Åkcp{ig-fcghycß

 
9 
İ Kİ  HƏDƏF XATİ Rİ NƏ 
Peyğ ə mbə r  (sə llə llahu  ə leyhi  və   alihi  və   sə llə m)-in  və fatından  sonra  möminlə r  ağ ası  Hə zrə t  Əli  (ə leyhissalam)-ın 
Peyğ ə mbə rin haqlı xə lifə  və  və sisi olmasına baxmayaraq Əbu Bə kr xilafə tə  yetiş di. İ ki il 4 ay sonra dünyasını də yiş ə n Əbu 
Bə krin yerinə  Ömə r ibni Xə ttab ə ylə ş di. O da on bir il neçə  aysa xilafə t etdi; 
Ömə rdə n  sonra  Osman  xilafə ti  qə sb  edə rə k  tə qribə n  on  iki  il  hökmranlıq  etdi  və   Osmanın  qə tli  35-ci  hicri  qə mə ri  ilinin 
axırlarında baş  verdi. Bu zaman Hicaz camaatı Əli (ə leyhissalam)-ın evinə  sarı axış araq o Hə zrə tlə  beyə t etdilə r.  
Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) 4-il 9 ay xilafə t etdi. Hə zrə t qısa müddə tin çox vaxtını Nakisinlə r, Qasitinlə r (Müaviyə  və  onun 
tə rə fdarları və  Mariqilə rlə  (Xə variclə ) müharibiyə  sə rf etdi.
10
 
Mə zlumlar ağ ası Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) bir söhbə tində  xilafə t macə rasını xatırlayarkə n belə  buyurur: 
Osmandan sonra saysız-hesabsız adam mə nim ardımca gə ldilə r. Onlar kaftarın yalları kimi (çox və  sıx) idilə r. 
Belə liklə  hə r tə rə fdə n mə ni ə hatə yə  aldılar, camaatın izdihamı o qə də r sıx idi ki,  hə tta az qalmış dı gözümün iş ıqları 
Hə sə n və  Hüseyn (ə leyhissalam)- onların ayaqları altında ə zilsinlə r. Camaatın tə zyiqi və  sıxımı bə də nimə  zə rə r yetirdi. 
Hə r  iki  tə rə fdə n  paltarım  cırıldı.  Onlar  canavardan  qorxmuş   qoyunlar  çobanın  ə trafına  yığ ış dığ ı  kimi  mə nim  ə trafıma 
toplaş dılar. Mə n də  onları qə bul etdim. Lakin, çox çə kmə di  ki, onlardan bir qrupu öz beyə tlə rini sındırdılar. (Tə lhə , Zübeyr və  
onların ardıcılları) və  bir hissə si də  mə nim fə rmanıma itaə t etmə kdə n boyun qaçırdılar. (Xə varic) baş qa bir hissə si Müaviyə nin 
ardınca düş dülə r. Dünya sadə liklə ri gözlə rini qamaş dıraraq onları aldatdı!
11
 
Agah olun, and olsun Allaha, ə gə r hüccə tin tamam etmə sinə  sə bə b olan camaatın beyə ti olmasaydı, (hə mçinin), 
Bu zaman İ raq ə hlində n bir nə fə r yerində n qalxıb Əli (ə leyhissalam)-a bir mə ktub uzatdı (bə zilə ri deyir guya o mə ktubda bə zi 
suallar yazılmış dı ki, Əli (ə leyhissalam) onlara cavab versin). Əli (ə leyhissalam) mə ktubu oxumağ a baş ladı. O mə ktub oxuduğ u vaxt 
Əli  (ə leyhissalam)-ın  mə clisini  qaynar  sükut  bürümüş dü.  Camaat  Əli  (ə leyhissalam)-ın  söhbə tinin  ardını  gözlə yirdilə r.  Bu  zaman 
Abdullah ibni Abbas böyük İ slam alimlə rində n biri Əli (ə leyhissalam)-ın öz sözünü kə smə sini hiss edib dedi. “Nə  qə də r gözə l olardı 
ki, öz söhbə tinizi davam etdirə siniz?!.” 
İ mam Əli (ə leyhissalam) cavabında buyurdu: 
Heyhat, ey ibni Abbas. 
“Bu böyük ürə k yanğ ısı idi ki, alovlandı da söndü.” 
                                                 
10
“Tə timmə tül-müntə ha”, 4-9-cu sə hifə lə rdə n iqtibas olunub. 
11
Bu mə tlə b “Nə hcül bə lağ ə ”nin 67-və  92-ci xütbə lə rində  qeyd olunub. 

---

 
10 
İ bni Abbas deyir: And olsun Allaha heç bir zaman bu danış ıq kimi bir sözə  heyfslə nib qə mgin olmamış dım ki, iş  pozanların iş  
İ mam istə diyini bə yan etmə sin qoymadı.
12
 
Belə liklə  Əli (ə leyhissalam)-ın xilafə t və  rə hbə rlik mə s”uliyyə tini qə bul etmə kdə  mə qsə dinin iki mövzu olmasını də rk 
etdik. 
1-Zalımların zülmünün qarş ısını almaq.  
2-Mə zlum və  müstə zə flə ri (zə if) himayə  etmə k. 
 
DÖRDÜNCÜ HEKAYƏT 
 
Sİ YASİ  MÖVQE 
İ slam Peyğ ə mbə rinin və fatı, elə cə  də  Bə ni-Sə qifə  macə rası ortaya çıxdıqdan sonra bə ni Haş imlə rdə n bir qurpu hə tta 
Peyğ ə mbə rin  ə misi  Abbas  onlarla  olub.  Əbu  Süfyanla  birlikdə   Əli  (ə leyhissalam)-ın  hüzuruna  gə lə rə k  Hə zrə tdə n 
Peyğ ə mbə rin xə lifə si adıyla ona beyə t etmə lə rin xahiş  edirlə r. 
Hə tta Əbu Süfyan: “Əgə r icazə  versə n piyada və  atlılardan tə ş kil olunmuş  çoxlu qoş unla sə ndə n himayə t edə rik!” deyə  
ə
lavə  etdi.
13
 
Əbu  Süfyanın  pis  keçmiş ini  olduqca  yaxş ı  tanıyan  Hə zrə t  Əli  (ə leyhissalam)-ın  onların  cavabında  buyurduğ u  söz  “Nə hcül-
bə lağ ə ”nin beş inci xütbə sində  qeyd olunubdur. 
Əvvvə lcə  buyurdu: “Ey camaat! Dağ  cüssə li fitnə  dalğ alarını nicat gə milə ri ilə  dağ ıdın. İ xtilaf və  pə rakə ndə liyə  son 
qoyun. Axırda belə  buyurdu: 
“Yetiş mə miş  meyvə ni də rmə k ş or, ş umlanmış  yerə  toxum sə pmə k isə  faydasız olar.”  
İ mam Əli (ə leyhissalam) bu bə yanı ilə  böyük inqilablarda ş ə rait və  hazırlıqlara lazımınca olan diqqə ti bildirdi. İ ş in müxtə lif 
anlarına varmaqla İ sam üçün mühüm olan iş lə rin ə ncamına baş lamaq lazımdır. Bu iş də  ş übhə li adamlara etiqad etmə k olmaz. 
 
BEŞ İ NCİ  HEKAYƏT 
                                                 
12
“Nə hcül bə lağ ə ”, xütbə  3 
13
“Nə hcül-bə lağ ə nin” ş ə rhi, (İ bni Əbil-Hə did), 1-ci cild, sə h. 218 və  221. 

---

 
11 
 
HƏDƏF MÜKAFATI 
36-cı hicri ilinin cə madiul ə vvə l ayında Bə srə də ki Cə mə l müharibə si Hə zrə t Əli (ə leyhissalam)-ın xilafə ti zamanında baş  
verə n ilk müharibə  idi. Bu müharibə  “nakisinlə r” adlanırdı (yə ni beyə t pozanlar, Tə lhə , Zübeyr və  Ayə ş ə  onlra baş çılıq edirdi). 
Bu müharibə də  Əli (ə leyhissalam)-ın qoş unundan 5 min, düş mə n qoş unundan isə  13 min nə fə r qə tlə  yetirildi.
14
 
Hə zrə t  Əli  (ə leyhissalam)-ın  baş çılıq  etdiyi  qoş un  döyüş də   qalib  gə lə rə k  müharibə ni  sona  yetirdi.  Bu  vaxt  Əli 
(ə leyhissalam)-ın döyüş də  iş tirak etmiş  yaxın ə shabından biri Hə zrə tin hüzuruna gə lib dedi: 
“Əgə r qardaş ım da bizimlə  birgə  bu döyüş də  iş tirak edib qə lə bə mizi görsə ydi və  öz iş tirakına görə  mükafat və  iftixara 
nail olsaydı nə  yaxş ı olardı?!” 
Hə zrə t Əli (ə leyhissalam)  buyurdu: “Sə nin qardaş ın da bizim fikrimizlə  ş ə rik olub tə rə fdarlarımızdandırmı?” O, dedi: Bə li 
İ mam buyurdu: ·  
Mə hz elə  buna görə  onun da bizimlə  bu döyüş də  vurulub iş tirak etdiyini zə nn et. Sonra ə lavə  etdi: 
Hə tta dünyaya gə lmə miş  hə lə  atalarının sülb və  analarının bə tnində  olan bu müharibə də  bizimlə  olmayıb lakin bizimlə  eyni 
ə
qidə  də  olan uş aqlar elə  bizimlə dirlə r. Onlar tezliklə  doğ ularaq din və  iman vasitə silə  tə rbiyə  alacaqlar.
15
 
Ən  maraqlısı  budur  ki,  tarixdə   yuxarıdakı  mövzuya  oxş ar  baş qa  bir  dastan  aş ağ ıdakı  ş ə kildə   gə libdir:  Əbül  Əsvə d  və  
Hübabə  Örninin söylə diklə rinə  ə sasə n Cə mə l müharibə si qurtardıqdan sonra Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) Bə srə nin beytül-malı 
qızıl və  gümüş  ilə  dolu bir evə  daxil olub, bir neçə   
də fə  belə  buyurdu:  “Özgə lə rini aldat” 
Daha  sonra  hə min  qə nimə tin  ə shab  və   döyüş çülə r  arasında  bölünə rə k  hə r  birinə   500  dirhə m  verilmə sini  ə mr  etdi.  O 
Hə zrə tin  özü  də   hə min  o  qə nimə tdə n  500  dirhə m  götürmüş dü  ki,  bu  zaman  döyüş də   iş tirak  etmə yə nlə rdə n  biri  yoldan 
tə ngə nə fə s  çataraq  Hə zrə tə   dedi:  Ey  möminlə r  ağ ası!  Müharibə də   sizinlə   iş tirak  etmə sə m  də   qə lbim  sizinlə   idi, 
mümkünsə  mə nə  də  qə nimə tlə rdə n bir ş ey ver. 
İ mam Əli (ə leyhissalam) özünə  heç çatacaq payı ona bağ ış layaraq özünə  bir ş ey götürmə di. 
Bütünlüklə  12 min dirhə mdə n ibarə t olan beytül-malın altı min arasında bölünə cə k pulun miqdarını və  adamların sayını qabaqcadan 
bilirdi.
16
 
                                                 
14
“Tə timmə tül-müntə ha”, 9 və  12-ci sə hifə lə r. 
15
“Nə hcül-bə laə ”, 12-ci xütbə  
16
Nə hcül-bə lağ ə nin ş ə rhi, 1-ci cild, sə h.249 və  250 

---