasında qurmağı öyrədir.   

---