Ызбекистон республикаси

3-mavzu: Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i 
1.Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining iqtisodiy mohiyati.
2.Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining bYudjet daromadlarida tutgan urni.
3.Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i to`lovchilari tarkibi. 4.Yuridik shaxslardan 
olinadigan foyda solig`ining soliq solish ob`ekti va bazasi.
5.Yuridik shaxslarning yillik ja`mi daromadlari tarkibi.
Yuridik shaxslarning to`laydigan soliqlar i ichida ularning daromadi (foydasi)ga soliq bYudjet 
daromadlari tarkibida katta urin egallaydi. Bu soliq to`g`ri soliq bo`lganligi uchun xo`jalik sub`ektlarining 
to`g`ridan-to`g`ri moliyaviy axvoli bilan bog`liq, unga ta`sir etadi. SHuning uchun bu soliq salmog`ini 
davlat yildan-yilga kamaytirish sig`satini olib bormoqda. Masalan, 1996-1998 yillarda 31-25 foizlarni 
tashkil etgan bo`lsa, 2002 yildan boshlab 20 foizni 2008 yilda esa 10 foiz bo`ldi. 
Yuridik shaxslarning daromad (foyda)siga soliq - bu korxonalar, birlashmalar va tashkilotlar 
daromadi (foydasi)ning bir qismini bYudjetga majburiy to`lov munosabatini bildiradi. 
Soliq kodeksi bo`yicha daromad (foydaga) ega bo`lgan Yuridik shaxslargina bu soliqni to`lovchilari 
bo`ladi. Ammo, jami daromad, ulardan chegirib tashlanadigan chikimlar soliq kodeksiga kiritilgan bo`ladi 
ham, ularni aniqlashni Vazirlar Maxkamasiga Yuklatilgan. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi 
o`zining 1999 yil 5 fevral 54-son karori bilan «Maxsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish 
harajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish hisoboti» to`g`risidagi Nizomni qabul kilgan. 
Jami daromad va soliqqa tortiladigan daromad ham shu nizom bilan belgilanadi. 
Daromad (foyda)ga soliq to`lovchilari bo`ladi, moliya yilida soliqqa tortiladigan daromad (foyda)ga 
ega bo`lgan Yuridik shaxslar hisoblanadi. Moliya yili bizning respublikamizda kalendar’ yiliga mos 
tushadi. Ammo hamma Yuridik shaxslar ham bu soliqni to`layvermaydi. Kichik korxonalar, savdo 
tashkilotlari, gramplastinkalar ishlab chiqib sotuvchi tashkilotlar, yagona soliq to`lovchi chakana savdo 
korxonalari (kichik va mikrofirmalar), yagona er solig`i to`lovchi qishloq xo`jalik tovari ishlab 
chiqaruvchilar bu soliqni to`lamaydilar. Ular o`zlari uchun ixchamlashtirilgan soliqni to`laydilar. Bulardan 
tashqari tadbirkorlik faoliyatining faqat alohida turlariga qat`iy stavkada soliq to`lovchilar ham bu soliqni 
to`lamaydilar. 
Soliqqa tortish maqsadida daromad (foydaga) soliq to`lovchilarni rezidentlar va norezidentlarga 
ajratiladi. 
O`zbekiston Respublikasining rezidenti deb O`zbekistonda ta`sis etilgan g`ki ro`yxatdan o`tgan 
hamda bosh korxonasi O`zbekistonda joylashib, O`zbekiston Respublikasidan tashqarida ro`yxatdan 
o`tgan Yuridik shaxslar hisoblanadi. Ruyxatdan o`tgan Yuridik shaxslarga identifikatsion rakam beriladi. 
Uning mazmuni tartib rakamiga mos keladi. 
O`zbekiston Respublikasi rezidenti bo`lgan Yuridik shaxslar O`zbekistonda va undan tashqaridagi 
faoliyatdan olgan daromadlaridan daromad (foyda) solig`iga tortiladilar. 
O`zbekiston Respublikasining norezidentlari esa faqat O`zbekiston Respublikasida faoliyat 
ko`rsatishdan olgan daromadlari bo`yicha soliqqa tortiladilar. 
Rezidentlar doimiy faoliyat ko`rsatuvchilar bo`ladi, norezidentlar faoliyati Respublikada utkinchi 
g`ki vaqtinchalik harakterga ega. 
Daromadga (foyda)ga soliq to`lovchilarni to`liq tushunish uchun ularni iqtisodig`t soxalari bo`yicha 
ham soliq to`lovchilar bo`lishligini inobatga olish zarur. Masalan, sanoat, qurilish, transport, kommunal 
xujaligi va boshqalar kiradi. 
Xulosa qilib aytadigan bo`ladik, Yuridik shaxslar daromadiga (foydasiga) soliq to`lovchilari bo`lishi 
uchun quyidagi shartlarga javob berishi kerak: 
biror ruxsat etilgan faoliyatdan daromad (foyda)olishi; 
o`zining mulkiga ega bo`lishi; 

---

16 
mustaqil tugallangan buhgalteriya balansiga ega bo`lishi; 
bankda hisob rakamiga ega bo`lishi; 
identifikatsion rakamga ega bo`lishi. 
xokimiyatdan ro`yxatdan o`tgan bo`lishi shart. 
Umumiy tartib bo`yicha Yuridik shaxslar shu shartlarga javob bersagina daromadga (foydaga) soliq 
to`lovchilar bo`ladi hisoblanadilar. 
Foyda solig`i to`lovchi Yuridik shaxslar (SK-126-modda) quyidagilardir: 
O`zbekiston Respublikasining rezidentlari;
O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirag`tgan g`ki hosil 
bo`lish manbai O`zbekiston Respublikasi hududida joylashgan daromadlarni oladigan O`zbekiston 
Respublikasi norezidentlari. 
Quyidagilar Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i to`lovchilar bo`lmaydi: 
notijorat tashkilotlar. Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirag`tganda notijorat tashkilotlar o`zi 
tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishdan olingan foydadan soliq to`lovchi bo`ladi; 
Soliq Kodeksining XX bo`limida boshqacha qoidalar nazarda tutilgan bo`lmasa, ushbu Kodeksga 
muvofiq soliq solishning soddalashtirilgan tartibi nazarda tutilgan Yuridik shaxslar. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining ob`ekti (SK-127-modda) quyidagilardir: 
O`zbekiston Respublikasi rezidentlarining, shuningdek O`zbekiston Respublikasida faoliyatni 
doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi O`zbekiston Respublikasi norezidentlarining foydasi;
O`zbekiston Respublikasi rezidentlarining va O`zbekiston Respublikasi norezidentlarining ushbu 
bo`limga muvofiq chegirmalar qilinmagan holda to`lov manbaida soliq solinadigan daromadlari. 
Soliq solinadigan baza jami daromad bilan 5-bo`lim 21-bobda nazarda tutilgan chegirib 
tashlanadigan xarajatlar o`rtasidagi farq sifatida, Soliq Kodeksining 159-moddasiga, ya`ni soliq 
solinadigan foydani kamaytirilishini hisobga olingan holda hisoblab chiqarilgan soliq solinadigan 
foydadan kelib chiqib belgilanadi. 
O`tgan soliq davrlariga tegishli, joriy soliq davriga o`tkazilishi lozim bo`lgan zararlar mavjud bo`lsa, 
soliq 
solinadigan 
baza 
Soliq 
Kodeksining
161-moddasiga muvofiq taqsimlab o`tkaziladigan zararlar summasiga kamaytiriladi. 
Yuridik shaxslarning daromadga (foydaga) solig`i bo`yicha soliqni to`liq, to`g`ri aniqlash 
(hisoblash) uchun ularning jami daromadlariga nimalar kirishini mukammal o`rganish zarur bo`ladi. 
Yuridik shaxslarning jami daromadi tarkibiga ular tomonidan olinishi lozim bo`lgan (olingan) 
ortilgan tovar, bajarilgan ish, ko`rsatilgan xizmat xaklari kabi pul va bepul (pulsiz) qaytarmaslik sharti 
bilan olingan mablag`lar kiradi. Demak, olingan kreditlar jami daromadga kirmaydi. 
Jami daromadga quyidagilar kiradi: 
Maxsulot (ish, xizmat) sotishdan tushgan tushum. Unga ortilgan mahsulot qiymatini to`lash uchun 
hisoblashish hujjatlarida ko`rsatilgan summa; buYurtmachi tomonidan tasdiqlangan, bajarilgan ishlar 
dalolatnomalarida ko`rsatilan summalar; ko`rsatilgan xizmatni bajarilganligini tasdiqlovchi summalar 
kiradi. Vositachilik faoliyatidan (komission taqdirlash) daromad oluvchi tashkilotlar uchun tushum 
hamma bitimlar bo`yicha komission taqdirlash (protsentlar) summalari hisoblanadi. 
Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, qimmatli qog`ozlar, intellektual mulk ob`ektlari, materiallar va 
boshqa aktivlar sotishdan daromadlar kiradi. 
Soliqqa tortish maqsadida asosiy fondlar va boshqa mulklarni sotishdan daromadni aniqlashda shu 
fondlar mulklarni sotish bahosi va qoldiq summasi o`rtasidagi farq (oshishi) hisobga olinadi. Bu erda 
qoldiq qiymat hamma asosiy fondlar, moddiy aktivlar, kam qiymatli va tez buziladigan predmetlarga ham 
qo`llaniladi. Asosiy fondlar bepul berilganda berag`tgan shaxsning aktivlar qiymati o`sha vaqtdagi tashkil 
topgan harajatlar bilan, mulklarni oluvchining daromadi esa kirim qilingan qoldiq qiymat bilan, lekin 
bergan shaxsning tannarx qiymatidan kam bo`lmagan holda qabul qilinadi. 
Foizlar va dividendlar turida olingan daromadlar; 

---

17 
Bepul olingan mulklar. Lekin bepul olish bir tizim ichiga kiruvchi korxonalar tomonidan bo`ladi 
daromad bo`lmaydi. Tizim deyilganda vazirliklar, kontsernlar, trestlar va b. ichidagi harakatlar 
tushuniladi; 
Mulklarni ijaraga berishdan daromadlar. Ammo amortizatsiya qilinadigan asosiy vositalar lizing 
shartnomasi bo`yicha ijaraga berilsa, soliqqa tortish maqsadida mulkni sotib olgan hisoblanadi; 
Royalti-intelektual mulklarning huquqidan daromadlar, mualliflik xaklari, patentlari, chizmalar tovar 
belgilari, yangi modellardan daromadlar; 
Bepul moliyaviy g`rdam (bYudjet mablag`laridan tashqari); 
Kreditorlik va deponentlik karzlarini hisobdan chiqarishdan daromadlar, agar surov muddati tugagan 
bo`ladi. Umumiy surov muddati Yuridik shaxslar uchun 3 yil qilib belgilangan; 
Ilgari chegirma qilingan karzlar, zararlar va umidsiz karzlarni tushishidan olingan summalar; 
ValYuta scheti bo`yicha ijobiy kurs farqlari; 
Favkulodda daromadlar; 
har xil daromadlar; 
Tovar moddiy boyliklarni qayta baholashdan qo`shimcha summalar soliq tortiladigan daromadga 
shu tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotishi bilan kushib beriladi. 
Korxonalar (tashkilotlar) mahsulotlarini haqikiy tannarx bahosidan past sotgandagi zararlar soliqqa 
tortiladigan daromadni kamaytirmaydi. 
Ichki bozordan past bahoda o`z mahsulot (ish, xizmat)larni erkin almashtiriladigan valYutada 
sotuvchi korxoalar uchun soliqqa tortiladigan baza eksport mahsulotini sotishning haqikiy bahosidan kelib 
chiqib hisobga olinadi. 
Umumiy vazifalarni xal qilish uchun Ustav fondiga badallar, paylar va boshqa maqsadli quyilmalar 
Yuridik shaxsning daromadiga kirmaydi va soliqqa tortilmaydi. 
Korxonalarning chet el valYutasida olgan daromadlari ham umumiy daromadlarga kushilib soliqqa 
trtiladi. Bunda chet el valYutasida olingan daromad o`sha kundagi Markaziy bank belgilagan kurs bilan 
daromadga olinadi. 
Yuqorida aytilgan daromadlar tarkibi “Maxsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish 
harajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarini shakllantirish tartibi to`g`risida”gi Nizom bilan aniqlanadi 
va quyidagi ko`rsatkichlar bilan ifodalanadi: 
-mahsulotni sotishdan olingan yalpi foyda.
YAF=T-IT,
ya`ni YAF-yalpi foyda, SST-sotishdan olingan sof tushum, IT-sotilgan mahsulotning ishlab 
chiqarish tannarxi; 
-asosiy faoliyatdan olingan foyda. 
AFF=DX+BD-BZ,
bunda AFF-asosiy faoliyatdan olingan foyda, DX-davr harajatlari, BD-asosiy faoliyatdan olingan 
boshqa daromadlar, B3-asosiy faoliyatdan kurilgan boshqa zararlar. 
-umumxo`jalik faoliyatidan olingan foyda (g`ki zarar. 
UF=MD-MX, 
bunda UF-umumxo`jalik faoliyatidan olingan foyda; MD-moliyaviy faoliyatdan daromadlar; MX-
moliyaviy faoliyat harajatlari; 
-soliq to`languncha olingan foyda. 
STF=UF+FP-F3,
bunda STF-soliq to`laguncha olingan foyda; FP-favkulodda vaziyatdan olingan foyda; F3-
favkulodda vaziyatdan kurilgan zarar. 
-Yilning sof foydasi, 
SF=STF-BS, bunda SF- yilning sof foydasi, BS-boshqa soliqlar va to`lovlar.
Demak, soliqqa tortiladigan daromad STF ga Nizom bo`yicha uning 1 va 2 ilovalardagi harajatlarni 
qayta kushish bilan aniqlanadi. 
Jami daromaddan chegirmalarga quyidagilar kiradi va soliqqa tortiladigan daromaddan chegiriladi: 

---

18 
qo`shilgan qiymat solig`i, aktsiz solig`i, mol-mulk solig`i, er solig`i, Er qa`ridan foydalanuvchilar 
uchun soliqlar va maxsus to`lovlar, ekologiya solig`i, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, 
bojxona bojlari summalari; 
banklarning va boshqa moliya-kredit tashkilotlarining qisqa muddatli kreditlari bo`yicha foiz 
to`lovlari summalari, to`lov muddati o`tgan va to`lov muddati o`zaytirilgan ssudalar bo`yicha foizlar 
bundan mustasno; 
xodimlarga ish haqi to`lash bo`yicha harajatlar (banklar, sug`urta tashkilotlari, videosalonlar va 
boshqa omaviy tomosha tashkilotlari bundan mustasno). 
Belgilangan tartibda kiritilgan renta to`lovlari summasi; 
Ijara haqi (lizing to`lovi); 
Asosiy vositalarni ta`mirlash harajatlari; 
CHet el Yuridik va jismoniy shaxslarning moddiy harajatlari va ko`rsatgan xizmatlari qiymati; 
Majburiy sug`urta to`lovlari bo`yicha o`tkaziladigan qonun hujjatlariga muvofik ish haqiga 
hisoblangan summalar; 
Maxsulotlar (xizmatlar)ni sertifikatsiyalash ishlariga haq to`lash summalari; 
Normalar bo`yicha xizmat safari, vakillik maqsadlari, reklama, kadrlar tayg`rlash va ularni qayta 
tayg`rlash harajatlari summalari; 
Mahalliy xokimiyat tasdiqlagan normada soliq to`lovchi balansidagi sog`likni saqlash ob`ektlari, 
kariyalar va nogironlar uylari, maktabgacha tarbiya bolalar muassasalari, bolalarning dam olish lagerlari, 
madaniyat va sport ob`ektlari, xalk ta`lim muassasalari, uy-joy fondini saqlashga harajatlar summalari, 
Yuqoridagi maqsadlarga ulush kushib qilingan harajatlar kamaytiriladi; 
qonun bo`yicha boshqa majburiy to`lovlar chegirib tashlanadi. 
Yuridik shaxslarning soliqqa tortiladigan daromadlarini aniqlash uchun Yuqorida ko`rsatilgan 
Nizom bo`yicha ularning jami daromadlaridan jami harajatlarini (chegirmalarini) chiqarib tashlab shu 
Nizomda belgilangan daromadga qayta kushiladigan harajatlarni kushish yo`li bilan aniqlanadi. 
Kredit tashkilotlarining daromadlariga soliq solishning 
o`ziga xos xususiyatlari
(SK-22-bob, 148-modda.) 
Kredit tashkilotlarining daromadlariga, Soliq Kodeksining 130 va
132-moddalarida nazarda tutilgan daromadlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) kredit tashkilotining o`z nomidan va o`z hisobidan pul mablag`larini joylashtirishidan, kreditlar 
hamda zag`mlar berishdan olinadigan foizlar; 
2) mijozlarning, shu jumladan vakil banklarning hisobvaraqlarini ochganlik va Yuritganlik hamda 
ularning topshirig`iga binoan hisob-kitoblarni amalga oshirganlik uchun olingan haq, shu jumladan 
jo`natma, inkasso, akkreditiv va boshqa operatsiyalar, bank operatsiyalarini amalga oshirish uchun 
mo`ljallangan to`lov kartalarini hamda boshqa maxsus vositalarni rasmiylashtirganlik va xizmat 
ko`rsatganlik uchun, hisobvaraqlar bo`yicha ko`chirmalarni hamda boshqa hujjatlarni taqdim etganlik 
uchun va summalarni qidirganlik uchun vositachilik haqi hamda boshqa pul mukofotlari; 
3) pul mablag`larini inkassatsiya qilishdan, veksellardan, to`lov va hisob-kitob hujjatlaridan hamda 
mijozlarga kassa xizmati ko`rsatishdan olinadigan daromadlar; 
4) naqd pulli va naqd pulsiz shaklda amalga oshiriladigan valYuta operatsiyalarini o`tkazishdan, shu 
jumladan chet el valYutasini sotib olish g`ki sotish, jumladan mijozning hisobidan va uning topshirig`i 
bo`yicha operatsiyalarda vositachilik va boshqa mukofotlar, valYuta boyliklari bilan operatsiya qilishdan 
olinadigan daromadlar; 
5) uchinchi shaxslar uchun pul shaklida ijro etilishini nazarda tutuvchi bank kafolatlari, 
majburiyatlari, avallari va kafilliklari berishga doir operatsiyalardan olinadigan pul shaklidagi mukofot; 
6) talab qilish huquqining (shu jumladan ilgari olingan huquqning) tugatilishi g`ki realizatsiya 
qilishdan (o`zganing foydasiga voz kechilishidan) olingan mablag`lar summasi va mazkur talab qilish 
huquqining hisobga olish qiymati o`rtasidagi ijobiy farq tarzidagi daromadlar; 
7) hujjatlarni va qimmatliklarni saqlash uchun maxsus jihozlangan xonalar va seyflarni ijaraga 
berishdan olinadigan daromadlar; 

---

19 
8) pul mablag`lari, qimmatli qog`ozlar, boshqa boyliklar va bank hujjatlarini etkazib berganlik, 
tashiganlik uchun haq; 
9) qimmatbaho metallar hamda qimmatbaho toshlarni tashiganlik va saqlab turganlik uchun haq; 
10) forfeyting va faktoring operatsiyalarini amalga oshirishdan olinadigan daromadlar; 
11) hisoblangan hamda shartnomada nazarda tutilgan muddatlarda olinishi kerak bo`lgan g`ki 
olingan foizli va foizsiz daromadlar; 
12) kredit tashkilotlari tomonidan o`z professional faoliyatidan olinadigan boshqa daromadlar. 
O`stirmaslik maqomini olgan kredit bo`yicha hisoblangan foizlar O`zbekiston Respublikasi 
Markaziy banki tomonidan belgilangan tartibga muvofiq daromadlar hisobvaraqlaridan chiqarib 
tashlanadi. 
Kredit tashkilotlarining chegiriladigan xarajatlarini aniqlashning o`ziga xos xususiyatlari (SK-149-
modda.) 
Kredit tashkilotlarining chegiriladigan xarajatlariga Soliq Kodeksining 142–146-moddalarida 
nazarda tutilgan xarajatlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) kredit resurslari uchun to`lovlar, pul mablag`lari va qimmatliklarni tashish hamda saqlash 
xarajatlari; 
2) mijozlarning depozit hisobvaraqlari, shu jumladan jismoniy shaxslarning omonatlari bo`yicha 
hisoblangan va to`langan foizlar; 
3) O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan normalar doirasida 
tavakkalchilik operatsiyalari bo`yicha zaxiralarga ajratmalar. 
Tijorat banklarining soliq solinadigan foydasidan ular o`z filiallariga beradigan mol-mulk qiymati 
chegirib tashlanadi. 
Sug`urta tashkilotlarining daromadlariga soliq solishning 
o`ziga xos xususiyatlari 
Sug`urta tashkilotining daromadlari (150-modda)ga Soliq Kodeksining 130 va
132-moddalarida nazarda tutilgan daromadlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) sug`urta qilish, birgalikda sug`urta qilish va qayta sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha sug`urta 
mukofotlari (badallari). Bunda birgalikda sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha sug`urta mukofotlari 
(badallari) sug`urtalovchining (birgalikda sug`urta qiluvchining) daromadlari tarkibiga faqat uning 
birgalikda sug`urta qilish shartnomasida belgilangan sug`urta mukofotidagi ulushi miqdorida qo`shiladi; 
2) avvalgi hisobot davrlarida shakllantirilgan sug`urtaviy texnik zaxiralarni kamaytirishning 
(qaytarishning) qayta sug`urta qiluvchilarning sug`urta zaxiralaridagi ulushi o`zgarishi hisobga olingan 
holdagi summalari; 
3) sug`urta qilish, birgalikda sug`urta qilish va qayta sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha pul 
mukofoti, shuningdek qayta sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha tant’emalar (foydadan olinadigan haq); 
4) qayta sug`urta qilishga o`tkazilgan tavakkalchilik bo`yicha sug`urta to`lovlari ulushining o`rnini 
qayta sug`urta qiluvchilar tomonidan qoplash summalari; 
5) qayta sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha mukofotlar deposiga hisoblangan foizlar summalari; 
6) sug`urta qildiruvchining (naf oluvchining) etkazilgan zarar uchun javobgar shaxslarga nisbatan 
talab qilish huquqini realizatsiya qilishdan olinadigan, qonun hujjatlariga muvofiq sug`urtalovchiga o`tgan 
daromadlari; 
7) sug`urta shartnomalari shartlarini bajarmaganlik g`ki lozim darajada bajarmaganlik uchun jarima 
va penya tarzida olingan summalar; 
8) sug`urta agenti, broker, vositachi xizmatlarini ko`rsatganlik uchun mukofot; 
9) sug`urta bozorining professional ishtirokchilariga xizmatlar ko`rsatganlik uchun sug`urtalovchi 
tomonidan olingan pul mukofoti; 

---

20 
10) sug`urta xizmatlari ko`rsatishdan va qo`shimcha sug`urta faoliyatidan olingan boshqa 
daromadlar. 
Sug`urta tashkilotlarining chegiriladigan 
xarajatlarini aniqlashning o`ziga xos xususiyatlari 
Sug`urta tashkilotlarining chegiriladigan xarajatlari (151-modda)ga Soliq Kodeksining 142–146-
moddalarida nazarda tutilgan xarajatlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) qayta sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha to`langan to`lov summalari; 
2) avvalgi hisobot davrlarida shakllantirilgan sug`urta texnik zaxiralari o`sishining qayta sug`urta 
qiluvchilarning sug`urta zaxiralaridagi ulushi o`zgarishi hisobga olingan holdagi summasi; 
3) sug`urta qilish va qayta sug`urta qilish majburiyatlari bo`yicha amalga oshirilgan hamda 
hisoblangan to`lov summalari; 
4) fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq o`tgan yillardagi sug`urta hodisalari bo`yicha tugallanmagan 
to`lov summalari, shu jumladan da`vo muddati doirasidagi majburiyatlar summasi;
5) sug`urta hodisasi ro`y berganligi haqida ma`lum qilingan, lekin zarar miqdori taqdim etilmagan 
shartnomalar bo`yicha sug`urta summalari;
6) sug`urta tashkiloti sug`urta hodisalari ro`y berishini bartaraf etish va uning oldini olishga doir 
tadbirlarni (preventiv tadbirlarni) moliyalashtirishga sarflaydigan mablag`lar summalari;
7) sug`urta tashkilotlari zaxira fondlarining miqdori sug`urta tashkilotlari ustav fondining 25 foiziga 
etguniga qadar mazkur tashkilotlar o`z daromadlarining 20 foizigacha miqdorida zaxira fondlariga 
qiladigan ajratmalar summasi; 
8) sug`urta faoliyati bilan bog`liq chet Yuridik shaxslarning xizmatlariga to`langan haq. 
Qimmatli qog`ozlar bozorining professional ishtirokchilari daromadlariga soliq solishning o`ziga xos 
xususiyatlari 
Qimmatli qog`ozlar bozori professional ishtirokchilarining daromadlari (152-modda)ga Soliq 
Kodeksining 130 va 132-moddalarida nazarda tutilgan daromadlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) qimmatli qog`ozlarni realizatsiya qilishdan olinadigan, quyidagicha aniqlanadigan daromadlar: 
-qimmatli qog`ozlar, bundan qarz qimmatli qog`ozlari (obligatsiyalar, depozit sertifikatlari) 
mustasno, va ishtirok etish ulushi bo`yicha – realizatsiya qilish qiymati va olish qiymati (hissa) o`rtasidagi 
ijobiy farq sifatida; 
-qarz qimmatli qog`ozlari bo`yicha – realizatsiya qilish qiymati bilan realizatsiya qilish sanasidagi 
diskont amortizatsiyasi va (g`ki) mukofot inobatga olingan holda olish qiymati o`rtasidagi ijobiy farq 
sifatida; 
2) qimmatli qog`ozlar bozorida vositachilik va boshqa xizmatlar ko`rsatishdan olinadigan 
daromadlar; 
3) mijozlarning mablag`laridan foydalanishdan Yuzaga keladigan daromadning bir qismi; 
4) depozitar xizmatlar, shu jumladan qimmatli qog`ozlar to`g`risida axborot taqdim etish, depo 
hisobvarag`ini Yuritish bo`yicha xizmatlar ko`rsatishdan olinadigan daromadlar; 
5) qimmatli qog`ozlar egalari reestrini Yuritish bo`yicha xizmatlar ko`rsatishdan olinadigan 
daromadlar; 
6) qimmatli qog`ozlar bilan birjada va birjadan tashqarida savdolarni tashkil etish bo`yicha xizmatlar 
ko`rsatishdan olinadigan daromadlar; 
7) hisob-kitob-kliring faoliyati bo`yicha daromadlar; 
8) qimmatli qog`ozlar bozori to`g`risidagi qonun hujjatlarida belgilangan investitsiya aktivlarini 
boshqarish bo`yicha daromadlar; 
9) qimmatli qog`ozlar bozorida maslahat xizmatlari ko`rsatishdan olinadigan daromadlar; 
10) boshqa daromadlar. 

---

21 
Qimmatli qog`ozlar bozori professional ishtirokchilarining chegiriladigan xarajatlarini 
aniqlashning o`ziga xos xususiyatlari 
Qimmatli qog`ozlar bozori professional ishtirokchilarining chegiriladigan xarajatlari (153-modda)ga 
Soliq Kodeksining 142–146-moddalarida nazarda tutilgan xarajatlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) tegishli litsenziyaga ega bo`lgan savdoni tashkil etuvchilarga badallar tarzida to`lanadigan 
xarajatlar; 
2) professional faoliyatni amalga oshirish munosabati bilan paydo bo`ladigan savdo qilish joylarini 
saqlab turish va ularga xizmat ko`rsatish xarajatlari; 
3) qimmatli qog`ozlar muomalasi va ularni hisobga olish bilan bog`liq o`zaro elektron aloqani 
tashkil etish hamda olib borish bo`yicha xarajatlar; 
4) qimmatli qog`ozlar bozori professional ishtirokchisining faoliyati to`g`risidagi axborotni oshkor 
etish bilan bog`liq xarajatlar; 
5) o`z mijozlarining topshirig`iga binoan aktsiyadorlik jamiyatlarining boshqaruv organlarida 
ishtirok etish xarajatlari. 
O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiradigan O`zbekiston 
Respublikasi norezidentlarining daromadiga soliq solishning o`ziga xos xususiyatlari (SK-154-modda.) 
O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiradigan Yuridik shaxs – 
O`zbekiston Respublikasi norezidentidan olinadigan foyda solig`ining soliq solinadigan bazasini aniqlash, 
foyda solig`ini hisoblab chiqarish va tartibi ushbu bo`lim qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi. 
O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirag`tgan Yuridik 
shaxsning – O`zbekiston Respublikasi norezidentining daromadlariga doimiy muassasa faoliyati bilan 
bog`liq bo`lgan barcha turdagi daromadlar kiradi. 
O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirag`tgan Yuridik 
shaxsning – O`zbekiston Respublikasi norezidentining xarajatlariga O`zbekiston Respublikasida faoliyatni 
doimiy muassasa orqali amalga oshirishdan olingan daromadlari bilan bevosita bog`liq bo`lgan, ular 
O`zbekiston Respublikasida g`ki uning tashqarisida qilinganligidan qat`i nazar, barcha turdagi xarajatlari 
kiradi, Soliq Kodeksining 147-moddasiga muvofiq chegirib tashlanmaydigan xarajatlar bundan mustasno. 
Ushbu Kodeks 20-moddasi uchinchi qismining 8-bandida ko`rsatilgan faoliyat amalga oshirilgan 
taqdirda, soliq solinadigan baza tovarlarni realizatsiya qilish qiymati bilan ularni olish qiymati o`rtasidagi 
O`zbekiston Respublikasida omborga tovarlar etkazib berish xarajatlari hisobga olingan holdagi farq 
sifatida aniqlanadi. 
Yuridik shaxs – O`zbekiston Respublikasining norezidenti doimiy muassasaga quyidagilar sifatida 
taqdim etilgan summalarni doimiy muassasaga chegirishga kiritish huquqiga ega emas: 
1) O`zbekiston Respublikasi ushbu norezidentining mol-mulkidan va intellektual mulk ob`ektlaridan 
foydalanganlik g`ki foydalanish huquqini berganlik uchun olinadigan royalti, gonorarlar, yig`imlar va 
boshqa to`lovlar; 
2) xizmatlar uchun vositachilik daromadlari; 
3) O`zbekiston Respublikasining ushbu norezidenti tomonidan berilgan zag`mlar bo`yicha pul 
mukofotlari; 
4) shu norezidentning O`zbekiston Respublikasidagi faoliyatidan olinadigan daromadlari bilan 
bog`liq bo`lmagan xarajatlar; 
5) hujjatlar bilan tasdiqlanmagan xarajatlar; 
6) O`zbekiston Respublikasi ushbu norezidentining O`zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida 
qilingan boshqaruv va ma`muriy xarajatlari. 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasa alomatlariga javob beradigan 
faoliyatidan, davlat soliq xizmati organida doimiy muassasa sifatida hisobga qo`yilguniga qadar olingan 
daromadlariga Soliq Kodeksining 155-moddasida belgilangan tartibda to`lov manbaida soliq solinadi. 
Bunda to`lov manbaida soliq agenti tomonidan ushlab qolingan Yuridik shaxslardan olinadigan foyda 
solig`i u O`zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati organida doimiy muassasa sifatida hisobga 

---

22 
qo`yilganidan keyin O`zbekiston Respublikasi norezidentining soliq majburiyatlarini uzish hisobiga 
hisobga olinishi kerak. 
Agar O`zbekiston Respublikasining norezidenti tomonidan O`zbekiston Respublikasidagi doimiy 
muassasa bilan bog`liq bo`lmagan faoliyatdan daromad olingan bo`lsa va shu daromaddan O`zbekiston 
Respublikasida to`lov manbaida haqiqatda Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i ushlab qolingan 
hamda bYudjetga o`tkazilgan bo`lsa, ushbu norezidentning doimiy muassasasida ushlab qolingan Yuridik 
shaxslardan olinadigan foyda solig`i hisobga olinmaydi. 
O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiradigan O`zbekiston 
Respublikasi norezidentining Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`iga qo`shimcha ravishda sof 
foydasiga ham 10 foizli stavka bo`yicha soliq solinadi. 
Sof foyda deganda O`zbekiston Respublikasining norezidenti tomonidan O`zbekiston 
Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga oshiriladigan faoliyatdan olingan, Yuridik shaxslardan 
olinadigan foyda solig`ining hisoblangan summasi chegirib tashlangan foyda tushuniladi. 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasa bilan bog`liq bo`lmagan daromadlari 
(155-modda)ga, agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoidalar nazarda tutilmagan bo`lsa, 
mazkur daromadlarni olish bilan bog`liq xarajatlar chegirib tashlanmagan holda to`lov manbaida soliq 
solinadi. 
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish uchun jalb qilingan kreditlar bo`yicha O`zbekiston 
Respublikasi banklari tomonidan xorijiy moliya institutlariga to`lanadigan daromadlar soliqqa tortilmaydi.
O`zbekiston Respublikasi norezidentlarining to`lov manbaida soliq solinadigan daromadlariga 
quyidagilar kiradi: 
1) dividendlar va foizlar; 
2) Soliq Kodeksining 157-moddasiga muvofiq belgilanadigan, oddiy shirkat shartnomasi asosida 
birgalikdagi faoliyatda ishtirok etishdan olinadigan daromadlar; 
3) O`zbekiston Respublikasi hududida joylashgan quyidagi mol-mulkni realizatsiya qilishdan 
olinadigan daromadlar: 
Yuridik shaxslarning – O`zbekiston Respublikasi rezidentlarining ustav kapitalidagi aktsiyalari, 
ulushlari (paylari); 
ko`chmas mulk. 
To`lov manbaida soliqqa tortiladigan mol-mulkni realizatsiya qilishdan olinadigan daromadlar 
mazkur mol-mulkni realizatsiya qilish summasining hujjatlar bilan tasdiqlangan uni olish qiymatidan 
oshgan qismi sifatida aniqlanadi; 
4) O`zbekiston Respublikasi norezidentiga tegishli tovarlarni O`zbekiston Respublikasi 
norezidentining o`zi g`xud O`zbekiston Respublikasi rezidenti tomonidan vositachilik, topshiriq 
shartnomasi asosida O`zbekiston Respublikasi hududida realizatsiya qilishdan olinadigan daromadlar. 
Bunda tovarlarni realizatsiya qilishdan olinadigan mazkur daromadlar O`zbekiston Respublikasi 
norezidentiga to`lanadigan summaning olib kirilgan tovarning kontrakt (faktura) qiymatidan oshgan qismi 
sifatida aniqlanadi; 
5) royalti; 
6) Soliq Kodeksining 134-moddasiga muvofiq aniqlanadigan, O`zbekiston Respublikasi hududida 
foydalaniladigan mol-mulkni ijaraga g`ki ikkilamchi ijaraga topshirishdan olinadigan daromadlar; 
7) tavakkalchiliklarni sug`urta qilish, birgalikda sug`urta qilish va qayta sug`urta qilish 
shartnomalari bo`yicha to`lanadigan sug`urta mukofotlari; 
8) o`tkazgichli, radio, optik g`ki boshqa elektromagnitli tizimlar orqali belgilar, signallar, matnlar, 
tasvirlar, tovushlarni uzatganlik, qabul qilganlik va qayta ishlaganlik uchun O`zbekiston Respublikasi 
rezidentlari tomonidan O`zbekiston Respublikasi norezidentlariga haq to`lanishini nazarda tutuvchi 
xalqaro aloqa uchun telekommunikatsiyalar xizmatlariga to`lov; 
9) dengiz, darg` va havo kemalaridan, temir yo`l g`ki avtomobil’ transporti vositalaridan xalqaro 
tashishlarda foydalanishdan olinadigan daromadlar. Ushbu daromadlarga transport vositalaridan 
to`g`ridan-to`g`ri foydalanishdan, ularni ijaraga berishdan g`ki har qanday boshqa shakllarda 
foydalanishdan, shu jumladan konteynerlardan, konteynerlarni tashish uchun treylerlar va qo`shimcha 

---

23 
uskunalardan foydalanish, ularni saqlash g`ki ijaraga berishdan olinadigan daromadlar (fraxtdan 
olinadigan daromadlar) kiradi. Ayrim hollarda fraxt (shartnoma shartlaridan kelib chiqib) Yukni ortish, 
qayta Yuklash, tushirish va joylashtirish uchun to`lovlarni ham o`z ichiga oladi. Xalqaro miqg`sda 
tashishlar deganda, tashish faqat O`zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan punktlar 
o`rtasidagina amalga oshiriladigan hollardan tashqari, har qanday xalqaro tashishlar tushuniladi; 
10) transport-ekspeditorlik xizmatlari ko`rsatishdan olingan daromadlar. Bunda Yuk jo`natuvchidan 
(Yukni qabul qilib oluvchidan) olingan summa bilan Yuk tashuvchiga to`lanishi kerak bo`lgan, Yuk 
tashuvchining tegishli birlamchi hujjatlari bilan tasdiqlangan summa o`rtasidagi farq sifatida hisoblangan 
haq summasi soliq solinadigan daromad hisoblanadi. Yuk tashuvchining tegishli birlamchi hujjatlari 
bo`lmagan taqdirda, O`zbekiston Respublikasining norezidentiga norezidentning ushbu qismning 9-
bandida ko`rsatilgan fraxtdan olinadigan daromadlariga soliq solish uchun belgilangan stavkalar bo`yicha 
to`langan umumiy summaga soliq solinadi; 
11) O`zbekiston Respublikasining Yuridik va jismoniy shaxslari tomonidan shartnoma 
majburiyatlari buzilganligi uchun jarimalar hamda penya; 
12) O`zbekiston Respublikasining norezidenti tomonidan O`zbekiston Respublikasi hududida ishlar 
bajarish va xizmatlar ko`rsatishdan olingan boshqa daromadlar. 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining O`zbekiston Respublikasidagi manbalardan olgan 
daromadlariga quyidagilar kirmaydi: 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining, faqat shu norezident nomidan amalga oshiriladigan va 
faqat tovarlar xarid qilish (olish), shuningdek tovarlarni O`zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish 
bilan bog`liq tashqi savdo operatsiyalari (shu jumladan tovar ayirboshlash operatsiyalari) bo`yicha olingan 
daromadlari; 
banklarning – O`zbekiston Respublikasi rezidentlarining vakillik hisobvaraqlarini ochish va Yuritish 
hamda ular bo`yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan bog`liq xizmatlar ko`rsatishdan, shuningdek 
xalqaro to`lov kartochkalari orqali hisob-kitoblarni amalga oshirishdan olinadigan daromadlar; 
O`zbekiston Respublikasidan tashqarida bajarilgan ishlar, ko`rsatilgan xizmatlardan olinadigan 
daromadlar. 
Daromadni to`lash deganda naqd pulli va (g`ki) naqd pulsiz shaklda pulni, qimmatli qog`ozlarni, 
ishtirok etishdagi ulushni, tovarlarni, mol-mulkni berish, ishlar bajarish, xizmatlar ko`rsatish g`ki 
O`zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromadlar to`lash bo`yicha O`zbekiston Respublikasi 
norezidenti oldidagi qarzdorlikni uzish hisobiga amalga oshiriladigan, daromad oluvchining – O`zbekiston 
Respublikasi norezidentining qarzi talabini hisobdan chiqarish g`ki hisobga olish tushuniladi. 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining daromadlariga soliq solish mazkur O`zbekiston 
Respublikasi norezidenti o`z daromadlarini uchinchi shaxslar, boshqa davlatlardagi o`z bo`linmalari 
foydasiga va boshqa maqsadlarda tasarruf etishidan qat`i nazar, amalga oshiriladi. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini to`lov manbaida ushlab qolishni O`zbekiston 
Respublikasi rezidentlari, shuningdek O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali 
amalga oshiruvchi va O`zbekiston Respublikasining boshqa norezidentiga daromad to`lovchi O`zbekiston 
Respublikasi norezidentlari amalga oshirishlari shart. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini to`lov manbaida ushlab qolish O`zbekiston 
Respublikasi norezidentiga daromadni to`lash sanasida amalga oshiriladi. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining summasi daromadni O`zbekiston Respublikasi 
norezidentiga to`lash sanasida O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kurs 
bo`yicha hisoblab chiqariladi. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining summasi ushlab qolinmagan taqdirda, O`zbekiston 
Respublikasi norezidentiga daromad to`lag`tgan O`zbekiston Respublikasi rezidenti g`ki O`zbekiston 
Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirag`tgan O`zbekiston Respublikasi 
norezidenti Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining ushlab qolinmagan summasini va u bilan 
bog`liq penya summasini qonun hujjatlariga muvofiq bYudjetga kiritishi shart.
Sug`urta badallaridan olingan daromadlar bo`yicha soliqlarning to`langan summalari sug`urta 
hodisasi Yuz berganda qayta ko`rib chiqilishi mumkin. 

---

24 
Sug`urta hodisasi Yuz berganda sug`urta uchun to`lovga doir xarajatlar to`lov manbaida Yuridik 
shaxslardan olinadigan foyda solig`i ushlab qolingan va bYudjetga o`tkazilgan sug`urta qildiruvchining – 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining daromadlarini kamaytirish uchun hisobga olinadi. Mazkur 
qayta hisob-kitobni O`zbekiston Respublikasi norezidentiga daromadni to`lagan va to`lov manbaida 
soliqni ushlab qolgan Yuridik shaxs bajarishi mumkin. 
O`zbekiston Respublikasining norezidentiga to`lov manbaida Yuridik shaxslardan olinadigan foyda 
solig`i ushlab qolinmasdan daromadni to`lash quyidagi hujjatlardan biri mavjud bo`lgan taqdirda amalga 
oshiriladi: 
O`zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq soliq to`lashdan ozod qilish 
to`g`risidagi O`zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati organlari tomonidan tasdiqlangan ariza; 
O`zbekiston Respublikasining norezidenti davlat soliq xizmati organida O`zbekiston Respublikasi 
norezidentining doimiy muassasasi sifatida faoliyatni amalga oshirishi va doimiy muassasasi sifatida 
hisobda turganligi to`g`risidagi O`zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati organlari tomonidan 
tasdiqlangan ma`lumotnoma. 
O`zbekiston Respublikasining norezidenti O`zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasiga 
muvofiq soliqlar bo`yicha imtig`zdan foydalanish uchun O`zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati 
organiga chet davlatning vakolatli organi tomonidan berilgan, O`zbekiston Respublikasi soliq solish 
masalalarini tartibga soluvchi xalqaro shartnomaga ega bo`lgan davlatda mazkur shaxsning doimiy 
joylashgan joyi (rezidentligi) borligini tasdiqlovchi rasmiy tasdiqnomani taqdim etishi shart. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i summasini kamaytirish g`ki uni to`lashdan ozod etish 
to`g`risidagi ariza O`zbekiston Respublikasi norezidentiga daromadni to`lashdan oldin O`zbekiston 
Respublikasi davlat soliq xizmati organiga belgilangan shaklda topshiriladi. Yuridik shaxslar – 
O`zbekiston Respublikasi rezidentlari, shuningdek O`zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy 
muassasa orqali amalga oshiradigan va O`zbekiston Respublikasining boshqa norezidentiga daromad 
to`lovchi O`zbekiston Respublikasi norezidenti uchun O`zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati 
organining muhri bilan tasdiqlangan ariza Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i summasini 
kamaytirish uchun g`ki Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini to`lashdan ozod qilish uchun asos 
bo`ladi. Mazkur ariza tuzilgan kontrakt summasi uchun (summaning bir qismi uchun) taqdim etiladi. Agar 
kontrakt summasini aniqlashning iloji bo`lmasa, ariza har yili taqdim etiladi. 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining summasini kamaytirish g`ki Yuridik shaxslardan 
olinadigan foyda solig`ini to`lashdan ozod qilish to`g`risidagi ariza O`zbekiston Respublikasi davlat soliq 
xizmati organiga ilova xat va O`zbekiston Respublikasi norezidenti O`zbekiston Respublikasidagi 
manbadan daromad olag`tgan kontraktning (shartnomaning) nusxasi bilan birga beriladi. Bunday ariza 
davlat soliq xizmati organiga O`zbekiston Respublikasi norezidentining vakolatli shaxsi tomonidan 
berilganda ishonchnoma taqdim etilib, mazkur vakolatli shaxs arizani shu ishonchnoma asosida taqdim 
etadi.
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ining summasini kamaytirish g`ki Yuridik shaxslardan 
olinadigan foyda solig`ini to`lashdan ozod qilish to`g`risidagi qaror O`zbekiston Respublikasi Davlat soliq 
qo`mitasi tomonidan ariza topshirilgan paytdan e`tiboran o`ttiz kun ichida qabul qilinadi. 
O`zbekiston Respublikasidagi manbalardan to`langan O`zbekiston Respublikasi norezidentlari 
daromadlaridan ushlab qolingan Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`i bYudjetga to`langan 
taqdirda, O`zbekiston Respublikasining mazkur norezidenti O`zbekiston Respublikasining tegishli xalqaro 
shartnomasi qoidalariga muvofiq Soliq Kodeksining 38-moddasida belgilangan soliq majburiyatlari 
bo`yicha da`vo muddati ichida to`langan Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini bYudjetdan 
qaytarish huquqiga ega. Bunda O`zbekiston Respublikasining norezidenti O`zbekiston Respublikasi davlat 
soliq xizmati organlariga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi: 
O`zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo`mitasi tomonidan belgilangan shakldagi soliqni qaytarish 
uchun ariza; 
daromadni to`lash paytida O`zbekiston Respublikasining mazkur norezidenti O`zbekiston 
Respublikasi soliq solish masalalarini tartibga soluvchi xalqaro shartnomaga ega bo`lgan mamlakatda 

---

25 
doimiy joylashgan joyiga (rezidentligiga) ega bo`lganligini tasdiqlovchi, tegishli chet davlatning vakolatli 
organi tomonidan berilgan rasmiy tasdiqnoma; 
O`zbekiston Respublikasining norezidentiga qaysi kontrakt g`ki boshqa hujjatga muvofiq daromad 
to`langan bo`lsa, o`sha kontrakt g`ki boshqa hujjatning nusxalari, shuningdek daromadning to`langanligini 
va qaytarilishi lozim bo`lgan, Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini ushlab qolingan va 
bYudjetga o`tkazilganligini tasdiqlovchi to`lov hujjatlarining nusxalari. 
Agar ushbu moddaning o`n uchinchi, o`n beshinchi, o`n oltinchi, o`n ettinchi va o`n to`qqizinchi 
qismlarida ko`rsatilgan hujjatlar chet tilida tuzilgan bo`lsa, O`zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati 
organi ularning davlat tilida qilingan va notarial tasdiqlangan tarjimasini talab qilishga haqli. Bunda 
hujjatlarni taqdim etish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda, ular konsullik orqali legallashtirilgan 
holda amalga oshiriladi. 
Ortiqcha hisoblangan va to`langan soliqni qaytarish O`zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo`mitasi 
tomonidan qaytarish to`g`risida chiqarilgan qaror asosida, ariza berilgan kundan e`tiboran o`ttiz kun 
ichida Soliq Kodeksining 57-moddasida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. 
Dividendlar va foizlar tarzidagi daromadlarga hamda 
oddiy shirkat ishtirokchilarining daromadlariga soliq 
solishning o`ziga xos xususiyatlari (SK-156-modda.) 
Dividendlar va foizlarga to`lov manbaida soliq solinadi. 
Davlat obligatsiyalari va davlatning boshqa qimmatli qog`ozlari bo`yicha daromadlar, shuningdek 
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi O`zbekiston Respublikasi bYudjetdan tashqari 
Pensiya jamg`armasining vaqtinchalik bo`sh mablag`larini moliya bozorlarida joylashtirishdan foizlar 
tarzida olinadigan daromadlar soliq solishdan ozod qilinadi. 
O`zbekiston Respublikasining rezidentlari, shuningdek O`zbekiston Respublikasida faoliyatni 
doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi, O`zbekiston Respublikasida ilgari to`lov manbaida soliq 
solingan dividendlar va foizlarni olgan O`zbekiston Respublikasi norezidentlari ularni jami daromaddan 
chegirish huquqiga ega. 
O`zbekiston Respublikasining rezidentlari bo`lgan kredit tashkilotlariga to`lanadigan foizlarga to`lov 
manbaida soliq solinmaydi, balki ushbu Kodeksda belgilangan tartibda kredit tashkilotida soliq solinadi. 
Xuddi shunday tartib mol-mulkni lizingga berishda lizing beruvchiga to`lanadigan foizli daromadlarga 
ham tatbiq etiladi. 
Yuridik shaxsdan olinib, uning ustav fondiga (ustav kapitaliga) yo`naltirilgan dividendlar tarzidagi 
daromadlarga soliq solinmaydi.
Ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan imtig`z qo`llanilganidan so`ng bir yil ichida 
muassislar (ishtirokchilar) tarkibidan chiqilganda (chiqib ketilganda) g`xud tugatilag`tgan Yuridik 
shaxsning mol-mulki uning muassislari (ishtirokchilari) o`rtasida taqsimlanganda ilgari soliq solishdan 
ozod qilingan daromadlarga umumiy asoslarda soliq solinadi. 
Investitsiya va xususiylashtirish investitsiya fondlarining o`z investitsiya portfelida turgan 
xususiylashtirilgan korxonalar aktsiyalaridan dividendlar shaklida olingan daromadlariga soliq 
solinmaydi. 
Oddiy shirkat shartnomasi sheriklariga (ishtirokchilariga) soliq solish (SK-157-modda.) 
Soliq Kodeksining 380 va 381-moddalarida belgilangan tartibda aniqlanadigan, oddiy shirkat 
shartnomasi bo`yicha birgalikdagi faoliyatda ishtirok etishdan olinadigan daromad boshqa daromadlar 
tarkibida jami daromadga kiritiladi va unga ushbu bo`limga muvofiq Yuridik shaxslardan olinadigan 
foyda solig`i solinishi lozim. 
Oddiy shirkat shartnomasining amal qilishi tugatilganda va mol-mulk ushbu shartnoma sheriklariga 
(ishtirokchilariga) qaytarilganda: 
oddiy shirkat shartnomasi sherigi (ishtirokchisi) g`ki uning huquqiy vorisi tomonidan boshlang`ich 
qo`yilma doirasida olingan mol-mulk va mulkiy huquqlar tarzidagi tushumlar, uning ulushi shartnoma 

---

26 
sheriklarining (ishtirokchilarining) umumiy mulkidagi mol-mulkdan ajratilgan g`ki bunday mol-mulk 
bo`lingan taqdirda, oddiy shirkat sherigining (ishtirokchisining) daromadlari tarkibiga kiritilmaydi; 
qaytarilag`tgan mol-mulk qiymati bilan bu mol-mulkning ilgari oddiy shirkat shartnomasi bo`yicha 
topshirilgan qiymati o`rtasidagi salbiy farq soliq solish maqsadlari uchun zarar deb e`tirof etilmaydi va 
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini hisoblab chiqarishda soliq solinadigan bazani 
kamaytirmaydi. 
Kredit tashkilotlari va sug`urta tashkilotlarida Nizomdagi chegirmalardan tashqari jami daromaddan 
quyidagilar chegiriladi: 
1. 
Kredit tashkilotlari (SK-149-modda.) bo`yicha: 
Kredit tashkilotlarining chegiriladigan xarajatlariga Soliq Kodeksning 142–146-moddalarida nazarda 
tutilgan xarajatlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) kredit resurslari uchun to`lovlar, pul mablag`lari va qimmatliklarni tashish hamda saqlash 
xarajatlari; 
2) mijozlarning depozit hisobvaraqlari, shu jumladan jismoniy shaxslarning omonatlari bo`yicha 
hisoblangan va to`langan foizlar; 
3) O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan normalar doirasida 
tavakkalchilik operatsiyalari bo`yicha zaxiralarga ajratmalar. 
Tijorat banklarining soliq solinadigan foydasidan ular o`z filiallariga beradigan mol-mulk qiymati 
chegirib tashlanadi. 
2. Sug`urta tashkilotlari (SK-151-modda) bo`yicha: 
Sug`urta tashkilotlarining chegiriladigan xarajatlariga Soliq Kodeksining 142–146-moddalarida 
nazarda tutilgan xarajatlardan tashqari quyidagilar kiradi: 
1) qayta sug`urta qilish shartnomalari bo`yicha to`langan to`lov summalari; 
2) avvalgi hisobot davrlarida shakllantirilgan sug`urta texnik zaxiralari o`sishining qayta sug`urta 
qiluvchilarning sug`urta zaxiralaridagi ulushi o`zgarishi hisobga olingan holdagi summasi; 
3) sug`urta qilish va qayta sug`urta qilish majburiyatlari bo`yicha amalga oshirilgan hamda 
hisoblangan to`lov summalari; 
4) fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq o`tgan yillardagi sug`urta hodisalari bo`yicha tugallanmagan 
to`lov summalari, shu jumladan da`vo muddati doirasidagi majburiyatlar summasi;
5) sug`urta hodisasi ro`y berganligi haqida ma`lum qilingan, lekin zarar miqdori taqdim etilmagan 
shartnomalar bo`yicha sug`urta summalari;
6) sug`urta tashkiloti sug`urta hodisalari ro`y berishini bartaraf etish va uning oldini olishga doir 
tadbirlarni (preventiv tadbirlarni) moliyalashtirishga sarflaydigan mablag`lar summalari;
7) sug`urta tashkilotlari zaxira fondlarining miqdori sug`urta tashkilotlari ustav fondining 25 foiziga 
etguniga qadar mazkur tashkilotlar o`z daromadlarining 20 foizigacha miqdorida zaxira fondlariga 
qiladigan ajratmalar summasi; 
8) sug`urta faoliyati bilan bog`liq chet Yuridik shaxslarning xizmatlariga to`langan haq. 
Soliq to`lovchilar (banklar va sug`urta tashkilotlaridan tashqari) surov muddati tamom bo`lishi bilan 
umidsiz karzlarni chegirish huquqiga ega, agar ular tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotish bilan bog`liq bo`ladi 
ilgari jami daromadga olingan bo`ladi. 
Moliyaviy jazo choralari va hisoblangan penya summasi jami daromaddan chegirilmaydi. 
Tadbirkorlik faoliyatida uch yildan ortiq foydalanilgan asosiy vositalar realizatsiya qilinganda 
vujudga kelgan zararlar jami daromaddan chegiriladi. 
Kimmatli qog`ozlar realizatsiya qilinganda vujudga kelgan zararlar jami daromaddan chegirilmaydi. 
Ish xayvonlari va ko`p yillik daraxtlardan foydalanganda vujudga kelgan zararlar faqat ana shu 
aktivlardan foydalanishdan olingan daromaddan chegirib tashlanadi. 

---

27 
Asosiy vositalarning soliq solinadigan davr mobaynida Soliq kodeksida belgilangan normalar 
doirasida hisoblangan amortizatsiya ajratmalari summalari jami daromaddan chegirib tashlanadi. 
Nomoddiy aktivlarga qilingan harajatlar jami daromaddan eskirish tarzida har oyda ularnig 
boshlangich qiymati asosida hisoblangan normalar bo`yicha chegiriladi. 
Geologik tadkikotlar va shunga uxshash harajatlar amortizatsiya normasi bo`yicha 15 foiz miqdorida 
chegiriladi.
Tadbirkorlik faoliyati bilan bog`liq bo`lmagan hamda ijtimoiy extig`jlarga ajratmalar jami 
daromaddan chegirilmaydi. 
Moliya yilida soliq solinadigan daromad (foyda)ga ega bo`lgan Yuridik shaxslar daromad (foyda) 
solig`i to`lovchilar hisoblanadi. 
Soliq solish maqsadida Yuridik shaxslar deganda Yuridik shaxslarning daromadi (foydasi)ga 
solinadigan soliqni hisoblab chiqarish va bYudjetga to`lash tartibi to`g`risidagi Yuriknomada mulkida, 
xo`jalik Yuritishi g`ki tezkor boshqaruvida mol-mulki bo`lgan va o`z majburiyatlari bo`yicha ushbu mol-
mulk bilan javob beradigan, shuningdek mustaqil balansga va hisob-kitob varag`iga ega bo`lgan alohida 
bulimalar tushuniladi. 
Yuridik shaxslar - O`zbekiston Respublikasi rezidentlariga O`zbekiston Respublikasida hamda 
undan tashqarida ularning faoliyat manbalaridan olingan daromadlar (foyda) bo`yicha soliq solinadi. 
O`zbekistonda ta`sis etilgan g`ki ro`yxatga olingan, shuningdek O`zbekiston Respublikasidan 
tashqarida ro`yxatga olingan, bosh korxonasi O`zbekistonda joylashgan Yuridik shaxs O`zbekiston 
Respublikasining rezidenti hisoblanadi. 
BYudjet bilan daromad (foyda) solig`i bo`yicha hisob-kitoblarni Yuridik shaxslar mustaqil ravishda 
amalga oshiradilar. Ayrim tarmoqlar Yuridik shaxslarining birlashmalari bYudjet bilan hisob-kitoblarni 
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining karoriga binoan markazlashtirilgan tartibda amalga 
oshirishlari mumkin. 
3. Soliq stavkalari va soliqqa tortish bazasini shakllantirish. Yuridik shaxslarning daromad (foyda)ga 
solig`i stavkalari har yili Oliy Majlis tomonidan Vazirlar Maxkamasining yangi yilga bYudjet 
parametrlarini kurib chikkanda tasdiqlanadi. 
Yuqori chegara stavkasi 1998 yilda 36 foizdan 2001 yilda 26 foizga tushgan. 2002 yilga esa 24 foiz, 
2003 yilda 20 foiz 2004 yildan boshlab 18 % qilib belgilangan. 
2008 yilning Yuridik shaxslar daromadiga (foydasiga) soliq stavkalari 
To`lovchilar 
Soliq 
tortiladigan 
daromadga, 
%
Yuridik shaxslar (2-3-bandlarda nazarda tutilganlardan tashqari) 
10 
Tijorat banklari 
15 
Auktsionlar o`tkazishdan, gastrol’-kontsert faoliyati bilan 
shug`ullanishga litsenziyasi bo`lgan Yuridik va jismoniy shaxslarni 
(shuningdek norezidentlarni) jalb etish yo`li bilan ommaviy tomosha 
tadbirlarini tashkil etishdan daromad oluvchi Yuridik shaxslar 
35 
O`zi ishlab chiqarga tovarlar, ishlar, xizmatlar (O`zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 1997 yil 10 oktyabrdagi PF-1871-son 
Farmoni bilan tasdiqlangan ro`yxatda keltirilgan xom ashg` 
mahsulotlaridan tashqari) eksportining (ishlarni bajarish, xizmatlarni 
ko`rsatish joyidan qat`i nazar) erkin almashtiriladigan valYutadagi hissasi 
quyidagi miqdorlarni tashkil etadigan eksportchi korxonalar uchun: 
sotishning umumiy hajmida 15 foizdan 30 foizgacha 
belgila
ngan 30%
ga 
pasaytiriladi 

---

28 
sotishning umumiy hajmida 30 foiz va undan Yuqori 
belgila
ngan 50% 
ga 
pasaytiriladi 
1-bandda ko`rsatilgan xizmatlar ko`rsatish sohasi korxonalari 
uchun, plastik kartalar qo`llab haq to`langani ko`rsatilgan xizmatlar hajmi 
bo`yicha 
belgila
ngan 10% 
ga 
pasaytiriladi 
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 13 noyabr’ 390-son karori bilan: 
iste`mol tovarlarni ishlab chiqaruvchilar uchun shu tovarlarni ishlab chiqarishdan olgan daromaddan 
foydaga soliq stavkasini 20 foiz kamaytirib to`laydi,
bolalar assortimenti tovarlari ishlab chiqaruvchilar, shu tovarlarni ishlab chiqarishdan olgan 
daromadlaridan 7 foiz stavkada soliq to`laydilar.
Iste`mol tovarlari ishlab chiqarishning fizik xajmini oshirishdan olgan daromadlar soliq to`lashdan 
ozod etiladi. 
o`z faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirag`tgan soliq to`lovchi-norezident O`zbekistonda 
olgan daromadlaridan soliq to`lovchi bo`ladi hisoblanadi. Ularning soliq to`lash tartibi umumiy qoidaga 
tushadi. 
Norezident soliq to`lovchining daromadini chet elga o`tkazilag`tganda 10 foiz miqdorida daromadga 
(foydaga) soliq undiriladi. 
Doimiy muassasa bilan bog`liq bo`lmagan O`zbekiston Respublikasida faoliyat olib borgan 
norezidentning daromadi xech qanday chegirmasiz daromad manbaida kuydagi stavkalarda soliqqa 
tortiladi: 
O`zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasa bilan bog`liq bo`lmagan va to`lov 
manbaida soliq solinadigan daromadlari (SK-160-modda)ga quyidagi stavkalar bo`yicha soliq solinadi:
Foiz 
Dividendlar va foizlarga 
10 
Sug`urta qilish, birgalikda sug`urta qilish va qayta sug`urta qilish shartnomalari 
bo`yicha sug`urta mukofotlariga 
10 
Xalqaro aloqa uchun telekommunikatsiyalar, xalqaro tashishlarga (fraxtdan 
olinadigan daromadlarga) 
6 
Royal’ti, ijara daromadlari, xizmat ko`rsatish, shu jumladan boshqaruv xizmati, 
maslaxatlar va boshqa daromadlarga 
20 
Yuridik shaxslarga to`lanadigan dividentlar va foizlar to`lov manbaida 15 foizli stavka bilan soliqqa 
tortiladi.
Soliqqa tortish maqsadida dividend deb aktsiyalardan va boshqa xo`jaliklar-sub`ektlarining ustav 
kapitalidagi qatnashish ulushidan olgan daromadlar tushuniladi. 
Foizlarga esa depozit omonatlar, karzdor majburityalar va boshqa qimmatli qog`ozlardan olgan 
daromadlar kiradi. 
Manbaida soliqqa tortilgan va dividend, foiz olgan norezident jami daromadidan tegishli tartibda 
hujjatlar taqdim etsa chegirma olish huquqiga ega. 
Davlat obligatsiyalari va davlatning boshqa qimmatli qog`ozlari bo`yicha dividendlar va foizlar soliq 
solishdan ozod etilgan. 

---

29 
Rezidentlar bo`lmish banklar va boshqa moliya kredit tashkilotlariga to`lanadigan foizlardan to`lov 
manbaida soliqqa tortilmaydi, balki banklar va moliya tashkilotlarida soliqqa tortiladi. 
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2000 yil 5 iYun’ farmoniga binoan 2000 yil 1 iYuldan 
boshlab har xil mulk shaklidagi eksporterlarning eksportdan olgan daromadi o`zi ishlab chiqargan 
mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) erkin almashtiriladigan valYutaga sotilsa daromad (foyda) solig`idan ozod 
etilgan. 
O`zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga va O`zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Maxkamasining 1999 yil 5 fevraldagi "Maxsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish harajatlari 
tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to`g`risida"gi nizomga muvofik jami daromad bilan 
chegirmalar o`rtasidagi farq sifatida hisoblab chiqarilgan, Yuqorida ko`rsatilgan Nizomning ilovalarida 
belgilangan harajatlar summasiga to`zatishlar kiritilgan daromad (foyda) solig`i soliq ob`ekti hisoblanadi. 
Banklar va sug`urta tashkilotlari bo`yicha belgilangan chegirmalardan tashqari quyidagilar ham jami 
daromaddan chegirilishi kerak; 
a) banklar bo`yicha: 
kredit resurslari uchun to`lovlar; 
operatsion harajatlar; 
pul mablag`lari va boyliklarini tashish va saqlash harajatlari; 
mijozlar hisobvaraklari, shu jumladan - jismoniy shaxslarning omonatlari bo`yicha hisoblab g`zilgan 
va to`langan foizlar; 
tavakkallik operatsiyalari bo`yicha zaxira hisobiga hisobdan chiqarilgan umidsiz ssudalar 
summalari. 
b) sug`urta tashkilotlari bo`yicha: 
qayta sug`urtalash shartnomalari bo`yicha topshirilgan to`lovlar summalari; 
amal qilishi hisobot yilining oxirida tugamagan sug`urtalash va qayta sug`urtalash shartnomalari 
bo`yicha to`lovlar summalari; 
sug`urtalash va qayta sug`urtalash majburiyatlari bo`yicha amalga oshirilgan va hisoblab g`zilgan 
to`lovlar summalari; 
o`tgan yillarning sug`urta xodisalari bo`yicha tugallanmagan to`lovlar summalari, shu jumladan 
da`vo muddati doirasidagi majburiyatlar; 
sug`urta xodisasi boshlangani ma`lum qilingan, lekin zarar xajmi taqdim etilmagan shartnomalar 
bo`yicha sug`urta summalari; 
sug`urta tashkiloti tomonidan sug`urta xodisalari boshlanishining oldini olish va ogoxlantirish chora-
tadbirlarini moliyalashga yo`naltiriladigan mablag`lar summalari (preventiv chora-tadbirlar); 
sug`urta tashkilotlarining zaxira fondlariga ushbu fondlar miqdorlari sug`urta tashkilotlari ustav 
fondining yigirma besh foiziga etguniga qadar ushbu tashkilotlar daromadlarining yigirma foiziga qadar 
miqdorda ajratmalar. 
Soliq to`lovchilar (bundan banklar va sug`urta tashkilotlari mustasno) da`vo muddati tugagach 
daromadlari ilgari jami daromadga kiritilgan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni sotish bilan bog`liq umidsiz 
karzlar bo`yicha chegirma qilish huquqiga egadirlar. 
Yuridik shaxslarning daromadlari va ular bo`yicha tegishli chegirmalar soliqlar ni hisoblab chiqarish 
uchun ular taallukli bo`lgan hisobot davrida, to`lash vaqti va pulning kelib tushish sanasidan kat`i nazar, 
buhgalteriya hisobi tkgrisidagi qonun hujjatlariga muvofik aks ettiriladi. 
Agar qilingan harajat harajatlarning bir necha toifasiga kiritilgan bo`ladi, u jami daromaddan faqat 
bir marotaba chegirilishi mumkin. 
Uzoq muddatli kontraktlarga taalluqli daromad va chegirmalar moliya yili davomida ularni 
xaqiqatda bosqichma-bosqich bajarish qismida hisobga olinadi. 
Uzoq muddatli shartnomani haqikatda bajarish moliya yili oxirigacha qilingan harajatlarni mazkur 
kontrakt bo`yicha jami daromadlar bilan taqqoslash vositasida belgilanadi. 
Jami daromad tarkibiga Yuklab junatilgan tovar, bajarilgan ishlar, ko`rsatilgan xizmatlar va boshqa 
operatsiyalar uchun Yuridik shaxs olishi lozim bo`lgan (olgan) g`ki tekinga olgan pud g`xud boshqa 
mablag`lar kiradi. 

---

30 
Bunday daromadlarga quyidagilar kiritiladi: 
a) mahsulot (ishlar, xizmatlar) sotilishidan keladigan tushum. 
Maxsulot (ishlar, xizmatlar) sotilishidan keladigan tushum deganda: 
Yuklab junatilgan mahsulot uchun taqdim etilgan hisob-kitob hujjatlarida ko`rsatilgan summalar; 
buYurtmachi tomonidan tasdiqlangan bajarilgan ishlar dalolatnomalarida ko`rsatilgan summalar; 
xizmatlar ko`rsatilishi faktini tasdiqlaydigan hujjatlarda ko`rsatilgan summalar tushuniladi. 
Vositachilik faoliyatidan daromad oladigan (komission xaklar, foizlar sifatida) korxonalar uchun 
tushum deganda soliq solinadigan davrda amalga oshirilgan barcha bitimlar bo`yicha olingan komission 
xaklar (foizlar) summasi tushuniladi. 
b) asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, qimmatli kog`ozlar, intellektual mulk ob`ektlari, materiallar 
va boshqa aktivlarni sotishdan keladigan daromad. 
Korxonaning asosiy fondlari va boshqa mol-mulkini sotishdan keladigan daromadni belgilash 
chogida soliq solish maqsadi uchun ushbu fondlar va mol-mulkning sotilish va qoldiq qiymatlari 
o`rtasidagi farq (oshib ketish) hisobga olinadi. Bunda mol-mulkning qoldiq qiymati asosiy fondlar, 
moddiy aktivlar, arzon va tez eskiruvchan buYumlarga nisbatan kkllaniladi. 
Agar aktivlarning faqat bir qismi sotilsa, sotish sanasidagi aktivlar qiymati kolgan va sotilgan 
kismlar o`rtasida tasdiqlanadi. 
Aktivlar bepul asosda g`ki pasaytirilgan qiymat bo`yicha topshirilganda topshiruvchi shaxs 
aktivlarining qiymati shakllangan harajatlardan kelib chiqib, olag`tgan shaxs daromadlari esa - kirim 
qilingan baholash qiymati bo`yicha, lekin topshirilag`tgan aktivlar tannarxidan past bo`lmagan tarzda, 
belgilanadi. 
v) foizlar kurinishidagi daromadlar; 
g) dividendlar; 
d) bepul olingan mol-mulk. 
Agar mablag`larni bepul topshirish tizim ichida korxonalar o`rtasida Yuz bersa, bunda tizim deganda 
vazirlik, kontsern, trest va xokazolar tushuniladi va bu mablag`lar taqsimlash balansi bo`yicha, Yuqori 
tashkilot buyrugiga kura olingan bo`ladi, ular soliq solish ob`ekti hisoblanadi. 
e) mol-mulkni ijara (lizing)ga berishdan olingan daromad;
Bunda shuni nazarda tutish lozimki, agar ijaraga beruvchi amortizatsiyalanadigan asosiy vositalarni 
lizing shartnomasi bo`yicha ijaraga topshirsa, operatsiya soliq solish maqsadida ijarachi tomonidan mol-
mulk harid kilinishi sifatida karalishi kerak. 
Agar u quyidagi shartlardan biriga javob bersa, amortizatsiyalanadigan asosiy vositalarning ijarasi 
lizing hisoblanadi: 
ijara muddati asosiy vositalar xizmat muddatining sakson foizidan oshib ketsa; 
ijarachi asosiy vositalarni qat`iy narxda g`ki ijara tugaganidan keyin belgilanadigan narxda sotib 
olish huquqiga ega bo`ladi; 
ijaraga olinadigan asosiy vositalarning qoldiq qiymati ijara tugaganidan keyin ijara boshidagi ular 
qiymatining yigirma foizidan kamni tashkil etsa; 
To`lovlarning joriy summasi butun ijara davri uchun ijaraga olinadigan vositalar qiymatining tukson 
foizidan oshsa. 
Mazkur kichik band ikkinchi qismining qoidalari lizing shartnomasini o`zaytirish huquqi amalga 
oshirilishi mumkin bo`lgan davrga tatbiqetiladi. 
j) royalti; 
z) tekin moliyaviy g`rdam (davlat bYudjetidan subsidiyalar bundan mustasno); 
i) da`vo muddati utib ketgan kreditorlik va deponentlik karzlarini hisobdan chiqarishdan olingan 
daromadlar. 
Da`vo muddati - shaxs o`zining bo`zilgan huquqini da`vo taqdim etish yo`li bilan ximoya kila olishi 
mumkin bo`lgan muddat. Da`voning umumiy muddati - uch yil. 
k) ilgari chegirilgan harajatlar, zararlar g`ki gumonli karzlarni qoplash kurinishida olingan 
daromadlar; 
l) valYuta hisobvaraklari bo`yicha kursdagi musbat farq. 

---

31 
m) favkulodda daromadlar. 
n) boshqa daromadlar. 
Tovar-moddiy zaxiralarni qo`shimcha baholash summasi tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotilishi 
borishiga qarab soliq solinadigan daromad tarkibiga kiritiladi. 
Maxsulot (ishlar, xizmatlar) sotishni haqikatdagi tannarxdan past narxlar bo`yicha amalga 
oshiradigan tashkilotlar (korxonalar) bo`yicha, soliq solish chogida, zararlar summasi soliq solinadigan 
bazani kamaytiradi, g`zi ishlab chiqargan, erkin almashtiriladigan valYutaga sotiladigan eksport mahsuloti 
(ishlar, xizmatlar) bundan mustasno. 
O`zi ishlab chiqargan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni erkin almashtiriladigan valYutaga, ichki bozor 
narxlaridan past narxlar bo`yicha eksport qiladigan (Yuridik shaxslarning daromadi (foydasi)ga 
solinadigan soliqni hisoblab chiqarish va bYudjetga to`lash tartibi to`g`risidagi Yuriknomaga 1-ilovada 
sanalgan xom ashg` tovarlari eksporti bundan mustasno) korxonalar uchun (savdo-vositachilik 
korxonalaridan tashqari), soliq solinadigan baza eksport mahsulotini sotishning haqikatdagi narxidan kelib 
chiqib hisob-kitob qilinadi. 
Vazifalarni xal etish va birgalikdagi faoliyatni amalga oshirish uchun birlashtiriladigan badallar, 
paylar va ustav fondiga (sarmoyasiga) boshqa maqsadli moliyaviy kkyilmalar ushbu mushtarak vazifalarni 
xal etish uchun maxsus tashkil etilgan Yuridik shaxsning daromadi hisoblanmaydi va soliq solish ob`ekti 
bo`lmaydi. 
Ushbu maqsad uchun Yuridik shaxsni tashkil etmasdan birgalikdagi faoliyat (oddiy shirkat 
shartnomasi bo`yicha) uning ishtirokchilari shartnomalari asosida amalga oshiriladi. 
Birgalikdagi faoliyat shartnomasi bo`yicha sheriklar (ishtirokchilar) deb nomlanadigan ikki va undan 
ortiq shaxs o`z ulushlarini birlashtirish hamda umumxo`jalik va qonun hujjatlariga zid kelmaydigan 
boshqa maqsadlarga erishish uchun birgalikda harakat qilish majburiyatini oladi. 
SHartnoma ishtirokchilari tomonidan Yuridik shaxsni tashkil etmasdan birgalikdagi faoliyat uchun 
birlashtirilgan Yuridik shaxslar mol-mulki har bir ishtirokchining balansida hisobga olinishi kerak, 
zimmasiga shartnmoa ishtirokchilarining umumiy ishlarini Yuritish Yuklangan ishtirokchi tomonidan 
umumiy ishlar va hisob Yuritiladi, agar shartnomada boshqa narsa kg`zda tutilmagan bo`ladi. 
Yuridik shaxsni tashkil etmasdan bir necha korxonaning birgalikdagi faoliyati natijasida olingan 
daromad (foyda) ular o`rtasida tuzilgan shartnmoalar asosida soliq solinishiga qadar birgalikdagi faoliyat 
ishtirokchilari o`rtasida taqsimlanadi. 
Yuridik shaxs hisoblangan birgalikdagi faoliyatning har bir ishtirokchisi tomonidan olingan daromad 
(foyda) taqsimlanganidan keyin jami daromadga kiritiladi va umumbelgilangan tartibda soliq solinadi. 
Korxonalarning xorijiy valYutada olingan daromadi (foydasi)ga O`zbekiston Respublikasi milliy 
valYutasida olingan tushum bilan jamlikda to`liq xajmda soliq solinishi kerak. Bunda xorijiy valYutada 
olingan daromad (foyda) Yuklab junatilgan mahsulot uchun hisob-kitob hujjatlari taqdim etilgan kunda 
amal kilgan O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki kursi bo`yicha O`zbekiston Respublikasining 
milliy valYutasida qaytadan hisob-kitob qilinadi. 
4. Soliqni hisoblash va to`lash muddatlari. Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi Yuridik 
shaxslar ortib boruvchi yakun bilan chiqarilgan daromad (foyda) solig`i bo`yicha soliq hisobini, soliq
ro`yxatdan o`tgan joydagi soliq inspektsiyalariga yil choraklariga oid va yillik moliyaviy hisobotni 
taqdim etish muddatlarida topshiradilar. 
Yuridik shaxs tugatilgan taqdirda soliq organi soliq to`lovchidan kamrok bo`lgan davr uchun 
hisobotlar, soliq hisobini taqdim etishni g`zma xabarnoma topshirish yo`li bilan talab qilib olishi mumkin. 
Xabarnomada buning sababi va hisobotlar, soliq hisobi kachon va kaysi davr uchun taqdim etilishi 
lozimligi ko`rsatiladi. 
Yuridik shaxsni tugatish haqida belgilangan tartibda qaror qabul qilingan taqdirda tugatish 
komissiyasi (tugatuvchi) 5 kunlik muddatda bu haqda soliq organini g`zma ravishda xabardor qiladi. 
Yuridik shaxsni tugatish haqida qaror qabul qilingandan so`ng soliq to`lovchi 15 kun ichida soliq
organiga hisobotlar, soliq hisobini taqdim etishi shart. 
Daromad (foyda) solig`i bo`yicha hisobotlar, hisob-kitoblar qonun hujjatlarida belgilangan shakl va 
tartibda taqdim etiladi. 

---

32 
Yuridik shaxslar daromad (foyda) solig`ini daromad (foyda) solig`i bo`yicha hisoblarni topshirish 
uchun belgilangan kundan boshlab 5 kun ichida to`laydilar. 
Masalan, 1 chorak uchun hisobotlar 12 aprelgacha topshirish kerak, demak soliq hisobi ham 12 
aprelgacha topshiriladi. Soliqni to`lash shu kungacha amalga oshiriladi. Qo`shma korxonalar chorakdan 
keyingi oyning 25 sanasiga qadar hisoblangan soliqni to`lashlari shart. 
Yilning hisobot choragida tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan eng kam ish 
haqining 200 barobaridan ko`proq miqdorda daromad (foyda) olgan Yuridik shaxslar daromad (foyda) 
solig`i bo`yicha joriy to`lovlarni har oyning 15-kunlarida yilning choragi bo`yicha daromad (foyda) solig`i 
summasining uchdan bir qismi miqdorida to`laydi. Masalan, aprel oyi 2003 yil eng kam ish haqi 4535 
sum. Bir chorakda 970 m. sum ko`p daromad olgan bo`lishi kerak. SHunday korxonalar avans to`lovlarini 
har oyda bir marta, chorakda uch marta to`laydi. 
Yil mobaynida to`langan daromad (foyda) solig`i joriy (bo`nak) summalari tegishli hisobot yili 
uchun soliq to`lovchiga hisoblab chiqarilgan soliq hisobiga o`tkaziladi. 
Joriy to`lovlar belgilangan muddatlargacha to`lanmasa ularga nisbatan har bir kechiktirilgan kun 
uchun 0,07 foiz miqdorida penya moliyaviy jazo qo`llaniladi. 
Soliq to`lovchilar ma`lumotnomada bYudjetga to`lovlar summasini ilgarigi yil g`ki choraklarga 
nisbatan kamaytirganlarida soliq xizmati idoralari tomonidan aniqliklar kiritiladi. 
Hisobot davrida mahsulot (ish,xizmat) realizatsiyasidan olgan daromadi 200 karrali minimal ish 
haqidan kam bo`lgan korxonalar chorakda bir marta to`lov to`laydilar. Avvalgi choraklarda to`lagan 
soliqlar i hisobga olib boriladi. 
Soliq to`lovchilar birinchi chorak, yarim yil va yil utishi bilan yil boshidan hisoblangan yakun 
bilan soliqni haqikiy olingan daromaddan kelib chiqib daromadga soliqni mustaqil o`zlari hisoblab 
chiqadilar. Yil mobaynida to`lagan soliqlari hisobot yilidagi hisoblangan soliq summasidan hisobga 
olinadi.
Oshiqcha to`langan soliq summasi kelgusi to`lovlarga g`tqiziladi g`ki soliq to`lovchiga boshqa 
soliqlar va yig`imlardan qarzi bo`lmasa undan g`zma ariza olgan kundan boshlab bir oy ichida korxonaga 
qaytariladi. 
BYudjetga soliqlar ni o`z vaqtida tushirish maqsadida korxonalar soliqni to`lov muddati kelgunga 
qadar tegishli bank muassasalariga to`lov topshirig`ini topshirib qo`yishlari lozim. Ko`rsatilgan to`lov 
topshiriqlari bank muassasalari tomonidan ijaraga to`lovchining schg`tida mablag` bor g`ki yo`qligidan 
qat`iy nazar qabul qilinadi. 
Daromadga (foydaga) soliqni o`z manbaida ushlab qolish hollari mavjud. Quyidagi daromadlarni 
to`lovchi Yuridik shaxslar soliqlarni manbaida ushlaydilar: 
- Yuridik shaxslarga dividend va protsent to`lovchilar; 
- doimiy muassasasi bo`lmagan Yuridik shaxs norezidentlarga to`lovlar to`lovchilar; 
daromad (foyda)ga soliqni ushlash va bYudjetga o`tkazish javobgarligi daromadlardan soliq
to`lashni amalga oshiruvchi Yuridik shaxslar zimmasiga tushadi. Daromaddan soliq to`lovchi Yuridik 
shaxs soliq summasini ushlamagan taqdirda bYutjetga ushlanmagan soliq summasi va u bilan bog`liq 
bo`lgan jarima va penyani ham to`laydi. 
Daromadlarni manbaida to`lovchi Yuridik shaxslar moliya yili tugashi bilan 30 kun ichida davlat 
soliq xizmati idoralariga hamda daromad olgan Yuridik shaxslarga ularning talablari bo`yicha 
dalolatnoma topshiradilar. Unda shu shaxslarning ro`yxati nomerlari, nomlari, umumiy olingan daromad 
va jami to`langan soliq summasi hisobot yili uchun ko`rsatilgan bo`ladi. 
Soliq hisoblanganda 68 schg`t kreditlanadi subschg`t «daromad (foyda)ga soliq» 81 schg`t bilan 
munosabatda bo`ladi (debetlanadi) «hisoblangan va to`langan daromad (foyda)ga soliq» Soliq 
o`tkazilganda 68 schg`t debetlanadi 51 schg`t «hisob schg`ti» kreditlanadi. 
Korxonaning tugatish to`g`risida qaror qabul qilinganda soliq idorasi g`zma bildirish g`zib hisobot 
va soliq hisobini tezrok va kachon topshirish to`g`risida talab qilishi mumkin. 
Tugatish xay`atining korxona tugatilishi to`g`risida 15 kun ichida soliq idorasiga g`zma xabar 
beradi. Tugatish to`g`risida qaror qabul qilingandan 15 kun utishi bilan soliq to`lovchi soliq idoralariga 
hisobot va soliq hisobini topshirishlari shart. Ular qonunda belgilangan shaklda beriladi. 

---

33 
5. Soliqdan beriladigan imtig`zlar va ularni bekor qilish tartibi. Daromadga (foydaga) soliqdan 
beriladigan imtig`zlarni 3 guruhga bo`ladi ko`rsatish mumkin:
To`liq ozod etiladigan Yuridik shaxslar va ularning daromadlari; 
Vaktincha ozod etiladigan Yuridik shaxslar va ularning daromadlari; 
Yuridik shaxslarning soliqqa tortiladigan daromadlarining kamaytirilishi. Soliq hisobida imtig`z deb 
ko`rsatiladi. 
Daromadga (foydaga) soliqdan quyidagi Yuridik shaxslarni to`liq ozod etish mumkin: 
1) protez-ortopediya mahsulotlari, inventarlar hamda nogironlar uchun xizmat ko`rsatishga 
ixtisoslashgan Yuridik shaxslar-asosiy faoliyat turi bo`yicha; 
2) nogironlarning jamoat birlashmalari, «Nuroniy» jamg`armasi va O`zbekiston CHernobilchilar 
asosotsiatsiyasi mulkida bo`lgan, ishlovchilar umumiy sonining kamida 50 foizini nogironlar, 1941-1945 
yillar urush va mehnat faxriylari tashkil etgan Yuridik shaxslar (savdo, vositachilik, ta`minot-sotish va 
tayg`rlov bilan shug`ullanuvchi Yuridik shaxslardan tashqari); 
3) davolash muassasalari qoshidagi davolash-ishlab chiqarish ustaxonalari; 
4) jazoni ijro etuvchi muassasalar; 
5) notijorat Yuridik shaxslar, ularning tadbirkorlik faoliyatidan olgan daromadlaridan tashqari. 
Keyingi daromadlar umumiy asosda soliqqa tortiladi. 
Notijorat tashkilotlariga quyidagilar kiradi: 
faqatgina bYudjet mablag`i hisobidan moliyalashtiriladigan, harajatlarni qoplash uchun bYudjetdan 
dotatsiya oladigan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar; 
xayriya birlashmalari, uYushmalari va fondlari, xalqaro tashkilotlar, diniy birlashmalar va boshqa 
tashkilotlar;
tadbirkorlik faoliyatidan daromad olishni ko`zlamaydigan, ta`sis hujjatlarida belgilab qo`yilgan 
ijtimoiy-xayriya va boshqa maqsadlarda tuzilgan tashkilot va birlashmalar; 
moliyaviy va boshqa mablag`larni xodimlarning shaxsiy manfaatlari, ta`sischilar va shu tashkilot 
a`zolari manfaatiga tegishli bo`lmagan maqsadlarga taqsimlovchi va mablag` yo`naltiruvchi Yuridik 
shaxslar kiradi (mehnatga haq to`lash bundan mustasno). 
6) shahar yo`lovchi transporti (taksi, mashrutli taksidan tashqari) yo`lovchilarni tashish bilan bog`liq 
bo`lgan xizmatlar bo`yicha; 
7) Yuridik shaxslar tarix va madaniyat g`dgorliklarini ta`mirlash va qayta tiklash ishlarini amalga 
oshirishdan olingan daromad (foyda)lari bo`yicha; 
8) Yuridik shaxslar umumiy foydalanishdagi avtomobil yo`llarini saqlash, ta`mirlash va qurish 
ishlarini amalga oshirishdan olingan daromadlar (foydalar)i bo`yicha; 
Daromad (foyda)ga soliqdan vaqtinchalik ozod etiladigan Yuridik shaxslar va ularning daromadlari. 
Vaktinchalik daromadaga (foydaga) soliqdan quyidagi Yuridik shaxslarni ozod qilish ko`zda 
tutilgan: 
yangi tashkil etilgan dehqon (fermer) xo`jaliklari va xususiy korxonalar qishloq xo`jalik 
mahsulotlarini etishtirish va qayta ishlashdan, xalk iste`moli tovarlari, binokorlik materiallari ishlab 
chiqarishdan olgan daromad (foyda)si bo`yicha ro`yxatdan o`tgan vaqtdan e`tiboran 2 yil muddatga; 
CHet el investorlari ishtirokidagi yangi tashkil etilib, eksportga yo`naltirilgan va importning urnini 
bosadigan mahsulotlar ishlab chiqaradigan korxonalar: 
- agar ishlab chiqarish xajmining 25 foizdan ortig`i bolalarbop mahsulotlradan iboart bo`ladi, ishlab 
chiqarish boshlangan paytdan e`tiboran 5 yil muddatga. Keyingi yillarda soliq amaldagiga nisbatan ikki 
baravar kamaytirilgan stavka bo`yicha undiriladi; 
- agar chet el sarmoyasining ulushi korxona ustav fondining 50 foizi va undan ko`pni tashkil etsa. 
Ishlab chiqarish boshlangan paytdan e`tiboran 2 yil muddatga ozod etiladi; 
O`zbekiston Respublikasining investitsiya dasturiga kiritilgan loyixalarga kapital mablag`lar 
sarflaydigan chet el investitsiyasi ishtirokidagi ishlab chiqarish korxonalari, ro`yxatdan o`tgan vaqtdan 
e`tiboran dastlabki 7 yilga ozod eiladi; 
Kishlok xo`jalik mahsulotlari etishtirish va ularni qayta ishlash (o`zum va mevalardan vinolar, utkir 
ichimliklar tayg`rlashdan tashqari) xalk iste`moli tovarlari va binokorlik materiallari, tibbig`t asbob-

---

34 
uskunalari, qishloq xujaligi, engil va oziq-ovqat sanoati uchun mashinalar va asbob-uskunalar ishlab 
chiqarishga , ikkilamchi xom-ashg` va maishiy chiqindilarni tayg`rlash hamda qayta ishlashga 
ixtisoslashagan, ustav fondidagi chet el kapitali 30 foizdan ortiq bo`lgan chet el investitsiyasi ishtirokidagi 
korxonalar-ro`yxatdan o`tgan davrdan e`tiboran ikki yil davomida; 
Kurg`onlar, qishloqlar va ovullar xududlarida yangi tuzilgan qishloq xo`jalik mahsulotlari va xalk 
iste`mol tovarlari ishlab chiqarish bo`yicha yangi tashkil etilag`tgan korxonalar mahsulotni ishlab 
chiqarishni boshlagan paytdan e`tiboran 3 yilga ozod etiladi. Keyingi yillarda soliq stavkasi ikki marta 
kamaytiriladi. Ishlab chiqarish texnika ahamiyatiga ega bo`lgan va qurilish materiallari, maishiy 
kommunal xizmatlari ishlab chiqarsa imtig`z kichik va o`rta biznesga ham tegishlidir. 
YAngi tuzilgan Yuridik shaxslar (savdo, vositachilik, ta`minlov va tayg`rlov tashkilotlaridan 
tashqari) ro`yxatdan o`tgan kundan e`tiboran birinchi yili 25%, ikkinchi yili 50% belgilangan stavkadan 
kamaytirilgan soliq to`laydilar. Keyingi yillar belgilangan stavkada to`liq to`laydilar; 
Ichki ishlar organlari xo`zuridagi sokchilik bulinmalari; 
Kishlok joylarida yangi tashkil etilgan chet el investitsiyalari ishtirokidagi ishlab chiqarish 
korxonalari ishga tushgan boshlab 3 yil muddatga. Bu muddat utgandan so`ng keyingi ikki yil mobaynida 
mazkur qo`shma korxonalar uchun soliq stavkasi amaldagi stavkaning 50 foizi miqdorida belgilanadi; 
Gastrol-kontsert faoliyati bilan shug`ullanishga litsenziyasi bor Yuridik shaxslar; 
Dividend tarikasida olingan daromad, dividend to`lagan korxonaning ustav kapitaliga yo`naltirilsa 
soliqdan ozod etiladi; 
yangi tashkil etilgan korxonalarga berilgan imtig`zlar (qo`shma korxonalardan tashqari) avvaldan 
ishlab to`rgan korxonalar, ularning filiallari negizida tashkil kilinsa, korxonalardan olgan asbob-
uskunalarni ishlatag`tgan bo`ladi berilmaydi. 
YAngi tashkil etilag`tgan korxonalarga berilgan imtig`zlardan ular bir yil ichida tugatilsa, soliq 
summasi ularning butun faoliyat davri uchun to`liq miqdorda undiriladi.
Soliqqa tortish maqsadida dividend deb aktsiyalardan va sub`ektlarning ustav kapitaliga hissali 
qatnashishdan olgan daromad tushuniladi. Protsent (foiz) deb depozit omonatlardan, karzli 
majburiyatlardan va boshqa qimmatli qog`ozlardan olingan daromad tushuniladi. 
Davlat obligatsiyalari va boshqa qimmatli qog`ozlari bo`yicha dividend va protsentlar soliqdan ozod 
etiladi.
Quyidagi Yuridik shaxslar daromad (foyda) solig`ini to`lashdan ozod qilinadi: 
a) xodimlari umumiy sonining kamida 75 foizini o`rta maktablar va xunar-texnika bilim Yurtlari 
ukuvchilari tashkil etadigan; 
b) protez-ortopediya buYumlari, inventari ishlab chiqarishga, shuningdek nogironlarga xizmat 
ko`rsatishga ixtisoslashganlari - asosiy faoliyat turi bo`yicha; 
v) ishlovchilari umumiy sonining kamida 50 foizini nogironlar, 1941-1945 yillardagi urush va 
mehnat fronti faxriylari tashkil etgan, nogironlar jamoat birlashmalari, "Nuroniy" jamg`armasi va 
O`zbekiston chernobilchilari uYushmasi mulki bo`lganlari, bundan savdo, vositachilik, ta`minot-sotish va 
tayg`rlov faoliyati bilan shugullanadigan Yuridik shaxslar mustasno. 
Ko`rsatilgan imtig`zni olish huquqini belgilash chogida xodimlarning umumiy soniga shtatda 
bo`lgan korxona xodimlari, shu jumladan krindoshlik bo`yicha ishlovchilar, shuningdek korxona shtatida 
turmagan shaxslar (pudrat shartnomasi va fukarolik-huquqiy tusdagi boshqa shartnomalar bo`yicha ish 
bajaradigan) kiritiladi. 
g) davolash muassasalari qoshidagi davolash-ishlab chiqarish ustaxonalari; 
d) jazoni ijro etish muassasalari; 
e) notijorat tashkilotlari.* 
Bunda tadbirkorlik faoliyatidan daromad (foyda) olgan notijorat tashkilotlari ushbu faoliyatdan 
soliqni umumbelgilangan tartibda to`laydi. 
j) shahar yo`lovchilar transporti (taksidan, shu jumladan jknalishli taksidan tashqari) yo`lovchilarni 
tashish bilan bog`liq xizmatlari bo`yicha; 
z) tarix va madaniyat g`dgorliklarini ta`mirlash va qayta tiklash ishlarini amalga oshirishdan olingan 
daromadlar (foydalar) bo`yicha; 

---

35 
i) umumiy foydalanishdagi avtomobil’ yo`llarini saqlash, ta`mirlash va qurish ishlarini amalga 
oshirishdan olingan daromadlar (foydalar) bo`yicha; 
k) O`zuyjoyjamg`armabank bilan tuzilgan shartnomalar bo`yicha o`z xodimlari uchun uy-joy harid 
qilishga ishlatiladigan daromadlar (foydalar) bo`yicha; 
l) davlat obligatsiyalari va boshqa davlat qimmatli kog`ozlari bo`yicha dividendlar va foizlar 
bo`yicha; 
m) yangi tashkil qilingan dehqon (fermer) ho`jaliklari va xususiy korxonalar qishloq xkjaligi 
mahsulotlarini etishtirish va qayta ishlashdan, xalk iste`moli mollari, binokorlik materiallari ishlab 
chiqarishdan olgan daromadlari (foydalari) bo`yicha ro`yxatdan o`tgan vaqtidan e`tiboran ikki yil 
muddatga; 
n) Samarkand, Buxoro, Xiva va Toshkent shaharlarida yangi tashkil etilgan, turizm faoliyati bilan 
shugullanadigan korxonalar tuzilgan paytdan boshlab birinchi daromad orttirgunga qadar, lekin o`zogi 
bilan ro`yxatdan o`tgan vaqtidan e`tiboran uch yilgacha. 
Samarkand, Buxoro, Xiva va Toshkent shaharlarida turistik faoliyat bilan shugullanuvchi Yuridik 
shaxslar foyda olgan birinchi yili 50 foiz, ikkinchi yili 75 foiz, uchinchi yildan boshlab 100 foiz miqdorida 
soliq to`laydi. 
o) xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi yangi tashkil etilib, eksportga yknaltirilgan va importning 
krnini bosadigan mahsulotlar chiqaradigan ishlab chiqarish korxonalari: 
agar ishlab chiqarish xajmining 25 foizdan ortigi bolalarbop mahsulotlardan iborat bo`ladi, ishlab 
chiqarish boshlangan paytdan e`tiboran 5 yil muddatga. Keyingi yillarda soliq amaldagiga nisbatan 2 
baravar kamaytirilgan stavka bo`yicha undiriladi; 
agar xorijiy sarmoya ulushi korxona ustav fondining 50 foizi va undan ko`pini tashkil etsa, ishlab 
chiqarish boshlangan paytdan e`tiboran 2 yil muddatga. 
p) O`zbekiston Respublikasining investitsiya dasturiga kiritilgan loyixalarga kapital mablag`lar 
sarflaydigan, xorijiy investitsiya ishtirokidagi ishlab chiqarish korxonalari - ro`yxatdan o`tgan vaqtidan 
e`tiboran dastlabki etti yil davomida; 
r) Kishlok xujaligi mahsulotlari etishtirish va ularni qayta ishlashga (o`zum va mevalardan vinolar, 
utkir ichimliklar tayg`rlashdan tashqari), xalk iste`moli mollari va binokorlik materiallari, tibbig`t asbob-
uskunalari, qishloq xujaligi, engil va oziq-ovqat sanoati uchun mashinalar va asbob-uskunalar ishlab 
chiqarishga, ikkilamchi xom ashg` va maishiy chiqindilarni tayg`rlash hamda qayta ishlashga 
ixtisoslashgan, ustav fondidagi xorijiy sarmoya ulushi o`ttiz foizdan ortiq bo`lgan, xorijiy investitsiya 
ishtirokidagi korxonalar - ro`yxatdan o`tgan vaqtidan e`tiboran ikki yil davomida; 
s) Qo`rg`onlar, qishloqlar va ovullar xududlarida qishloq ho`jaligi mahsulotlarini qayta ishlash va 
xalq iste`moli mollari ishlab chiqarish bo`yicha yangi tashkil etilag`tgan korxonalar - mahsulot ishlab 
chiqarishni boshlagan paytdan e`tiboran uch yil muddatga. Keyingi yillarda soliq amaldagiga nisbatan ikki 
baravar kamaytirilgan stavka bo`yicha undiriladi. 
Yuqorida ko`zda tutilgan imtig`z qo`rg`onlar, qishloqlar va ovullar xududida yangidan tashkil 
etiladigan, tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlar palatasining, O`zbekiston dehqon va fermer 
ho`jaliklari uYushmasining a`zosi hisoblangan hamda ishlab chiqarish-texnika maqsadidagi mahsulotlar, 
binokorlik materiallari ishlab chiqaradigan, shuningdek qurilish faoliyatini amalga oshiradigan, ta`mirlash, 
ta`mirlash-qurilish, maishiy va kommunal xizmatlar ko`rsatadigan kichik va o`rta biznesning xususiy 
korxonalariga ham tatbiq etiladi. 
t) YAngi tashkil etilgan Yuridik shaxslar (savdo, vositachilik, ta`minot, sotish va tayg`rlash faoliyati 
bilan shugullanuvchilaridan tashqari) tashkil etilgan (ro`yxatdan o`tkazilgan) paytdan e`tiboran birinchi 
yili belgilangan stavkaning 25 foizi va ikkinchi yili 50 foizi miqdorida soliq to`laydilar. Keyingi yillarda 
daromad (foyda) solig`i belgilangan stavka bo`yicha to`liq miqdorda to`lanadi. 
u) Tashkil etilgan paytidan boshlab ikki yilga xususiy tijorat banklari, bo`shatib olinadigan 
mablag`lar ularning texnik bazasini mustaxkamlashga va infratuzilmani rivojlantirishga yknaltiriladi. 
f) Ichki ishlar organlari xo`zuridagi kuriklash bulinmalari; 

---

36 
x) Bo`shatib olinadigan mablag`lar ular tomonidan moddiy-texnik bazani mustaxkamlashga, 
uskunalar, inventar’, didaktik materiallar, bolalar uyinchoklari va kitoblarini harid qilishga sarflanishi 
sharti bilan nodavlat maktabgacha ta`lim muassasalari ro`yxatga olingan paytidan boshlab uch yilga. 
ts) Xorijiy investitsiyalar ishtirokida qishloq joyida yangidan barpo etiladigan ishlab chiqarish 
korxonalari ishlab chiqarish boshlangan paytdan boshlab uch yilga. Ko`rsatilgan muddat tugaganidan 
keyin keyingi ikki yil davomida mazkur kkshma korxonalar uchun soliq stavkasi amaldagi stavkaning 
ellik foizi miqdorida belgilanadi; 
e) Gastrol’-kontsert faoliyati bilan shugullanish huquqi uchun litsenziya olganlari; 
Yu) Yuridik shaxslar tomonidan dividendlar kurinishida olingan va ular olingan Yuridik shaxsning 
ustav sarmoyasi (fondi)ga yknaltiriladigan daromadlar. 
YAngi barpo etilgan korxonalar uchun mazkur bandda ko`rsatilgan imtig`zlar ilgari faoliyat 
ko`rsatgan Yuridik shaxslar negizida barpo etilgan Yuridik shaxslarga (xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi 
korxonalardan tashqari), ularning filiallari va tarkibiy bulinmalariga, shuningdek korxonalar xo`zurida 
barpo etilgan Yuridik shaxslarga, ular korxonalardan ijaraga olingan uskunalarda ishlashi sharti bilan, 
tatbiqetilmaydi. 
Mazkur bandning m, n, o, r, s, t, u kichik bandlarida nazarda tutilgan Yuridik shaxslar imtig`zli davr 
belgilanganidan keyin bir yil utmasidan tugatilgan taqdirda soliq summasi ularning butun faoliyati uchun 
to`liq xajmda undiriladi. 
Soliq solinadigan daromad (foyda) quyidagi summaga kamaytiriladi: 
a) ekologiya, salomatlik va xayriya jamg`armalari, madaniyat, xalk ta`limi, soglikni saqlash, mehnat 
va aholini ijtimoiy muxofaza qilish, jismoniy tarbiya va sport muassasalariga badallar summasiga, biroq 
soliq solinadigan daromad (foyda)ning bir foizidan ko`p bo`lmagan miqdorda; 
b) investitsiyalarga (asosiy ishlab chiqarishni rivojlantirish, kengaytirish va rekonstruktsiya qilishga, 
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining karoriga kura kollejlar, akademik litseylar, maktablar 
va maktabgacha muassasalar qurilishiga), shuningdek investitsiyalar uchun olingan kreditlarni o`zishga 
yo`naltiriladigan harajatlar summasiga, hisoblangan eskirishdan to`liq foydalanish sharti bilan, biroq soliq 
solinadigan daromad (foyda)ning o`ttiz foizidan ko`p bo`lmagan miqdorda; 
Investitsiyalar deganda: 
YAngi qurilish shaklidagi kapital qurilishga, shuningdek ishlab to`rgan korxonalarni rekonstruktsiya 
qilish, kengaytirish va texnik qayta qurollantirishga; 
ishlab chiqarish extig`jlari uchun binolar, inshootlar, uskunalar, transport vositalari va boshqa 
alohida ob`ektlarni (g`ki ularning kismlarini) harid qilishga yo`naltirilgan o`z harajatlari tushuniladi.
Ko`rsatilgan imtig`z quyidagilar hisobiga investitsiyalar amalga oshirilganida taqdim etiladi: 
o`z vositalari hisobiga - investitsiyalarga haqikatda qilingan harajatlar doirasida; 
bank kreditlari hisobidan - bank kreditlarini haqikatda sundirish summasi doirasida, bank 
xizmatlariga xizmat ko`rsatish harajatlaridan tashqari. 
v) diniy va jamoat birlashmalarining (kasaba uYushmalari, sig`siy partiyalar va harakatlardan 
tashqari), xayriya jamg`armalarining mulkida bo`lgan korxonalar daromadi (foydasi)dan shu birlashmalar 
va jamg`armalarning ustavda belgilangan faoliyatni amalga oshirish uchun yo`naltiriladigan ajratmalari 
summasiga; 
g) tabiatni muxofaza qilish tadbirlarini o`tkazishga ketgan harajatlarning o`ttiz foizi summasiga. 
Ko`rsatilgan imtig`z faqat o`z ishlab chiqarishining ekologiyaga ta`sirini yaxshilash uchun tabiatni 
muxofaza qilish tadbirlarini amalga oshiradigan korxonalarigagina taalluklidir. 
Tabiatni muxofaza qilish tadbirlarini o`tkazishga doir buYurtmalarni bajarishdan daromad (foyda) 
oladigan korxonalarga Yuqorida aytilgan imtig`z tatbiqetilmaydi. 
d) futbolni rivojlantirishga kumaklashish, futbol klublari va maktablarining moddiy-texnika bazasini 
mustaxkamlashga sarflanadigan mablag`lar summasiga, biroq soliq solinadigan daromad (foyda)ning besh 
foizigacha miqdorda; 
e) "Iste`dod" jamg`armasi dasturlarini moliyalashga yo`naltiriladigan mablag`lar summasiga. 

---

37 
Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning daromadlari bo`yicha soliq solinadigan baza 
zaxira fondi ustav fondining 25 foiziga etguniga qadar daromad (foyda)ning 20 foizigacha miqdorda 
zaxira fondiga o`tkaziladigan ajratmalar summasiga kamaytiriladi. 
Vakolatli banklar uchun soliq solinadigan daromad jalb etiladigan erkin valYuta mablag`lari 
konsolidatsiyalangan barqarorlashtirish jamg`armasiga yo`naltirish chogida olinadigan marja summasiga 
kamaytiriladi. 
Ishlovchilari umumiy sonining 3 foizidan ko`progini nogironlar tashkil etgan Yuridik shaxslar uchun 
daromad (foyda) solig`i summasi quyidagi tarzda: belgilangan me`g`rdan ortiq ishga joylashtirilgan 
nogironlarning har bir foiziga daromad (foyda) solig`i 1 foiz kamaytiriladi. Ishlovchilarning umumiy 
sonini belgilash Yuridik shaxslarning daromadi (foydasi)ga solinadigan soliqni hisoblab chiqarish va 
bYudjetga to`lash tartibi to`g`risidagi Yuriknoma 21-bandining "v" kichik bandiga muvofik amalga 
oshiriladi. 
Soliq to`lovchilarga Soliq kodeksi amalga kiritishiga qadar qabulqilingan O`zbekiston 
Respublikasining qonun hujjatlariga binoan taqdim etilgan soliq imtig`zlari ular taqdim etilgan muddat 
tugashiga qadar saklanadi. 
Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi Yuridik shaxslar ortib boruvchi yakun bilan chiqarilgan 
daromad (foyda) solig`i bo`yicha soliq hisobini, soliq ro`yxatdan o`tgan joydagi soliq inspektsiyalariga 
yil choraklariga oid va yillik moliyaviy hisobotni taqdim etish muddatlarida topshiradilar. 
Yuridik shaxs tugatilgan taqdirda soliq organi soliq to`lovchidan kamrok bo`lgan davr uchun 
hisobotlar, soliq hisobini taqdim etishni g`zma xabarnoma topshirish yo`li bilan talab qilib olishi mumkin. 
Xabarnomada buning sababi va hisobotlar, soliq hisobi kachon va kaysi davr uchun taqdim etilishi 
lozimligi ko`rsatiladi. 
Yuridik shaxsni tugatish haqida belgilangan tartibda qaror qabul qilingan taqdirda tugatish 
komissiyasi (tugatuvchi) 5 kunlik muddatda bu haqda soliq organini g`zma ravishda xabardor qiladi. 
Yuridik shaxsni tugatish haqida qaror qabul qilingandan so`ng soliq to`lovchi 15 kun ichida soliq
organiga hisobotlar, soliq hisobini taqdim etishi shart. 
Daromad (foyda) solig`i bo`yicha hisobotlar, hisob-kitoblar qonun hujjatlarida belgilangan shakl va 
tartibda taqdim etiladi. 
Yuridik shaxslar daromad (foyda) solig`ini daromad (foyda) solig`i bo`yicha hisoblarni topshirish 
uchun belgilangan kundan boshlab 5 kun ichida to`laydilar. 
Imtig`zlar tatbiq etilmaydigan eksport xom ashg` tovarlarining ro`yxati 
Tovarlar nomlanishi 
TIF TI bo`yicha kodi 
. 
Paxta tolasi 
5201 , 5203 
. 
Ip kalava 
5205, 5206 
. 
Paxta linti 
1404 20 000 
. 
Xom neft’, gaz kondensati, 
neft’ mahsulotlari 
270900, 270900100, 2710 (271000330, 271000350, 
271000590 dan tashqari) 
. 
Tabiiy gaz 
2711 21 000 
. 
Elektr energiya 
271600000 
. 
Qimmatbaho metallar 
7106,7108,7110,7112 

---

38 
. 
Rangli metallar, rangli
metallar prokati, rangli metallar 
parchalari va siniklari 
7401, 7402, 7404-7406, 7501-7504, (7601-7603 
760120900 dan tashqari), 7801-7802 (780110000 dan 
tashqari), 780420000, 7902-7903, 8001-8002, 810191900, 
810291900, 810310-810310900, 810411000-810430000, 
810510-810510900, 810600100, 810710000, 810810-
810810900, 810910-810910900, 811000-811000190, 81 
1100-811100190, 811211000, 811220-811220390, 
811230-811230100, 811240-811240190, 811291 
. 
Qora metallar, qora metallar 
prokati va siniqlari 
7201-7213 (krome 721310000, 721331000), 7214 
(krome 721420000, 721440), 7215, 7216 (krome 
721610000, 721621000, 721622000, 721650100), 7217-
7229 
Nogironlar mexnatidan foydalanadigan korxonalar uchun daromad (foyda) solig`ining shartli hisob-
kitobi 
Xodimlarning umumiy soni 
25 kishi 
SHu jumladan nogironlar 
7 kishi 
Xodimlarning umumiy sonida nogironlar foizi 
28 foiz 
Ishga joylashtirilgan nogironlarning belgilangan me`g`ri 
3 foiz 
1. 
Belgilangan me`g`rdan oshish (28%-3%) 
25 foiz 
. 
Hisoblab g`zilgan soliq summasi 
100 ming 
sum 
. 
Imtig`zni hisobga olganda soliq summasi 100 -((100x25) g` 100) 
75 ming sum 
200_ yil _-choragiga taxmin kilinag`tgan daromad (foyda)dan kelib chikkan holda bYudjetga 
soliqning joriy to`lovlari to`g`risida ma`lumotnoma 
Ko`rsatkich nomi 
. 
CHorak uchun daromad (foyda)ning tahlil kilinag`tgan summasi 
. 
Soliq stavkasi
. 
BYudjetga to`lanadigan daromad (foyda) solig`i summasi 

---

39 
Daromad (foyda) solig`ining hisob-kitobi 
200_ yil _- chorak uchun 
N 
Ko`rsatkichlar 
Satr
Summa 
1. 
Foyda solig`i to`lanishigacha moliyaviy natija
010 
2. 
harajatlar tarkibi to`g`risidagi nizomga kura soliq solinadigan bazaga 
kiritiladigan harajatdar (1- ilova) 
020 
Mazkur hisobot davri uchun soliq solinadigan bazadan chiqarib 
tashlanmaydigan harajatlar
030 
Mazkur hisobot davri uchun soliq solinadigan bazadan chiqarib 
tashlanadigan, ilgari qilingan harajatlar 
040 
3. 
Soliq solinadigan bazaga kiritiladigan harajatlar 
050 
4. 
Aktsiyalar va boshqa qimmatli kog`ozlar bo`yicha dividendlar 
060 
5. 
Soliq solinadigan daromad (foyda) 
070 
6. 
Soliq qonunchiligiga muvofik soliq solinadigan daromad (foyda)ning 
kamayishi
080 
7. 
Imtig`zlarni hisobga olganda soliq solinadigan daromad (foyda) 
090 
8. 
Daromad (foyda) solig`ining belgilangan stavkasi 
100 
% 
9. 
Daromad (foyda) solig`ining to`zatilgan stavkasi 
110 
10. 
BYudjetga to`lanadigan daromad (foyda) solig`i summasi 
120 
11. 
BYudjetga hisoblab g`zildi 
130 
12. 
Muddat bo`yicha qo`shimcha hisoblab g`zildi 
140 
13. 
Kamaytirishga
150 
Dividendlar va foizlar solig`ining hisob-kitobi 
200_ yil _____ uchun 
N 
Ko`rsatkich 
To`lovchining 
ma`lumotlari bo`yicha 
Soliq 
inspektori 
ma`lumotlari bo`yicha 
1. 
Hisoblab 
g`zilgan 
dividendlar va foizlar 
2. 
Soliq stavkasi 
3. 
BYudjetga to`langan soliq 
summasi, jami 
O`z-o`zini nazorat qilish uchun savollar 
Yuridik shaxslar daromadiga soliq nima? 
Daromadga (foydaga) soliqni to`lovchilar kimlar? 
Rezident va norezident nima? 
Soliq ob`ekti va soliqqa tortiladigan daromadlarga nimalar kiradi? 
Daromadga (foydaga) soliq stavkalari qanday bo`ladi?
Qanday Yuridik shaxslar daromadga soliqdan to`liq ozod etiladi? 
qanday Yuridik shaxslar daromadga soliqdan vaqtinchalik ozod etiladi?
Yuridik shaxslarning qanday harajatlari soliqqa tortiladigan daromaddan kamaytiriladi? 
Soliq hisobini tuzish va soliqni to`lash tartibi qanday? 
Ikki g`klama soliq to`lash qanday tugatiladi? 

---

40