JurnaliSTİkasi bülənt Çaplı
Yüklə 83,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
44 IV BÖLÜM TELEXƏBƏRİN HAZIRLANMASI / OLAYIN ELEMENTLƏRİ OLAYIN ELEMENTLƏRİ Azı üç elementin adını çəkmək olar: • Qaynaq; • Yetiklik (bilməklik də demək mümkündür); • Zaman. Qaynaq. Qaynağın necəliyi olaya dəyər qazandıra və ya onun dəyərini azalda bilər. Universitet professoru benzinin qiymətinin tezliklə artacağını deyirsə, bu, sadəcə ehtimaldır, ancaq mütəxəssis söylədiyi üçün əsaslı ehtimaldır. Eyni fikri hökumət başçısı və ya yana- caq naziri deyirsə, seyrçilərdən ötrü həmin məlumat dəyərini artıracaq, çünki sözügüdən məlumatın doğrulanma ehtimalı çox yüksək olacaq. Hər hansı qaynağın öz arqumenti var. Peşəkar repor- tyor həmin arqumentləri diqqətlə dinləyir və yetirdiyi xəbərin etibarlılıq dərəcəsini yüksəldir. Yetiklik. Olayla bağlı bilgilər nə qədər az adama məlumdursa, bu olayın xəbər potensialı o qədər yüksək olacaq. Jurnalistlər arasında gəzərgi bir deyim var: kiminsə sənə nəsə demək istəməsi xəbər deyil, kiminsə səndən nəsə gizlətmək istəməsi xəbərdir. Bu zaman önəmli olan maraq doğuran hadisələrin necə gəlişdiyini nə qədər insanın bilib-bilməməsidir, yəni olayın ən dəyərli özəlliyi odur ki, yalnız məlumat qaynağına, uzağı, onun həmkarlarına və az sayda adama məlum olan hadisə xəbərlənsin. Digər TV, radio və qəzetlərin xəbərlədiyi hadisənin dəyəri, təbii ki, azalacaq və sözügedən hadisəni anlamaq baxımından hər hansı önəmli məlumat əlavə etməsən, həmin xəbəri proqrama daxil etməyin mənası yoxdur. Zaman. Xəbərə “tez xarab olan məhsul” adını qoyan- lar və ya onu şərabla müqayisə edənlər həm doğru danışır, həm də yanılırlar. Aydın məsələdir ki, xəbəri zamanında çatdırmaq lazımdır, ancaq bu heç də o demək deyil ki, daha öncələr baş verən, amma gizli qalan olayı xəbərləmək olmaz. Digər tərəfdən o da düzdür ki, xəbər qaldıqca və köhnəldikcə dəyərini artırmır və bu baxımdan onu şəraba bənzətmək yalnız bir halda özünü döğrulda bilər ki, əvvəllər məlum olmayan bilgiləri insanlara yetirəndə onlar bundan təsirlənir və sanki şərabın təsirinə uğrayırlar. Ümumiyyətlə, xəbərlə zaman arasındakı bağlantılardan söz açarkən deməliyik ki: • Öncədən haqqında məlumat olmayan hər hansı önəmli olay baş verdiyi anda deyil, üzə çıxdığı anda diqqəti çəkir; • Zaman rəqib media quruluşları ilə rəqabət baxımından önəmlidir: vacib bir olay barədə bildiyin xəbəri sən çatdırmasan, həm rəqiblərinə uduzacaqsan, həm də səni olayı bilərəkdən gizlətməkdə təqsirləndirə bilərlər. 45 TAMAMLAYICI BİLGİLƏR VƏ YA MƏLUMATA “ƏLAVƏ” Belə qaynaqlar 3 çeşidddə telexəbərə yol açır: 1. Çevrilən olay: qısa məlumat sonra ayrıca diqqət oyadan daha önəmli olaya çevrilir. Tutalım, tikinti sek- torunda vergi güzəştlərinin tətbiqi barədə qərar verilir və sonradan məlum olur ki, bu qərar inşaat işləri bir şirkətin əlində cəmləşəndən sonra qəbul edilib. 2. Çoxbölümlü olay: indi baş verən olayın necə bitməsi, mərhələ-mərhələ, sanki seyrçinin gözü önündə izlənir. Misal üçün, “ölkənin futbol yığmasına yeni baş məşqçi (filankəs) hansı pullarla gətirilir?” sualı 3 süjetdə cavablanır: 1-ci xəbərdə yığma komandada yeni baş məşqçiyə tələb, niyə məhz çoxməsrəfli əcnəbi mütəxəssisin gətirilməsi; 2-ci xəbərdə bu barədə xarici mətbuatda əksini tapan məlumat və faktlar; 3-cü xəbərdə isə “kommersiya sirrinin arxasında nələrin gizlənməsi” və baş məşqçiyə ödənəcək pulların “büdcədənkənar mənşəyi” barədə bilgilər vurğulanır. 3. Ertələnən olay: sanki olayın xəbərlənməsi son- raya saxlanır və öz vaxtını gözləyir. Məsələn, ilk baxışda əhəmiyyətsiz olay araşdırmaların gedişində çoxmiqyaslı bir cinayətin üzə çıxarılması ilə nəticələnir. ABŞ-da baş verrmiş məşhur “Uotorgeyt məsələsi” – Prezident Niksonun istefası ilə bitən olay çox adi bir tapşırıqdan başlamışdı: “Washington Post” qəzeti 2 reportyorunu ötən gecə Demokrat Partiyası qərargahında baş verən soyğun barədə əlavə məlumat toplamaqdan ötrü polis idarəsinə göndərmişdi. “Yəqin ki, onlar bu tapşırığı darıxdırıcı iş saymışdılar, ancaq ilyarım keçəndən sonra bu iki müxbir prezidenti aşıraraq bütün dünyanın ən məşhur jurnalistlərinə çevrildilər” (4). Beləliklə, yadda saxlayaq! Tamamlayıcı və əlavə bilgilər 3 çeşid olay barədə telexəbərə yol açır: 1.Çevrilən olay: qısa məlumat sonra ayrıca diqqət oyadan daha önəmli olaya çevrilir; 2. Çoxbölümlü olay: indi baş verən olayın necə bitməsi, mərhələ-mərhələ, sanki seyrçinin gözü önündə izlənir; 3. Ertələnən olay: sanki olayın xəbərlənməsi sonraya saxlanır və öz vaxtını gözləyir Şəxsi müşahidə Təkcə görməyi deyil, gördüklərinizi sezməyi və təkcə eşitdiklərinizi deyil, eşitdiklərinizi dinləməyi bacarmalısınız. Əslində, məsələ daha çətindir: sanki qulağınızla sezməyi və gözlərinizlə dinləməyi öyrənmək lazım gəlir. Olayı uydurmaq mümkündür və hətta bir-iki dəfə sizə uğur da gətirə bilər. Ancaq gec ya tez, bunu biləcək və istedadınızı bədii sahələrdə sınamağı məsləhət görəcəklər (Təbii ki, bu zarafata aldanmağa dəyməz. Sırf peşəkarlarla çalışırsınızsa, hər şeyin bilincində olub həmkarlarınızı və ən önəmlisi, seyrçilərinizi aldatmısınızsa, sizi, sadəcə, işdən çıxaracaqlar). Ən yaxşısı, çevrənizə göz gəzdirin, həyatın düz içinə boylanmaqdan çəkinməyin. Dan ağarar-ağarmaz, əlindəki son qəpiyini verib qəzet alan və bundan sonra düz bir çörəyə yetəcək qədər para dilənib, böyük şəhərin kiçik döngələrində gözdən itən qarını izləmək, bəlkə də, sizə həyatınızın reportajını hazırladacaq?!. ÖNƏMLİ XATIRLATMA! “Kim? Nə? Niyə?” suallarını ən müxtəlif durumlarda və ən müxtəlif adamlara ünvanlasanız, siz xəbəri tapmasanız da, xəbər sizi tapacaq!.. TELEXƏBƏRİN HAZIRLANMASI / TAMAMLAYICI BİLGİLƏR VƏ YA MƏLUMATA “ƏLAVƏ” IV BÖLÜM Yüklə 83,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|