Journal of selcuk communication

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
232
duygu-düşünce düzeyinde yansıtılır.  Bir başka 
deyişle  sinema,  bir  düşünce  aktarma  mecrası 
olarak  soyut  olandan  çok  somut  ve  eyleme 
dönük  olanı  önerir  ve  yansıtır.  Bu  yönüyle  de 
varoluşçu  düşüncenin  argümanları  sinemanın 
kurmaca dünyasındaki kahramanlara ve dünya-
ya  uygun  bir  düşünsel  düzlem  aktarımı  olarak 
kullanılabilir. 
İnsan, tüm  canlılardan  farklı  olarak,  var  oluşu-
na  anlamsal arayışlarla  geçen  bir  ömrü  sürdür-
mektedir.  Yok  edici  boyutta  iki  Dünya  Savaşı 
yaşayan Batı dünyası, felsefi geçmişi ve savaş-
ların  getirdikleri  sonucunda,  yaşamın  anlamı-
nın  yeni  bir  yorumu  olan  varoluşçuluğu  keş-
fetmiş ve bunu da kuramsal rasyonalite temeli-
ne  oturtmuştur.  1945  ve  sonrasında  dünyadaki 
en  yaygın  felsefi  akım  varoluşçuluk  olmuştur. 
Felsefeyi, şiiri, roman ve öyküyü derinlemesine 
etkileyen  bu  akımın  sinema  sanatını  da  etkile-
mesi  kaçınılmazdı.  Yeni  İran  Sineması  ise 
bunun  çok  dışındaki  bir  varoluşçu  anlayışın 
düzlemi  üzerine  yansıtmaktadır.  Temeli  İslam 
dinine dayanan ama  sınırları  biraz  da  müphem 
olan  bir  varoluşçu  bir  anlayışla  hayatı  yorum-
lamaktadır.  Eş  deyişle,  İran  sineması  kendi 
kültürünün  epistemolojik  perspektiften  estetik 
ve hayata dair bir etik inşa etmektedir.  
İran kültürünün anlatım (Şehname, şiir gelene-
ğindeki semboller), tasvir ve görsel gelenekleri 
(ikonografik  gelenekler  ve  minyatürün  görsel 
dili)  ile drama  (taziye) ve  bunları kucaklayan 
din  ile  olan  bağlantılar  görülmeden,  bu  sine-
manın  doğru  bir  perspektifle  okunması  pek  de 
mümkün  değildir.    Yeni  İran  Sineması’nın  ele 
aldığı  konular  insana  dair  çekici  ve  hakiki 
boyutlar  taşımakta;  daha  çok  insanın  hayatın 
getirdiği  bir  çıkmaz  karşısında  aldığı  duruşu 
yansıtmakta,  bunu  insani  ve  yapıcı  bir  boyutta 
işlemekte; bu anlatımı da batı dramaturgisinden 
farklı bir düzlemde oluşturulmaktadır. 
Düşünsel  yoğunluğa  sahip  bu  sinemada,  sade 
ve  gündelik  hayattan  konular  vardır.  Sıradan 
görünen  insanlar,  insan  ilişkileri  insanı  var 
eden,  duygulara  yönelen,  hayata  dair  sorgula-
malar getiren ve en sıradan yaşam kesitinin bile 
bir  dünya  olduğu  anlayışı/önermesi  içtenlikli 
bir  sinematografiye  dönüştürülmektedir.  Film-
lerin birçoğunda, mesaj kaygısı taşımayan ama 
toplumsal  etkileri  olan,  teknik  atraksiyonlar 
yerine,  karakter  çözümlemeleri  üzerinde  yo-
ğunlaşan, insan ruhunun  gizlerine  ışık tutmaya 
dönük bir anlayış hâkimdir.   
Bu  anlamda  denilebilir  ki  Yeni  İran  Sineması 
ile  varoluşçuluk  arasında  bağlantı  kurmak 
olanaklıdır.  Varoluşçu  anlayışı  yaratan,  hayat, 
ölüm, aşk, yoksulluk, yoksunluk vb. temalar bu 
sinemadaki anlatıların belirleyici eksenini oluş-
turmaktadır.  Çalışmada  örneklem  olarak  ele 
alınan  filmlerde  yönetmenler;  kültürel  zihniye-
tin  topografyasından  beslenen  yönlerle  ele 
aldıkları varoluş, bireyleşme, ölüm, intihar gibi 
temaları  kendi  bilinç  düzlemlerinde  ele  alarak 
insanın  kaderini  bir  süreç  dâhilinde  ortaya 
koymaya çalışmaktadırlar.  
Bu  temaların  dile  getirilme  biçimlerindeki 
değişimlerden  daha  da  önemli  bir  olgu  ise 
varoluşçu  yönelimlerin  İran  sinemasındaki 
bireyi/insanı  bir  bütün  olarak  ele  almasındaki 
yansımaların  niteliğidir.  Kuşkusuz  ki  bu  yö-
netmenlerin  birer  ‘varoluşçu  sanatçı’  filmlerin 
de  birer  böylesi  yaratılar  olduklarını  kanıtla-
mak  gibi  bir  iddia  yoktur.  Konunun  temeline 
inildiğinde  hayata  ve  insana  dair  önemli  ‘pra-
tik’  değerler  sundukları  ve  çoğu  zaman  bunu 
Doğu’nun  kadim  bir  ‘yaşam  felsefesi’  olan 
‘bütünlük’ fikri eşliğinde dini/tefekkür boyutla-
rını içerecek şekilde işledikleri görülmektedir. 
Genelleyici  ve  indirgemeci  bir  yaklaşımla  ele 
alındığında,  Doğu  felsefe  geleneklerinde,  ‘bü-
tünlük’  fikrinin  temeli  olarak  doğa-insan  birli-
ğine;  doğadaki her  şeyin  birbirleriyle  ilişkisine 
dayanan  bir  anlayışın  varlığı  görülebilir.  Bu, 
düşüncede  yaşamı  oluşturan  çeşitli  olaylar, 
birbirini  karşılıklı  olarak  etkileyen  ve  birbiri 
içine 'örülmüş' birimler olarak yorumlanmakta-
dır.  Dolayısıyla  Doğu  felsefesinde  öznenin 
belirleyiciliği,  varoluşçuluğun  argümanlarıyla 
biçimsel olarak örtüşse bile, anlam mahiyetiyle 
örtüşmez. Bu örtüşmezlik,  ele alınan filmlerde 
de  somut  olarak  görülmektedir.  Örneklem 
olarak irdelenen  filmlerin  üçünde  de  öznenin  -
neredeyse-  bütünüyle  yok  olması  söz  konusu-
dur. 
KAYNAKÇA 
And  M  (2002)    Ritüelden  Drama  -  Kerbelâ  - 
Muharrem  -  Ta´ziye,    Yapı-Kredi  Yayınları, 
İstanbul. 
Aktaş  C  (2005)  Şark’ın  Şiiri:  İran  Sineması, 
Kapı Yayınları, İstanbul. 

---

İran Yeni Dalga Sinemasında Varoluşsal Temalar… (218-233) 
 
 
 
233 
Aydın  M  (2000)    İslam  Felsefesi  Yazıları,  
Ufuk Kitapları, İstanbul. 
Batur    S  (2007)  Siyasal  İslam  Sineması  Örne-
ğinde  İran  Sineması,  Doktora  Tezi  D.E.Ü. 
Güzel Sanatlar Enst.,  İzmir 
Boz  M  (2011)    Kirazın  Tadı  Güzeldir,   
http://sinemasaldunya.com, 
erişim 
tarihi: 
10.01.2012. 
Cevizci  A  (2002)  Felsefe  Sözlüğü,  Paradigma 
Yayınları, İstanbul. 
Colin-D  G  (2006)  Kadın,  İslam  ve  Sinema, 
Deniz Koç (çev), Agora Kitaplığı,      İstanbul. 
Dabaşi  H (2004)  İran Sineması, B. Aladağ/B. 
Kovulmaz  (çev),  Agora kitaplığı,  İstanbul. 
Dadak  Z  (2012)   Bir  Ayrılık:  İroni  ve  Sürpriz,  
http://www.altyazi.net/makale,  erişim  tarihi: 
28.02.2012. 
Doğrul S (2012) Jodaeiye Nader Az Simin: Bir 
Ayrılığın  Karmaşık  Hikâyesi,  http://www. 
bakiniz.com/jodaeiye-nader-az-simin-bir-ayrili 
gin-karmasik-hikâyesi, 
erişim 
tarihi:15.01.     
2012 . 
Ferahmend A (2007) Son Dönem İran Sinema-
sı  (Uluslararası  Başarısı)  Üzerine    Perspektif-
ler.    Yeni  İran  Sineması:  Siyaset,  Temsil  ve 
Kimlik,  Richard  Tapper  (ed.),  Kapı  Yayınları, 
İstanbul. 
Filiz Ş (2012) İslam Felsefesinde Tanrı Anlayı-
şı  Karşısında  Bireyin  Konumu  Problemi, 
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/743/94
93.pdf, erişim tarihi: 07.02.2012.  
Fromm  E  (1996)  Özgürlükten  Kaçış,  Şemsa 
Yeğin  (çev.), Payel Yayınları, İstanbul. 
Hasar 
A 
(2011) 
 
Kirazın 
Tadı 
, 
http://webcache.googleusercontent.com/search
?, erişim tarihi:  27.02. 2012. 
Kamer    B  (2011)  Herkesin  Gönül  Penceresi 
Kadar  İçine  Ay  ışığı  Düşer,  http://bedrikamer. 
wordpress.com, erişim tarihi: 30.01.2012. 
Küçüktepepınar E (2011) Adalet Kavramı Beni 
Büyülüyor: Asgar Farhadi ile Söyleşi,   Sinema 
Dergisi,  Sayı: 5,  Turkuvaz Yayınları, İstanbul. 
Mungan  M  (2008)  Katlanmış  18  Parça  Kağıt, 
Milliyet Sanat Derg,  Sayı: 593, İstanbul. 
Nafisi  H (2003) İran Sineması, Dünya Sinema 
Tarihi,  Geoffery  Nowell-Smith  (ed.)  Ahmet 
Fethi (çev), Kabalcı Yayınevi, İstanbul. 
Pay  A  (2011)    Vicdanla  İnanç  Arasında  Bir 
ayrılık,  www.hayalperdesi.net,  erişim  tarihi, 
04.01.2012. 
Sâki  İ  (2011)  Sinemanın  Medeniyet  Destanı 
=Jodaeiye Nader Az Simin, www.sinemazingo. 
com/sinemanin-medeniyet-destani-jodaeiye-na 
der-az-simin-a-separation,    erişim  tarihi:15.02. 
2012. 
Savaş  H  (2003)    Sinema  ve  Varoluşçuluk, 
Altıkırkbeş Yayınları, İstanbul. 
Shirin P M (2007)  Tarihsel Gelişimi İçerisinde 
İran Sineması, Es Yayınları, İstanbul. 
Taşdelen  V  (2004)  Kierkegaard’ta  Benlik  ve 
Varoluş,  Hece Yayınları, İstanbul. 
Tapper  R  (2007)  Yeni  İran  Sineması:  Siyaset, 
Temsil  ve  Kimlik,  Richard  Tapper  (ed.),  Kapı 
Yayınları, İstanbul. 
Tekin  M  (2008)  Garp,  Şark  ve  Sinema, 
www.mujgantekin.com/kultur-sanat/garp,  eri-
şim tarihi: 23.02.2012. 
Timuçin  A  (2001)    Düşünce  Tarihi  III,    Bulut 
Yayınları, İstanbul. 
Uygur H (2012)  Söyleşi: Mecid Mecidi, Sana-
tın  Amacı  İnsanı  Yüceltmektir,  http://www. 
anlayis.net/  bolumGoster.aspx?dergi,  erişim 
tarihi: 27.02.2012. 
Vancourt  R  (2001)      Hegel’in  Din  Felsefesi, 
Din  Felsefesi  Yazıları  I,  Zeki  Özcan  (çev.), 
Alfa Yayınları, İstanbul. 
Wikipedia (2012)  tr.wikipedia.org/wiki/ Abbas 
_Kiyarüstemi, erişim tarihi: 23.02.2012.   
Zaman  S    (2011)    Kirazın  Tadı,  http:// 
adabihaserat.blogspot.com/2011/03/kirazn-tad-
tam-e-gilas-1997.html,  erişim  tarihi:  10.01. 
2012. 
 
 
 

---