K. Bünyadzadə

 224 

 
Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk
 
 
 
41.
 
Haqq əl-yəqin  164 
42.
 
Haliyyə  142 
43.
 
Hermetik elmlər  168, 207 
44.
 
Hermetizm  168 
45.
 
Heyvani ruh  51, 53, 203 
46.
 
Həllaciyyə  bax: hüluliyyə  
47.
 
Hənbəlilik  97
 
48.
 
Hənəfilik  97
 
49.
 
Hissiyun  97
 
50.
 
Huvıyyə  152, 155 
51.
 
Hülmanilik  və  ya  hülmaniyyə 
 142, 143, 144, 145 
52.
 
Hüluliyyə    105,  142,  144, 
145, 146 
53.
 
Hürufilik    34,  80,  111,  136, 
137, 138, 139 
54.
 
HüĢəng  169 
 
X 
 
55.
 
Xanəgah  105 
56.
 
Xəlvətilik  112 
57.
 
Xürrə  202 
 
İ 
 
58.
 
Ġbadət    65,  68,  69,  71,  72, 
74, 105 
59.
 
Ġdealist  panteizm    121,  123, 
125, 126, 127, 135, 145, 146 
60.
 
Ġdealizm    28,  41,  110,  118, 
120, 207 
61.
 
Ġbnsinaçılıq  111 
62.
 
Ġlahi  hikmət    96,  168,  170, 
171,  172,  174,  178,  183,  185, 
189, 193, 201, 202 
63.
 
Ġlahi Kəlam   36, 58, 78, 87, 
93, 94, 96, 169, 170, 177, 180, 
185, 187, 189, 228 
64.
 
Ġlham    21,  45,  59,  66,  69, 
165, 201, 214 
65.
 
Ġlk Ağıl  123, 133 
66.
 
Ġlk Nur  196, 197 
67.
 
Ġlk Səbəb  84, 88, 118, 122, 
123, 131 
68.
 
Ġlm əl-yəqin  164 
69.
 
Ġmamilik  37, 211 
70.
 
Ġman  19, 22, 27, 28, 29, 30, 
36, 43, 44, 45, 48, 50, 58, 59, 
62, 64, 65, 66, 67, 69, 72, 73, 
82, 87, 92, 93, 94, 95, 96, 100, 
137, 178, 183, 186, 190, 206, 
230 
71.
 
Ġnsani nur  190, 198, 200 
72.
 
Ġnsani ruh  53, 214 
73.
 
Ġntellekt  24, 26, 27, 47, 69, 
127, 131, 176, 184 
74.
 
Ġntuisiya  21, 46, 47, 48, 50, 
199 
75.
 
Ġrrasional bilik  11, 20-25, 
27-29, 31, 34, 35, 37, 45-47, 
49, 54, 55, 59, 62, 64, 66, 68, 
75, 95, 117, 166, 186, 207, 216 
76.
 
Ġrrasional ədəd  21 
77.
 
Ġrrasional təfəkkür  7, 8, 9, 
13, 14, 15, 21, 31, 36, 56, 59, 
68, 71, 83, 91, 92, 94, 95, 98, 
99, 101-104, 106, 107, 108, 
110, 111, 113, 117, 121, 123, 
131, 154, 158, 159, 161, 162, 
173, 180, 182, 185, 192, 296, 
208, 214-217  
78.
 
Ġsfəhbud nur  198, 199, 203 
79.
 
Ġslahatçılıq  109, 110, 113 
80.
 
Ġsmaililik  37, 80, 98, 136 
81.
 
ĠĢraq fəlsəfəsi  58, 171, 192, 
193, 195, 196, 198, 200-202, 
208-211, 218 
82.
 
ĠĢraqilik  11, 28, 106, 110, 
111, 191, 194, 207, 209, 210, 
211 
83.
 
Ġyerarxiya  33, 66, 96, 121-
123, 149, 151, 153, 158, 172, 
174, 174, 179, 180, 183, 193, 
195, 197-200, 203-205  

---

 Терминлярин индекси
 

 225 
 
K 
 
84.
 
Kabbala  69 
85.
 
Kamil Ġnsan  34, 80, 161, 
162, 166, 178, 180, 183, 189 
86.
 
Kəlam  25, 34, 35, 36, 41, 
43, 57, 58, 60, 68, 78, 80, 87, 
92, 98, 127, 140, 169, 171, 
175, 177, 178, 182, 229 
87.
 
KəĢf  21, 28, 29, 51, 53, 54, 
58, 59, 68, 77, 152, 165, 203, 
204, 205, 208 
88.
 
Kreatsionizm  121 
89.
 
Könül  65, 66, 68, 72, 76, 
182, 186, 227 
 
Q 
 
90.
 
Qadirilik  106 
91.
 
Qeyb aləmi  22, 33, 149,  
156, 157 
92.
 
QızılbaĢlar  111 
93.
 
Qnosis  21-24 
94.
 
Qnostisizm  21, 23, 28, 94, 
95 
 
L 
 
95.
 
Latın  averroizmi  101, 130 
96.
 
Lədunni  163 
97.
 
Loqos  36, 94, 96 
98.
 
Loqos spermatikos  94 
 
M 
 
99.
 
Malikilik  97 
100.
 
Manixeyçilik  173 
101.
 
Materialist panteizm  142 
102.
 
Materializm  35, 118, 120, 
130, 139, 140 
103.
 
Məhəmməd həqiqəti   149, 
196 
104.
 
Məhəmməd nuru  189, 190, 
196 
105.
 
Məlamiyyə  112 
106.
 
Mələkut aləmi   154, 195 
107.
 
 «Mən»  8, 46, 63, 67, 71, 
72, 73, 81, 85, 86, 188 
108.
 
Mənəvi təcrübə  24, 25, 27, 
45, 48, 49, 54, 56, 59, 62, 72, 
99, 171, 193 
109.
 
Mə‗rifət  21-24, 28, 47, 54, 
58, 75, 99, 147, 149, 154, 158, 
160, 166, 183, 189, 193, 194, 
204, 207 
110.
 
MəĢĢailik  98, 101, 103, 
104, 193, 194, 196, 210, 211 
111.
 
Məzdəkilik  173 
112.
 
Misal aləmi  149, 153, 154 
113.
 
Mistika  25, 26, 28, 32, 102 
114.
 
Mistik bilik  14, 25, 26, 27, 
28, 35, 37, 216 
115.
 
Mistik-fəlsəfi  54, 71, 181 
116.
 
Mistik panteizm  125 
117.
 
Mistik Ģüur  26, 32, 54 
118.
 
Mistik təcrübə  25, 26, 27, 
49, 54, 55, 68, 69, 70, 71, 74, 
109 
119.
 
Mistisizm  21, 54, 109 
120.
 
Mötəzililik   98 
121.
 
Mövləvilik   106 
122.
 
Müəllim əs-salis  210 
123.
 
Müqtasid  202 
124.
 
Mülhid  97 
125.
 
Mülk aləmi  149, 154, 156, 
157, 195 
126.
 
Mütləq Azadlıq  81, 85, 88, 
166 
127.
 
Mütləq Həqiqət  13, 29, 30, 
55, 64, 74, 75, 77, 79, 80, 81, 
87, 88, 113, 138, 140, 166, 
178, 182 
 
 
N 

---

 226 

 
Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk
 
 
 
128.
 
Naturalistik panteizm  120, 
133 
129.
 
Nəbati ruh  53, 203, 214 
130.
 
NəqĢbəndilik  112 
131.
 
Nöqtə  35, 57, 79, 80, 127, 
139, 140, 141, 145, 188 
132.
 
Nöqtəvilik  35, 80, 111, 136, 
138-142  
133.
 
Nur əl-ənvar  189, 192, 195, 
200 
134.
 
Nurlanma  9, 25, 28, 54, 58, 
66, 117, 150, 168, 171, 173-
185, 187, 192, 193, 195, 196, 
198, 200, 202-206, 208-210, 
217, 218  
135.
 
Nurlar Nuru  195, 196, 198, 
200, 202-206, 208, 209 
 
O 
 
136.
 
Okkazionalistlər  109 
 
Ö 
 
137.
 
Övləviyyə  142 
 
P 
 
138.
 
Panenteizm  128 
139.
 
Panteist aristotelizm  bax: 
Aristotelçi panteizm 
140.
 
Patristika  93, 94, 100, 101 
141.
 
Peripatetik  98, 121, 184 
142.
 
Proses fəlsəfəsi  128 
 
R 
 
143.
 
Renessans  9, 103, 107, 108, 
109, 131, 216 
144.
 
Ritual  26, 32, 65, 68, 69, 70 
145.
 
Romantizm  110 
146.
 
Ruh  7, 10, 19-22, 24, 25, 
27, 29, 32, 34, 35, 36, 48-58, 
61, 63, 65, 66, 67, 69, 71, 73-
78, 80, 82-85, 87, 88, 95, 96, 
102, 103, 104, 109, 113, 122-
126, 128-134, 138, 143, 149, 
152, 153-155, 159, 169, 170, 
172-175, 177, 178, 180-184, 
188, 192, 194, 198-204, 208, 
213, 214 
147.
 
 Ruhlar ruhu  132, 133 
148.
 
Rübubiyyət  149-152, 156 
 
S 
 
149.
 
Sabit mənbələr  149, 151, 
152, 156 
150.
 
Sakral ibadət  69 
151.
 
Sanih ruh  204 
152.
 
Sevgi  22, 27, 43, 64-68, 86, 
102, 129, 174, 183 
153.
 
Sələfilik  110, 111 
154.
 
Səlimiyyə  143 
155.
 
Sıddıq  53 
156.
 
Sidrət əl-müntəha  138 
157.
 
Substansiya  19, 32, 84, 129-
134, 149, 182, 197, 199, 203 
158.
 
Sührəvərdilik  təriqəti  106, 
112 
 
Ş 
 
159.
 
ġafiilik  97 
160.
 
ġaman  26, 32, 55, 70 
161.
 
ġəhadət aləmi  149, 154, 
156 
162.
 
ġəmrahiyyə  142 
163.
 
ġəmsiyyə  112 
164.
 
ġəth  
165.
 
ġövq  32, 73, 203 
166.
 
ġüuraltı  46 
167.
 
ġüurüstü  20, 26, 29, 46-49, 
54-60, 63, 64, 67, 68, 70, 72, 

---

 Терминлярин индекси
 

 227 
74, 75, 76, 88, 170, 173, 178, 
180, 186, 199, 203, 204  
 
T 
 
168.
 
Tabiiyyun  97 
169.
 
Təkkə  105 
170.
 
Tənasüx  143, 199, 200 
171.
 
Təriqət  54, 69, 79, 80, 103, 
105, 106, 111, 112, 136, 142, 
144, 145, 163, 181, 210 
172.
 
TəriqətləĢmə  105 
173.
 
Təsəvvüf  23, 28, 33, 54, 58, 
61, 69, 70, 79, 98-100, 103-
106, 110, 111, 112, 136, 138, 
142-147, 151, 152, 160, 162-
166, 171, 183, 191, 194, 196, 
200, 204, 207-211 
174.
 
Tövhid  33, 45, 61, 136, 
147, 149, 155, 160, 161, 165, 
189, 194, 209 
 
V 
 
175.
 
Vəcd  59, 60, 66, 214 
176.
 
Vəhdaniyyət   149, 156, 160, 
164, 167 
177.
 
Vəhdət əl-iĢraq  bax: vəhdət 
ən-nur 
178.
 
Vəhdət ən-nur  200, 205, 
209 
179.
 
Vəhdət əl-mövcud  119 
180.
 
Vəhdət əĢ-Ģühud  147, 162, 
163, 166 
181.
 
Vəhdət əl-vücud  15, 62, 
106, 118-120, 128, 136, 146-
149, 155, 158, 161-167, 188, 
200, 209, 218 
182.
 
Vəhhabilik  110 
183.
 
Vəhy  47, 52, 59, 66, 76, 
102, 131, 138, 153, 185, 188, 
189, 204, 210, 213, 214, 227, 
231 
184.
 
Vücudiyyə  119 
 
Y 
 
185.
 
Yəməni hikmət  210 
186.
 
Yəsəvilik  106, 112 
 
Z 
 
187.
 
Zamançılıq  98 
188.
 
Zaviyə  105 
189.
 
Zəka  43, 46 
190.
 
ZərdüĢtilik  83, 169, 171-
173, 196, 207 
191.
 
Zikr  68, 156, 157 
192.
 
Zindiq  70, 98. 142 
193.
 
Zövq  20, 47, 72 

---

 Гурани Кяримдян истифадя едилмиш айяляр
 

 228 
 
Adların  indeksi 
 
 
A

 
 
1.
 
Abduk  99 
2.
 
Abelyar Pyer  101 
3.
 
Ağ ġəmsəddin  112 
4.
 
Akvinski Foma  101, 103, 104, 
176, 183, 184 
5.
 
Anselm Kenterberiyski  101 
6.
 
Apollinar Laodikiyalı  94 
7.
 
Areopaqit Dionisiy  14, 25, 60, 
61, 66, 86, 96, 102, 123, 130, 
179, 180, 181, 183 
8.
 
Aristotel  97, 101, 102, 103, 
104, 107, 130, 131, 183, 184, 
193, 194, 201, 207, 208, 210 
9.
 
Asqlinos  171, 193 
10.
 
Assisili Fransisk  103, 181 
11.
 
Avqustin  14, 16, 59, 60, 62, 
72, 73, 83, 86, 94, 102, 103, 109, 
123, 177, 178, 179, 181, 182, 
184 
 
B 
 
12.
 
Bakuvi Seyid Yəhya  112 
13.
 
Bəhmənyar Əbülhəsən b. 
Mərzban  104, 210 
14.
 
Bistami Əbu Yəzid Tayfur b. Ġsa 
b. Adam b. SuruĢan  30, 62, 
63, 99, 106, 147, 171, 193, 206 
15.
 
BiĢr Hafi  84 
16.
 
Bonaventura  14, 58, 60, 65, 
67, 72, 73, 103, 181, 182, 183, 
190 
                                                 

  Burada  yalnız  qədim  və  orta  əsrlərdə 
yaĢayıb  yaratmıĢ  filosofların  adları 
göstərilir. 
17.
 
Böme Yakob  36, 58, 109, 
123, 124, 125 
18.
 
Böyük Albert  101, 103, 104, 
183 
19.
 
Bruno Cordano  16, 32, 84, 
109, 131, 132, 133, 135, 143, 
144 
20.
 
Budda  169, 173 
21.
 
Buxari Məhəmməd Bəhaəddin 
 112 
 
C 
 
22.
 
Cabir b. Həyyan (Cabir Sufi)   
99 
23.
 
Cami Əbdürrəhman  112 
24.
 
Cüneyd Əbu‗l-Qasim b. 
Məhəmməd əl-Həzz Bağdadi  
14, 16, 45, 52, 61, 62, 65, 79, 
105, 147, 152, 163, 164  
 
D 
 
25.
 
Dekart Rene  109 
26.
 
Dəvvani Məhəmməd b. Əsad 
Cəlaləddin  111, 209 
27.
 
Dinantlı David  103, 130 
28.
 
Dominik Ġspaniyalı  103, 181 
 
E 
 
29.
 
Ekxart Meyster  14, 16, 25, 36, 
49, 53, 57, 60, 61, 63, 77, 78, 86, 
109, 123, 124, 145, 175 
30.
 
Eriuqena Ġoann Skott  34, 102, 
103, 130 
 
Ə 
 
31.
 
Əbhəri Əsirəddin  104 

---

 
32.
 
Əbu Bəkr Sıddıq   53 
33.
 
Əbu Bəkr Vasiti  50, 164 
34.
 
Əbu Səid b. Ə‗rabi  60 
35.
 
Əbu Səid Xərraz  60, 99, 151, 
164 
36.
 
Əli əl-Əla  80  
37.
 
Əli ibn Əbu Talib  65, 139 
38.
 
Ərdəbili Səfiyəddin  112 
 
F 
 
39.
 
Fərabi Əbu Nəsr  98, 193, 210 
40.
 
Fidanza Yohann  bax: 
Bonaventura  
41.
 
Frank Sebastyan  109 
 
G 
 
42.
 
Gəncəvi Nizami  72, 73 
43.
 
Gilani Mahmud Pasixani  35, 
111, 138 
44.
 
Gilani Mühyiddin Əbdülqadir b. 
Əbu Saleh Candost  25, 58, 67, 
105 
45.
 
GülĢəni Ġbrahim  112 
46.
 
Gilyom ġampolu  102 
 
H 
 
47.
 
Hacı Bayram Vəli  112 
48.
 
Hegel Georq Vilhelm Fridrix  
28, 36, 44, 46, 48, 49, 56, 63, 78, 
84, 85, 91, 134, 135 
49.
 
Henri Hent  184 
50.
 
Hermes Trismeqist  13, 168-
171, 193 
51.
 
Hələbi Əbu Hülman əl-Farisi  
142, 143 
52.
 
Həllac Mənsur  14, 16, 24, 30, 
49, 52, 59, 61, 62, 63, 65, 73, 75, 
79, 86, 87, 106, 139-142, 144, 
147-157, 160, 161, 163, 164, 
187, 188, 189, 193, 194, 206 
53.
 
Hücviri Əbu Həsən Əli  b. 
Osman Cüllabi  105, 142 
 
X 
 
54.
 
Xəlvəti Kəriməddin Əxi 
Məhəmməd  112 
55.
 
Xətai Ġsmail  111 
 
İ 
 
56.
 
Ġbn Ərəbi Mühyiddin  14, 16, 
59, 106, 146, 147, 149-156, 161, 
162, 163, 165, 169, 187, 189  
57.
 
Ġbn Həzm  110 
58.
 
Ġbn Xaldun Əbdürrəhman       
111 
59.
 
Ġbn Qəyyim əl-Cəvziyyə  110 
60.
 
Ġbn RüĢd  101, 103, 104, 175, 
210 
61.
 
Ġbn Salim Əbu Abdulla 
Məhəmməd  70, 143 
62.
 
Ġbn Səbi  147 
63.
 
Ġbn Sina  22, 101, 103, 104, 
110, 193, 210 
64.
 
Ġbn Teymiyyə Əhməd əl-Hərrani 
 110 
65.
 
Ġxvan əs-Səfa  98 
66.
 
Ġmam Rəbbani  59, 162-166 
67.
 
Ġustin Samariyalı   94 
 
K 
 
68.
 
Kəlabazi Əbu Bəkr  100 
69.
 
Kindi Əbu Yusif Yaqub  98 
70.
 
Klemens Ġskəndəriyyəli  94, 
95 
71.
 
Konəvi Sədrəddin  64, 147, 
150, 158, 161 
72.
 
Konfutsi 70, 83 
73.
 
Kopernik Nikolay  32, 109, 
131, 144 

---

 230 

 
Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk
 
 
74.
 
Kuzanlı Nikolay  14, 16, 35, 
65, 66, 78, 103, 108, 109, 125, 
126, 127, 128, 131, 135, 139, 
140, 141, 158 
 
Q 
 
75.
 
Qasimi Ənvar  67, 87 
76.
 
Qəzali Əbu Hamid Məhəmməd 
b. Məhəmməd  14, 105, 110, 
187, 188, 189, 190, 194 
77.
 
QüĢeyri Əbu‗l-Qasim 
Əbdülkərim b. Həvazin  105 
 
M 
 
78.
 
Maksim Ġspovednik  67, 96 
79.
 
MalbranĢ Nikolay  14, 16, 51, 
109, 128, 129, 130, 132, 135 
80.
 
Mani  173 
81.
 
Maymonid (Musa b. Meymun) 
 104 
82.
 
Məğribi Əbu Osman 63 
83.
 
Məğribi ġəms  154 
84.
 
Məhəmməd b. Əbdül-Vəhhab  
110 
85.
 
Məkki Əbu Talib 100 
86.
 
Mir Daməd Məhəmməd Bağır  
210 
87.
 
Misri Zu‗n-Nun  21, 70, 99, 
171 
88.
 
Miyanəci Eyn əl-Qüzat  14, 
16, 43, 44, 47, 58, 106, 146-157, 
159, 160, 163, 185, 188 
89.
 
Molla Sədra  110, 209, 210 
90.
 
Musa b. Tibbon  104 
91.
 
Mühasibi Haris  70, 99 
 
N 
 
92.
 
Nəhrəcuri Əbu Yaqub  164 
93.
 
Nəimi Fəzlullah  34, 80, 111, 
137, 138 
94.
 
Nəsəfi Əzizəddin  85 
95.
 
Nəsimi Ġmadəddin  30, 87, 112 
96.
 
Nur ġeyxi  bax: Sührəvərdi 
ġihabəddin  
97.
 
Nuri Əbu Hüseyn  44 
 
O 
 
98.
 
Olivi Piter Con  184 
99.
 
Oriqen Ġskəndəriyyəli   94  
100.
 
Ouen  119 
 
P 
 
101.
 
Pavel (həvari)  95 
102.
 
Pavel Samoslu  95 
103.
 
Pifaqor  32, 50, 69, 70, 171, 
174, 199, 200 
104.
 
Platon  13, 93, 97, 101, 102, 
103, 107, 121, 130, 171, 174, 
175, 182, 199, 200, 202, 207 
105.
 
Plotin  13, 16, 51, 52, 55, 57, 
63, 66, 71, 121, 122, 123, 125, 
174, 175, 179 
 
R 
 
106.
 
Rabiə əl-Ədəbiyyə  86, 99 
107.
 
Ravəndi Əbu‗l-Hüseyn Əhməd 
 98 
108.
 
Razi Əbu Bəkr Məhəmməd      
98 
109.
 
Razi Fəxrəddin  169 
110.
 
Rifai Əhməd  106 
111.
 
RövĢəni Dədə Ömər  112 
112.
 
Rumi Mövlanə Cəlaləddin       
49, 106 
113.
 
Rüzbari Əbu Əli Əhməd b. 
Məhəmməd Bağdadi  67 
  
S 
 
114.
 
Sen-Viktoriya məktəbi  102 

---

 
115.
 
Səri Səqati Əbu əl- Həsən  84, 
99 
116.
 
Siqer de Brabant  104, 130, 
131 
117.
 
Sirhindi Əhməd   bax: Ġmam 
Rəbbani  
118.
 
Skott Con Duns   184 
119.
 
Sokrat  33, 34, 97 
120.
 
Spinoza Benedikt  133, 134, 
162 
121.
 
Sufi Əbu HaĢim  99 
122.
 
Sührəverdi Əbu‗n-Nəcib Ziya 
əd-din  106 
123.
 
Sührəvərdi ġihabəddin   14, 
16, 20, 28, 58, 106, 110, 111, 
171, 173, 174, 175, 191-210, 218 
124.
 
Svedenborq Emanuel  83 
 
Ş 
 
125.
 
ġartr məktəbi  35, 101, 102, 
130 
126.
 
ġeyx əl-ĠĢraq  bax: Sührəvərdi 
ġihabəddin  
127.
 
ġəbüstəri Mahmud 112 
128.
 
ġəhrəstani Əbu Fəth Məhəmməd 
 169 
129.
 
ġirazi Sədrəddin  bax: Molla 
Sədra 
 
T 
 
130.
 
Tatian Asurlu  93 
131.
 
Tertillian  94 
132.
 
Təbəri Əbu Cəfər Məhəmməd  
169 
133.
 
Toland Con  118, 162 
134.
 
Tusi Nəsirəddin  104, 210 
135.
 
Tusi Sərrac  20, 84, 98, 99, 
105, 143, 188, 189 
136.
 
Tüstəri Əbu Məhəmməd Səhl b. 
Abdulla  143, 151, 193 
 
 
V 
 
137.
 
Vayqel Valentin  109 
 
Y 
 
138.
 
Yəsəvi Əhməd  106 
139.
 
Yunus Əmrə  41, 73, 112 
 
Z 
 
140.
 
ZərdüĢt  173, 202