KapitaliZMƏ
Yüklə 192,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz deyə bilərlər ki, “özünüz 40 faizdən yuxarı yoxsulluq həddin‐ də yaşadığınız halda, neft gəlirlərini bizə saxlamaq haranıza yaraşır? Axı Azərbaycan Norveç deyil ki, bu gününü təminat altına aldığından neft gəlirlərini sabaha saxlasın?!” Biz isə bu fədakarlığımızın əsasında “Holland xəstəliyi”ndən yayınma zərurətinin dayandığını deyəndə, onları da neftin ümidinə bu‐ raxdığımıza görə bizi qınayacaqlar. Elə etmək lazımdır ki, neft gəlirlərindən həm indiki, həm də sonrakı nəsil faydalana bil‐ sin. 123 Bu ilin 8 ayında ölkə iqtisadiyyatına 3,7 milyard dollar in‐ vestisiya qoyulub. İnvestisiyaların təqribən 71 faizini xarici, 29 faizini isə daxili sərmayələr təşkil edib. Ümumi investisiyala‐ rın 25 faizi qeyri‐neft sektoruna qoyulub. Bu tendensiyanı inki‐ şaf etdirməliyik. Daxili sərmayənin ölkə iqtisadiyyatına qoyu‐ luşunu təşviq etməklə yanaşı, qeyri‐neft sektoruna birbaşa xa‐ rici investisiya daxilolmalarını cazibəli hala gətirməliyik. Bu isə ölkənin investisiya potensialını yüksəltməkdən keçir. Ümumiyyətlə, bir sıra ölkələrin inkişaf təcrübəsi göstərir ki, ölkədə bir və ya bir neçə sektor digər sektorların da inkişafın‐ da lokomotiv funksiyasını yerinə yetirməkdədir. Yəni, həmin lokomotiv sektorun inkişafı əlavə bir çox sektorların da inkişa‐ fına imkan yaratmaqdadır. Bu gün Türkiyədə inşaat sektoru‐ nun inkişafının nəticəsi olaraq ölkə, Avropanın ən böyük se‐ ment istehsalçısına çevrilmişdir. Eyni zamanda dünyanın ən böyük dəmir emal edən 12‐ci ölkəsidir. Həmçinin, turizm sa‐ həsindəki müvəffəqiyyətlərinə görə də dünyanın ən populyar 12‐ci ölkəsi statusunu qazanmışdır. Mütəxəssislərin hesabla‐ malarına görə, Türkiyədə turizm sektorunun inkişafı özündən əlavə 36 sektorun inkişafında da müstəsna rola sahibdir. Ona görə də hər ölkə lokomotiv funksiyasını daşıyacaq olan sektor‐ la digər sektorlar arasındakı optimal balansı doğru müəyyən‐ 123 Ibid. ‐ 113 ‐ İlkin Sabiroğlu ləşdirməli və onun yarada biləcəyi imkanlardan maksimum yararlanmağa çalışmalıdır. Əks təqdirdə meydana gələn mənfi tendensiyalar iki istiqamətdə inkişaf edə bilər. Belə ki, balans doğru müəyyənləşdirilmədiyi təqdirdə lokomotiv sektorun iq‐ tisadiyyatdakı çəkisinin optimaldan həm azlığı həm də çoxlu‐ ğu problem yarada bilməkdədir. 124 Tendensiyaların birinci inkişaf istiqaməti kimi Yaponiya‐ dan nümunə göstərmək olar. Araşdırmalara görə, Yaponiya‐ dakı iqtisadi böhranın ortaya çıxmasında investisiyaların sek‐ torlar arasındakı bölgüsü də çox ciddi rol oynamışdır. Belə ki, 90‐cı illərin başlarında Yaponiyada texnologiya sektoruna qo‐ yulan investisiyalar ümumi çəkidə təqribən 16 faiz təşkil edir‐ disə, bu nisbət Amerika Birləşmiş Ştatlarında 15 faiz, inkişaf etmiş Avropa ölkələrində isə daha gerilərdə seyr etməkdə idi. Bugünkü vəziyyətə baxdığımız zaman isə bu nisbət Yaponiya‐ da demək olar ki, eyni səviyyədə qaldığı halda, ABŞ‐da 30 fai‐ zi aşmış, Qərbi Avropa ölkələrində isə 17 faizə çatmışdır. Bu texnologiya investisiyaları içərisindəki əsas payı da internet‐ kompüter texnologiyasına qoyulan investisiyalar təşkil etmək‐ dədir. Təbii ki, bütün bunlar yüksək səviyyəli təhsil sisteminin təşkilinin nəticəsi kimi ortaya çıxmaqdadır. Yəni, insanın inki‐ şafına qoyulan kapital hər zaman ön plandadır. Lakin bir şeyi də qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ‐da hərbi‐sənaye kompleksinin lokomotiv funksiyasını yerinə yetirməsi və innovasiya fəaliy‐ yətlərinə verilən əhəmiyyət bu nəticənin əldə olunmasına gə‐ tirib çıxarmışdır. Hərbi‐sənaye kompleksindəki nailiyyətlər daha sonra digər texnoloji sektorlarda da öz bəhrəsini göstər‐ mişdir. 125 124 Ilkin Sabiroglu, “Locomotive sector”, Azerbaijan Bulletin No:24 (278), 14 iyun 2001, ANDF, http://www.eurasianet.org/resource/azerbaijan/hypermail/ 200106/0032.html, (01.03.2006). 125 Ibid. ‐ 114 ‐ Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz Mənfi tendensiyaların ikinci istiqamətdə inkişafına isə Azərbaycanı misal göstərmək olar. Beynəlxalq hesabatlarda bildirilir ki, ölkənin son illər inkişafının əsas hissəsi neftlə əla‐ qəli birbaşa sərmayələrdən və neft sektoruna göstərilən kö‐ məkçi xidmətlərdən alınır. Ümumi sənaye məhsulunun yarı‐ dan çoxunu isə məhz yanacaq sənayesi verir. Azərbaycanda lokomotiv sektor funksiyasını ən azından müəyyən müddət üçün neft‐qaz sənayesinin yerinə yetirməli olduğu şübhəsizdir. Bu gün neft sənayesinə qoyulan birbaşa investisiyaların toplam investisiyalar içərisindəki çəkisinə, neft sənayesi məhsullarının ixracatdakı payına baxaraq bu sekto‐ run yüksək inkişaf etdiyini düşünmək absurddur. Əvvəllər So‐ vetlər Birliyi səviyyəsində neft və qaz hasilatı üçün lazım olan avadanlığın 70 faizindən çoxunu istehsal edən Azərbaycanın hazırda öz tələbatını ödəmək üçün bu avadanlıqların böyük bir hissəsini idxal etməsi dediklərimizə sübutdur. Digər sek‐ torların inkişaf etməməsinin müqabilində bu sektor nisbi ola‐ raq inkişaf etmiş kimi görünür. Eyni ilə bu gün Azərbaycanda büdcənin xərclər hissəsinin tərkibinin faizlə ifadəsinə diqqət yetirdikdə, ilk baxışdan respublika dünyanın ən sosial yönüm‐ lü dövləti kimi nəzərə çarpar. Lakin sosial xərclərin adambaşı‐ na düşən miqdarı heç də belə olmadığını göstərir. Sadəcə büd‐ cə özü çox kiçik olduğundan sosial xərcləri daha artıq məh‐ dudlaşdırmaq imkanı qalmamışdır. 126 Qısacası Yaponiyada texnologiya sektoruna qoyulan in‐ vestisiyaların ümumi çəkidə optimaldan azlıq təşkil etməsi böhranın ortaya çıxmasında rol oynamışdı. Azərbaycanda isə bunun əksinə, neft sektoruna qoyulan investisiyalar ümumi çəkidə çoxluq təşkil edir və ya başqa bir ifadə ilə digər sektor‐ lara qoyulan investisiyalar ümumi çəkidə optimaldan azlıq təşkil edir. Yəni, neft sənayesi lokomotiv funksiyasını yerinə 126 Ibid. ‐ 115 ‐ Yüklə 192,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|