Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az 26 Tatar şairi APREL
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.orq www.uaa.az 2
127 130 illiyi Abdulla Tukay 1886-1913 Abdullah (Qabdulla) Məhəmmədarif oğ- luTukay 1886-cı il aprel ayının 26-da Kazan şəhəri yaxınlığındakı Kuşlaviç kəndində anadan olmuşdur. Kiçik yaşlarından valideynlərini itirmiş, 1895-ci ildən Uralsk şəhərində bibisinin yanında yaşamağa başla- mışdır. Mədrəsədə oxuyarkən Abdulvəli adlı bir nəfərlə tanış olmuş, bu gənc vasitəsilə Türkiyədəki ədəbi cərəyanlar və fransız ədəbiyyatı ilə yaxından maraqlanmış, bir müddət sonra təhsilini rus məktəbində da- vam etdirmişdir. İstanbuldan gələn qəzet, jurnal və kitabları əldə etmiş, yenilikçi hərəkatın üzvləri ilə əlaqələr qurmuşdur. Hələ mədrəsədə oxuyarkən mətbəədə işə düzəlmiş, az sonra rus dilində nəşr olunan “Uralets” qəzetində korrektor işləməyə başlamışdır. Eyni zamanda yaradıcılıq- la da məşğul olmuş, cəhaləti tənqid edən şeirlərini “Fikir” qəzetində, “Yeni əsr” jur- nalında dərc etdirmişdir. Şeirlərində tatar və başqırd əfsanələrindən, nağıllarından poetik şəkildə yararlanmışdır. O, hələ uşaq yaşla- rından öz yaddaşı, məntiqi, ağlı, fərasəti, dərin müşahidə qabiliyyəti ilə seçilmiş, na- ğılları, atalar sözlərini, xalq nəğmələrini, bir sözlə, zəngin tatar folklorunu diqqətlə öyrənmişdir. 1907-ci ildə çar hökumətinin sərt tədbirləri nəticəsində bir çox qəzet və jur- nallar bağlanmış, işsiz qalan A.Tukay Ka- zana köçmüş və ömrünün sonunadək orada yaşamışdır. Maddi və mənəvi sıxıntılara baxmaya- raq şair “Əl-islah” və daha sonra da “Yeşin” (Q.Kamal ilə birlikdə) adlı satirik jurnal dərc etdirmiş, lakin bir il sonra dərgi hökumət tərəfindən bağlanmışdır. 1910-cu ilin mar- tında “Yalt-Yult” (“Şəfəq”) adlı jurnalın nəşrinə icazə almış, burada dərc etdirdiyi məqalələrində satirik şeir və həcvlərində din xadimlərini, xurafatı kəskin tənqid et- miş, xalqı qəflət yuxusundan oyanmağa səsləmişdir. Onun ədəbi maraq dairəsi geniş olmuş, klassik Şərq poeziyasını, eləcə də in- gilis, alman və fransız ədiblərinin əsərlərini mütaliə etmişdir. O dövrdə bütün Şərqdə məşhur olan “Molla Nəsrəddin” jurnalının və M.Ə.Sabir satirasının ədibin yaradıcılığına güclü təsiri olmuş, 1911-ci ildə Həştərxanda Nəriman Nərimanovla tanış olmuşdur. Uşaqlar üçün “Ata ilə bala”, “Su anası” kimi bir sıra şeirlər yazmış, tərcümə ilə də məşğul olmuş, rus klassiklərinin əsərlərini tərcümə etmişdir. Əsərləri keçmiş SSRİ xalqlarının dillərinə, o cümlədən Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. Tatar ədəbiyyatında tənqidi realizmin banisi, tatar Xalq şairi Abdulla Tukay gənc yaşlarından vərəm xəstəliyinə tutulmuş, 1913-cü il aprel ayının 15-də vəfat etmişdir. 2011-ci ildə şairin 125 illik yubileyi geniş şəkildə qeyd edilmiş, yubiley münasibətilə Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı- TÜRKSOY 2011-ci ili “Abdulla Tukay ili” elan etmişdir. 2011-ci il aprelin 25-də Ka- zanda şairin anadan olmasının 125 illiyinə həsr olunmuş “Abdulla Tukay irsi milli mədəniyyətlər kontekstində” adlı beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirilmişdir. Kazanda, Kırlay və Kışlavıç kəndlərində, Moskvada, Sankt-Peterburqda abidəsi ucal- dılmışdır. Kazanda Ədəbiyyat muzeyi, Tatar Dövlət Filarmoniyası onun adını daşıyır. An- karada Tukay küçəsində monumenti qoyul- muşdur. 1966-cı ildə Tatarıstan MSSR- da Tukay adına mükafat təsis edilmişdir. Bakıda adına küçə var. Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /Ab- dulla Tukay; tatarcadan tərc ed.Ramiz Əsgər.- Bakı: Nağıl evi, 2011.- 267 s. Millətim /Abdulla Tu- kay.- Bakı, 2011.- 267 s. Saman bazarı, yaxud Yeni Kəsikbaş: poema /Q.Tukay.- Bakı: Elm və təhsil, 2011.- 150 s. Qabdulla Tu- kay Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında: məqalələr toplusu /topl. M.Həsənova.- Bakı: Elm və təhsil, 2012.- 286 s. Fərəcov, S. Tatar poeziyasının görkəmli nümayəndəsi /S.Fərəcov //Mədəniyyət.- 2014.- 12 dekabr.- S. 12. Избранное: стихи и поэмы: [пер. с тат.] /Г.Тукай; составители. Г.Хасанова, С.Малышев.- Казань: Татарское Книжное Изд-во, 2006.-191 с. Избранные произведения /Г.Тукай.- Казань, 2009.- 703 с. İ n t e r n e t d ə www.anl.az 26 Tatar şairi APREL Dünya ədəbiyyatı 128 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq 85 illiyi Altay Hacıyev 1931 APREL Altay Əmir oğlu Hacıyev 1931-ci il aprel ayının 2-də anadan olmuşdur. 1951-ci ildə Əzim Əzimzadə adına rəssamlıq məktəbini, 1959-cu ildə isə Kiyev Dövlət Rəssamlıq İnstitutunu bi- tirmişdir. 1959-cu ildən beynəlxalq və respub- lika əhəmiyyətli sərgilərin iştirakçısıdır. 1960-cı ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvlüyünə qəbul edilmiş, 1962-1967-ci illərdə Azərbaycan SSR Nazirlər Sove- ti yanında Dövlət Mətbuat Komitəsinin baş rəssamı vəzifəsində çalışmışdır. Əsərləri Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasında, xarici ölkə muzeylərində və nüfuzlu şəxsi kolleksiyalarda saxla- nılır. Altay Hacıyevin yaradıcılığı bir sıra özünəməxsus cəhətləri ilə diqqət çəkir. Ukraynada ali təhsil alan sənətkar klassik Avropa rəssamlıq ənənələrini dərindən öyrənmiş, eyni zamanda yara- dıcılığında Azərbaycan təsviri sənətinin zəngin ənənələrindən faydalanmışdır. Belə ki, əsərlərinin mövzusu, ideya bədii məzmunu, orijinal üslubu, kom- pozisiya tərtibatı, kolorit həlli ilə yara- dıcılığında iki istiqaməti paralel apardı- ğı, bədii sintez etdiyi müşahidə edilir. Altay Hacıyev yaradıcılığının böyük bir dövrünü kitab qrafikasının inkişafı- na sərf etmişdir. Neçə-neçə kitaba bədii tərtibat vermiş, bir çox əsərlərə illüstra- siyalar çəkmişdir. XX əsrin 60-cı illərində Bakıda gedən tikinti-quruculuq, əsaslı təmir- bərpa işləri, Bakının inkişaf etmiş sənaye şəhərləri səviyyəsinə yüksəlməsi “Yeni Bakı” adlı ilk silsiləsini çəkməyə səbəb olmuşdur. “Xəzər”, “Dənizin ifti- xarı” və “Xəzərin sahibi” adlı silsilələr rəssamın yaradıcılığının ilkin dövrünün məhsuludur. “Xalqımızın ulduzları” silsiləsindən olan “Tomris”, “Məhsəti Gəncəvi”, “Sara Xatun”, “Xurşud- banu Natəvan”, “Tuti Bikə”, “Aşıq Pəri”, “Ağa Bəyim Ağa” və b. əsərləri diqqətəlayiq əsərlərdir. Rəssamın 1987-ci ildə qrafika əsərlərinin, 1991-ci ildə “Natəvan- Şuşa”, 2001-ci ildə “Xalqımızın ulduz- ları” adlı tematik, 2006-cı ildə 75 illik yubiley sərgiləri, 2008-ci ildə “Şərqdən Şərqə“ bədii sərgisi təşkil olunmuşdur. Altay Hacıyev 1968-ci ildə AzSSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə mükafatlandırılmış, 1982- ci ildə “Əməkdar rəssam”, 2002-ci ildə isə “Xalq rəssamı” fəxri adlarına layiq görülmüş, 1995-ci ildə “Humay” müka- fatı ilə təltif olunmuşdur. 2003-cü ildən Prezident təqaüdçüsüdür. 2013-cü ildə haqqında film çəkilmişdir.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|