JurnaliSTİkasi bülənt Çaplı
Yüklə 83,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
62 IV BÖLÜM TELEXƏBƏRİN HAZIRLANMASI / SSENARİNİ YAZMAQ QAYDASI Telexəbərin ssenarisini bitirərkən belə onu hər an dəyişmək zərurəti yarana bilər. Mətn görüntü ilə uzlaşmırsa, onu elə montaj otağındaca dəyişmək lazımdır. Ən parlaq mətn də videoxəbəri dağıda bilər. Telexəbər ssenarisinə örnək Təbii səslərin (interküyün) və yeri gələrsə, sadəcə, sükutun – tam səssizliyin unudulması da telexəbərin məlumatlandırma və təsir gücünü zəiflətməyə qadirdir. Videosıradan açıq görünən məqamları da reportyor mətnində təkrar xatırlatmaq yersizdir. Video (görüntü) Audio (səs) K-1 00:10:11 Qayıqlar yüklənir və çaya salınır. Kadrarxası mətn ...Səhərin gözü açılmamış – saat dörd olar-olmaz, Mayis oğlu Turalı da götürüb ova yollanır... 00:10:25 Tural motorun üstündəki avarları götürüb birini atasına verir. 00:10: 50 Ata və bala avar çəkirlər. ...Motoru işə salmaq üçün pul olmadığından əlac avarlara qalıb... ...Öndə yarımsaatlıq yol var. Motorlu qayıq, uzağı, 10 dəqiqəyə balıqlı yerə çatardı... 00:11:15 Kür çayının axarı və başqa bənzər qayıqlar görünür. ...Buralarda yaşayanlar hər gün bu yolu gedirlər... Amma hər gün bol balıq olmur... 00:11:40 Balıqlara tor atılır. Reperaund (ayrıca interküy — ata-oğul arasında dialoqdan fraqment) - O tərəfdən torun ipini aç! - Darıxma, ata, indi!.. 00:12:20 Mayis kişi – ata iri planda danışır. Müsahibə (sinxron) “Əvvəllər hər dəfə buraya gələndə, yalan olmasın, 30-40 kilo balıq tutardıq. İndi 10-12 kilo tutsaq, sevinirik”... 00:12:45 Qayığın içində bir neçə balıq görünür. Reperaund (ayrıca interküy—motor səsi və oğulun sualı: - ata, bu balıqdan nə qazanacağıq?) Kadrarxası mətn ...Bu dəfəki ovdan 7 manaq qazanmaq mümkün oldu. 00:13:15 Ata-oğul balıqları mağazaya aparırlar. Reperaund (Mayis: - Bu pul 1-2 pivəyə ancaq yetər!) 00:13:25 Ata mağazadan çıxarkən həmkəndliləri ilə salamlaşır və nəsə danışır. Kadrarxası mətn ...Bu kənddə yaşayan 70 ailədən hansının evinə getsəniz, indi yalnız balıq şorbasına qonaq ola bilərsiniz... 63 IV BÖLÜM TELEXƏBƏRİN HAZIRLANMASI / SSENARİNİ YAZMAQ QAYDASI Sözügedən telexəbər ssenarisinin şərhi və bəzi dəqiqləşdirmələr. Bu ssenari örnəyini tam ssenari saymaq olmaz, çünki: • konkret videogörüntülərin yalnız başlanğıc zamanı göstərilib; • hansı görüntünün neçə saniyə göstəriləcəyi ssenaridə əksini tapmayıb; • adi təbii səslərin – interküyün xarakteri ilə bağlı qeydlər yoxdur; • süjetin lap əvvəlində hansı reperaunddan – ayrıca interküy və görüntüdən , həm də neçə saniyə istifadə olunacağı bilinmir; • videoplanların növü qeyd edilməyib (məsələn, iri plan, orta plan, ümumi plan, ZUM və ya panoramın olub-olmaması); • son reperaund bilinmir; • və s. Yadda saxlamaq lazımdır ki, tam ssenaridə xəbər buraxılışı aparıcısı üçün bağlayıcı mətnlər – giriş sözü və yekun cümlələr də yazılır. Sözügedən ssenari variantı “Çarəsiz balıqçılar”, “Kəndlər niyə boşalır?”, “Kənd yerlərində hansı iş yerləri açmaq olar?” və s. mövzularda telefon və ya videobağlantılarından, studiya müsahibələrindən və ya adi sorğulardan (vox- poplardan) yararlanmağa da imkan verir. 00:13:50 Kəndin ümumi görünüşü. Bacalardan tüstü çıxır... Kənd evinin içərisi... Şorba gətirən qadın 00:14:20 At arabası keçir...Yolun bir qırağında çay axır. ...Həyat 100 il öncə neçəydisə, indi də elədir. Bu yolda maşın sürmək mümkün deyil. Kənd sakinləri deyirlər ki, yol da bu çaydır, çörək ağacı da!.. ...Gənclərin toplaşdığı tək yer buradır. Hamısı kəndi tərk etməyə hazırlaşır... 00:14:35 Müsahibə “Ekoloqlar bu balıqçılığı da bizə çox görür, hər şeyi yığışdırmaq istəyirlər. Burada başqa nə iş görə bilərik ki? Çıxıb gedəcəyəm!”.. Kənd çayxanasında və ətrafında yeniyetmələr görünürlər. 00:14: 55 Kəndli gənc danışır. Kadrarxası mətn ...Zaman keçir...Bu çay insanları doyurmaqda acizləşir. Amma insanlar çayı suçlamırlar. Onlara “balıq oğrusu” kimi baxan, di gəl, durumu dəyişmək üçün əlini ağdan-qaraya vurmayan qərar sahiblərini günahkar görürlər...(13) 00:15:30 Günəşin batışı və çay mənzərəsi. 64 IV BÖLÜM TELEXƏBƏRİN HAZIRLANMASI / STƏNDAP (STAND-UP) NƏDİR? STƏNDAP (STAND-UP) NƏDİR? Stəndap TV jurnalistinin danışan görüntüsüdür və ingilis dilinin “stand-up” sözündən götürülüb. Lüğəti tərcüməsi “dik durmaq”, “ayaqüstə dayanmaq”, “duruş” mənasına gəlir. Bizi maraqlandıran mənada repor- tyorun olay yerində görünüb nəyi isə xatırlatması, seyrçilərdən ötrü dəqiqləşdirməsi, olayla bağlı önəmli ayrıntıya diqqət çəkməsidir. Reportyoru da əlavə etsək, ingiliscədən Azərbaycan türkcəsinə “reportyor duruşu” kimi çevrilə biləcək stəndap hazırlanan süjetin ən təsirli elementi ola bilər. Teleekranda reportyoru görən seyrçi çox vaxt onun verdiyi məlumata daha diqqətlə yanaşır, çünki hər hansı olaya diqqət çəkməyin ən sadə yolu – in- san amilindən faydalanmaqdır. Xəbərlədiyiniz olayı insandan “keçirəndə” məlumat daha çanayaxın olur. Bu baxımdan reportyor da istisna deyil. “Ən sadə yol” ifadəsini elə-belə işlətmədik. Məsələ orasındadır ki, olaya bir anlıq diqqət yaratmaq asandır, ancaq kadra çıxan reportyor hıqqana-hıqqana və mətləbdənuzaq danışırsa, yaxud xəbərlədiyi faciənin fonunda çox biganə və naqqal adam təsiri bağışlayırsa, ya sadəcə, özünü gözə soxmaq istəyirsə, diqqət olay- dan yayınacaq və ya teleekran önünə toplaşanlar nə baş verdiyini doğru-dürüst anlaya bilməyəcəklər. Ortaya təbii sual çıxır: Stəndap nə vaxt yararlıdır? İlk baxışda adama çox bəsit sual təsiri bağışlasa da, güman ki, bütün hallarda özünü doğruldacaq tərif tapmaq imkansızdır. Vəziyyətdən ən yaxşı çıxış yolu – təcrübəyə üz tutmaqdır. Bir qayda olaraq, bu hallarda jurnalistin – reportyorun kadrda görünüb danışmasına ehtiyac yaranır: • məhz olay yerində olduğunu auditoriyaya göstərmək, baş verənləri öz gözü ilə gördüyünü və ya şəxsən olayın izinə düşdüyünü doğrulamaq istəyəndə. Misal üçün, yanğın, nümayiş və s. zamanı; • maraqlı və birbaşa olaya aid görüntülər yetərli olmayanda. Bu halda gələcək üçün dərs çıxarmağa da ehtiyac yaranır: “Necə oldu ki, filan görüntüləri çəkilmədi?”, “Daha nələr çəkilə bilərdi?” və s. və i.a. • reportyor süjetin danılmaz və önəmli elementi olanda. Məsələn, uçulub dağılan yeni binanı öz gözü ilə görmək üçün reportyor olay yerinə yollanır və onun bu addımı süjetin mahiyyəti sayılır; • reportajın müxtəlif hissələrinə “körpü” atanda. Misal üçün, “Bakıda vəziyyət belədir, ancaq Gəncədəki durum tamamilə fərqlidir...”. Unutmaq olmaz ki, “körpü” təkcə ayrı-ayrı yerləri deyil, müxtəlif arqumentləri də birləşdirə, başqa sözlə, 2 ayrıca elementi bir-birinə bağlaya və eyni reportaj daxilində teleseyrçiyə “olayın o biri tərəfinə baxmaq” imkanı yarada bilər; • süjetin önəmli hissəsini, məsələn, baş verən olayın əvvəlini və sonunu vurğulayanda. Misal üçün, repor- tyor reportaja başlarkən olay yerini göstərmək və ya süjeti bitirərkən xəbəri toparlamaq, yaxud olayın sonrakı inkişafına baş vurmaq istəyəndə; • haqqında söz açılan məsələyə diqqət çəkmək üçün. Bu halda reportyor kadra çıxa və hansı problemin vurğulandığını seyrçilərə şəxsən çatdıra bilər. Stəndapa ehtiyac yoxsa, ondan istifadə etməyə dəyməz. Yersiz stəndaplar, adətən, şöhrətpərəstlik duyğularından və bir də tənbəllikdən irəli gəlir. Reportyor kadra çıxarkən, söyləyəcəyi sözləri diqqətlə götür-qoy etməli, “bizə ümid etmək qalır ki...”, “əlaqədar təşkilatlar bundan nəticə çıxarmalıdır” və s. qəlib ifadə və cümlələrdən qaçmalıdır. Sual: Çəkiliş zamanı kadra çıxmaq istəyən (stəndap etmək fikrinə düşən) jurnalist necə davranmalıdır? Cavab: Stəndap etmək istəyən jurnalist ən əvvəl olayın videogörüntü sırasında yer aldığının fərqində olmalı və yaddan çıxarmamalıdır ki: • stəndap üçün uyğun yer seçməli; • yer seçərkən fonun necəliyinə diqqət yetirməli (yanlış fon seyrçi diqqətini kadrda deyilən sözlərdən yayındırdığı kimi, doğru fon söylənilənləri faydalı məlumatla tamamlaya bilər); • necə göründüyünü yoxlamaq üçün güzgü yoxdursa, kameranın obyektivindəki əksinə baxmalı və ya kam- eramandan necə göründüyünü soruşmalı; • çıxışa başlarkən və çıxışı bitirərkən susub ara verməli; • birbaşa kameraya baxmalı; • dəqiq və anlaşıqlı danışmalı; • diribaş olmalı; • reportyorun və ya kameranın hərəkəti hesabına daha canlı kadr almağın mümkünlüyü və bunun məqsədəuyğunluq dərəcəsi barədə düşünməli; • kadrda çıxış uzun alınıbsa, onu bir neçə yerə bölməyin mümkün olub-olmamasını götür-qoy etməlidir. Yüklə 83,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|