Kandavlizm Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Candaulism

181 
 
 
Şəkil 103. Ser Coşua Reynolds (Joshua Reynolds). Avtoportret 
 
90
Bulvar  romanı  (rusca  бульварный  роман)  –  ciddi  məzmundan  və  bədii 
keyfiyyətdən məhrum olan, adətən oğru, fırıldaqçı, avantürist və digər yaramaz ünsürlərin 
həyatını təsvir edən romana deyilir. 
91
«Doqquzluq  gəlmək»  bir  frazeoloji  ifadədir.  Doqquzluq  gəlməyə  rus  dilində 
belə deyirlər: обвести вокруг пальца, умело обмануть, ловко обмануть, провести [7, 
səh. 811, sol sütun]. 
Filoloqlar  Qulu  Məmmədqulu  oğlu  Məhərrəmli  və  Rafiq  Ələkbər  oğlu 
İsmayılovun  2015-ci  ildə  çap  etdirdikləri  «Azərbaycan  dilinin  frazeologiya  lüğəti»ndə 
«doqquzluq  gəlmək»  dedikdə  «aldatmaq»  başa  düşüldüyü  qeyd  edilir.  Həmin  istilahın 
sinonimi kimi aşağıdakı frazeoloji ifadələr göstərilir: əyri yola əl atmaq; fırıldaq işlətmək; 
hiylə gəlmək; hiylə işlətmək; hiyləyə əl atmaq; kələk gəlmək; nömrə gəlmək [15, səh. 96]. 
Görkəmli  dilçi  Musa  İsrafil  oğlu  Adilov  1982-ci  ildəçap  etdirdiyi  «Niyə  belə 
deyirik» adlı kitabında «doqquzluq gəlmək» ifadəsi haqqında söhbətində yazır: «Müasir 
dilimizdə «aldatmaq» anlayışını ifadə etmək üçün bir vulqarizm kimi işlənən bu birləşmə 
əslində çox qədim türk adətləri ilə əlaqədar yaranıb formalaşmışdır» [2, səh. 151].  
Bəzən  «qabağına  doqquzluq  çaxarmaq»  ifadəsi  işlənir.  Rus  dilində  həmin 
ifadəyə belə deyirlər: утереть нос [19, səh. 495, sol sütun]. 
92
Gillrey  Ceyms  (ingiliscə  James  Gillray;  rusca  Джеймс  Гиллрей)  –  ingilis 
karikaturaçı  rəssamı  və  oymaçısı.  1756-cı  (bəzi  mənbələrə  görə  1757-ci)  ilin  13 
avqustunda  Çelsidə,  indiki  London  rayonunda  anadan  olmuşdur.  Əsasən  1792-ci  ildən 
1810-cu  ilə  qədər  dərc  etdirdiyi  aşılanmış  siyasi  və  sosial  satiraları  ilə  məşhurluq 
qazanmışdır.  C.  Gillrey  haqlı  olaraq  «siyasi  karikaturanın  atası»  adlandırılmışdır.  İki  ən 
nüfuzlu  və  təsirli  karikaturaçıdan  biri  hesab  edilir.  Digər  karikaturaçı  məşhur  ingilis 
rəssamı,  milli  naqqaşlıq  məktəbinin  banisi  və  nəhəng  nümayəndəsi,  illüstrator,  satirik 
qravüralar müəllifi Uilyam Hoqart (William Hogarth) naqqaşlıq və qrafikada yeni janrlar 
kəşf etmişdir. Lakin incəlikləri daha ağıllı təsvir etməsinə, yumor hissinin güclü və həyat 
bilgilərinin geniş olmasına, resurs məhsuldarlığına, ərsəyə gətirdiyi əsərlərin həddən ziyadə 
gözəl  alınmasına  və  gülüş  doğuran  xüsusiyyətinin  kəskin  duyulmasına  görə  bütün 
karikaturaçılar arasında birinci yer tərəddüd edilmədən məhz Ceyms Gillreyə verilir. Onun 
baronetdən  tutmuş  aş  nazir  və  generallara  qədər  yaratdığı  satirik  əsərlər  sevilə-sevilə 

---

182 
 
baxılır.  Sənətkarının  əsərlərinin  əksəriyyəti  üçün  böyük  qrotesk  və  boyaların  parlaq 
çalarlarının zəngin palitrası xarakterikdir.  
Ceyms Gillrey 1815-ci ilin 1 iyununda London şəhərində vəfat etmişdir. 
 
 
Şəkil 104. Ceyms Gillrey (James Gillray; 1756/1757–1815) 
 
 
 
 
Şəkil 105. Uilyam Hoqart (William Hogarth; 1697–1764). Avtoportret, 1745-ci 
il 
 
93
Bioqrafik film – tanınmış, məşhur insanların, şöhrətli şəxsiyyətlərin həyat yolu 
haqqında söylənən əfsanələri, edilən rəvayət və hekayələri, danışılan nağılları, açıqlanan 
təhkiyələri özündə birləşdirən kinematoqrafik janrdır. Onlar başqa sözlə bioqrafiya filmi, 
yaxud film-bioqrafiya adlanır. Bioqrafik filmlərin əsas məqsədi fakt və hadisələrin gedişinə 
müəyyən personaların təsirini açıb göstərməkdir. Real həyat hadisələrinə istinad etdiyindən 
bunların  mühüm  tarixi  əhəmiyyəti  vardır.  Bir  çox  insanların  bioqrafik  filmləri  maraqla 
izləmələrinin səbəbi məhz həqiqətə uyğun fakt və hadisələrin açılmasıdır. «Biabırçı ledi U» 
filmi məhz belələrindəndir. 

---

183 
 
94
Rabenhold  Holli  (ingiliscə  Hallie  Rubenhold;  rusca  Холли  Рабенхольд)  – 
britaniyalı tarixçi. Onu həmçinin Helli Rubenhold kimi də yazırlar. 1971-ci ildə Amerika 
Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatının Los-Anceles şəhərində doğulmuşdur. 
 
 
Şəkil 106. Holli Rabenhold (Hallie Rubenhold). 
 
95
Dormer Natali (ingiliscə Natalie Dormer; rusca Натали Дормер) – britaniyalı 
aktrisa. 
  

---

184 
 
 
Şəkil 107. Teleseriallar ulduzu Natali Dormer (Natalie Dormer). 1982-ci ilin 11 
fevralında Böyük Britaniyanın Redinq şəhərində anadan olmuşdur. 
 
96
Ohanyan Robert Robertoviç (rusca Роберт Робертович Оганян; 1964–2008) 
– erməni əsilli rus yazıçısı, ingilis və fransız dillərindən tərcüməçi. 1964-cü ilin 2 mayında 
doğulmuş, 2008-ci ilin 12 martında 44 yaşında ikən vəfat etmişdir. 
 
Şəkil 108. Robert Robertoviç Ohanyan (1964–2008) 
 
97
Saatçi  Çarlz  (ingiliscə  Charles  Saatchi;  rusca  Чарльз  Саатчи)  –  Böyük 
Britaniya biznesmeni, sahibkar, öz qardaşı Morislə birlikdə «Saatçi və Saatçi» («Saatchi & 
Saatchi»;  1995-ci  ilə  qədər  dünyada  ən  nəhəng  agentlik  olmuşdur)  reklam  agentliyinin 
həmtəsisçisi,  art-diler,  incəsənət  əsərlərinin  qiymət  qoyanı  və  kolleksioneri,  «Saatçi 
qalereyası» («The Saatchi gallery») sahibi. 

---

185 
 
 
 
Şəkil  110.  Çarlz  Saatçi  (Charles  Saatchi).  1943-cü  ilin  9  iyununda  İraqın 
paytaxtı Bağdad şəhərində anadan olmuşdur. 73 yaşlı sənətkar hazırda Böyük Britaniyada 
yaşayır. 
 
 
Şəkil 111. Çarlz Saatçi. Rəssam Pol Harvinin (Paul Harvey) əsəri 
 

---