Kayit dişI İSTİhdam ve mücadele yöntemleri planlama uzmanliği tezi

2.1.1
 
Kayıt Dışı İstihdamın Tanımı 
Kayıt dışı istihdam kavramını irdelemeden önce istihdam kavramına kısaca 
değinmekte fayda bulunmaktadır. Her ne kadar istihdam kelimesi “bir görevde, bir 
işte kullanma” anlamına gelmekte ve bu ifadeden daha çok bir işverene tabi ya da 
bağlı çalışanları, yine gündelik işlerde (yevmiyeli) çalışanları ve ücretsiz aile 
işçilerini kapsadığı anlaşılmakta ise de Türkiye’de yapılan birçok çalışmada 
(araştırmalar, hanehalkı işgücü anketleri, diğer anketler, vb.) istihdam kavramı tüm 
çalışma hayatını ifade edecek şekilde kullanılmıştır.
33
Bilindiği üzere çalışma 
hayatında kendi hesabına çalışanlar ve işverenler de yer almaktadır. Bu çalışmada 
istihdam kelimesi çalışma hayatı içinde yer alan bütün kişileri kapsayacak şekilde, 
dolayısıyla kayıt dışı çalışma ile kayıt dışı istihdam kavramları aynı anlamı içerecek 
şekilde kullanılacaktır. 
Kayıt dışı istihdam kavramıyla ilgili olarak literatürde birçok farklı tanımın 
yer aldığı görülmektedir. Bu tanımlara kısaca değinmek gerekirse; 
“Kayıt dışı istihdam; hem resmi, hem enformel sektörde, hem de kayıt dışı 
ekonomik faaliyetlerde kendi adına ya da ücretli olarak çalışan ve faaliyetleri kamu 
kayıtlarına ve istatistiklere yansımayan ve de istatistiksel olarak tam hesaplanamayan 
istihdam şekillerinin bütünüdür.”
34
Avrupa Komisyonu, kayıt dışı çalışma ile ilgili yayınladığı raporda, kayıt dışı 
çalışmayı, üye devletlerin düzenleyici sistemlerindeki farklılıklar dikkate alınarak, 
niteliği itibarıyla yasal, ancak kamu otoritelerine bildirilmemiş üretim faaliyetleri 
olarak tanımlamaktadır.
35
Daha önce Avrupa Komisyonu tarafından yapılan bazı 
çalışmalarda ise kayıt dışı çalışma tanımlanırken üretim faaliyetleri yerine ücretli 
33
YERELİ A. B., KARADENİZ O., 2004, s. 29 
34
a.g.e, s. 45 
35
RENOOY P. et al., 
Undeclared Work in an Enlarged Union An Analysis of Undeclared Work: An 
In – Depth Study of Specific Items
, European Commission Report, Directorate-General for 
Employment and Social Affairs Unit, May 2004, http://europa.eu.int/comm/employment_ 
social/employment_analysis/work/undecl_work_final_en.pdf, s. 93 

---

17 
faaliyetler yer almaktadır.
36 
Son çalışmalarda tanımın genişletildiği, böylece ücret 
karşılığı olmaksızın yapılan üretim faaliyetlerinin kapsama girdiği görülmektedir. 
Kayıt dışı istihdam; çalışanların ilgili kurum ve kuruluşlara hiç bildirilmemesi 
veya eksik bildirilmesi nedeniyle vergi ve sosyal güvenlik primleri gibi yasal 
yükümlülüklerin yerine getirilmemesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.
37
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından kullanılan tanımda da kayıt dışı 
istihdam, belirli bir referans döneminde formel, enformel ya da hanehalklarınca formel 
olmayan bir şekilde yerine getirilen işleri kapsamaktadır.
38
Kavramı daha netleştirmek 
için ILO’ da kullanılan şu tabloyu özetlemekte fayda bulunmaktadır.