Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

Şah  o  saat  ə m r etdi,  ki,  onu  g ətirsin lər.  B ey d əb a q ap ıd a  g ö rü n d ü k - 
d ə   şah dedi:  -   Ey  B eydəba!  S ən  ded iy in   sö z lə rlə   m ənim   ə q lim i  ç a ş d ır- 
m aq,  kam alım ı azdırm aq istəm ird in  ki?  B e y d əb a dedi: -  E y  x o ş b ə x t şa - 
hım!  M ən  y alnız  sən in   xeyrini,  rə iy y ə tin   x ey rin i  dedim ,  d ö v lə tin   ə b ə -  
diliyi  x a tirin ə  bunları  söylədim .
Şah  o na  dedi:  -   D ed ik lərin in   ham ısını,  b ir  k ə lm ə   b u ra x m a d a n  
tə k ra r et!
B ey d əb a  danışır,  şah   onun  sö z lə rin ə   d iq q ə tlə   qulaq  a sır  v ə   ə lin d ə  
olan  bir  şeyi  y e rə   döyürdü.  S onra  o,  başını  qaldıraraq  B e y d ə b a y a   o tu r- 
m asını  ə m r  etdi.  B ey d əb a  oturdu.  Şah  ona  dedi:  -   Ey  B e y d əb a!  S ə n in  
ded ik lərin   m ən im   x o şu m a  gəldi,  ü rəy im ə  yatdı.  M ən  sə n in   m ə s lə h ə t-  
lərin i n ə z ə rd ə n  keçirib,  onlara ə m ə l  ed ə c ə y əm .  Sonra ə m r etd i,  k ü n d ə - 
ni  B ey d əb an ın   ayağm dan  açd ılar  v ə   şah  paltarlarından  o n a   x ə lə t 
verdilər.
Bu  z am an   B ey d əb a  dedi:  -   Şahım !  M ən   h ə r  nə  d e d im sə ,  ham ısı 
sən in   x ey rin əd ir.  Şah  dedi:  -   D oğru  deyirsən,  ey  ləy aq ətli  alim !  İndi 
m ən   bu  g ö rü şü m ü zd ə  b ü tü n   şahlığı  sən ə  tapşırıram .  B e y d ə b a   dedi:  -  
Şahım !  M ə n i  bu  işdən  azad  et.  M ən   sənsiz  bu  işin  ö h d ə sin d ə n   g ələ 
bilm ərəm .  Ş ah  bu  fıkirlə  razılaşıb  onu  azad  etdi.
Lakin o g etdikdən sonra şah başa düşdü  ki,  d üz etm əyib,  a d am  g ö n - 
d ərd i,  onu  geri  qaytardılar.  Şah  B eydəbaya  dedi:  -   M ə n   sən i  azad 
etn ıək   fık rin d ən   əl  çəkdim ,  Q ət etdim   ki,  bu  işi  yalnız  sən  y e rin ə   y etirə 
b ilə ısə n ;  sə n d ə n   başqa heç  kəs onun ö h d əsin d ən   g əlib   həll  e d ə   bilm əz. 
M ənim   sö zü m ə  bax,  razı  ol.  B ey d əb a  razı  oldu.
O   zam ankı  şahların  b elə  bir  ad əti  var  idi:  kim i  v əzir  etso y d ilər, 
onun  başına  tac  qoyub  ata  m in d iro r  və  saray  adam larının  m ü şa y iə ti  ilə 
şə h əri  g əzd irərd ilər.  Şah  ə m r etdi  ki,  B eydəbanın  da başına  tae  qoyub, 
ata  m in d irsin lər  və  şəh əri  g əzd irsin lər.  Bu  ə m r  yerinə  y etirild ik d ən  
sonra  B eydəba  ə d alət  v ə   h əq iq ət  salonunda  oturdu.  0 ,  g ü c lü lə rə   qarşı 
gücsüzlorin  tərəfin i  saxladı,  zülm karları  cəzalan d ırd ı,  ə d alətli  q an u n lar 
verdi.  B eydəbanın  şagirdləri  bu  x ə b ə ri  eşitcək  h ə r tə rə fd ə n   axışıb  g ə l- 
m ə y ə   b aşlad ılar  v ə  şahın  ona  b əx ş  etdiyi  bu  hakim iyyət,  h ə d iy y ə   və 
m ə rh ə m ə td ə n   çox  şad  oldular.  O n lar  A llaha  şükür  etd ilər  ki,  B ey d əb a 
onun  köm əyi  ilə  şah  D əb şəiim i  y a ram az  h ə rə k ə tlə rd ə n   saq ın d ıra  bil- 
m işdir.
O nlar h ə m in  günü bayram  elan  e td ilə r və bu gün qiyam ətə  q ə d ə r do 
onların  ö lk ə sin d ə   bayram   ed iləcək d ir.
B eydəbanın  fıkri  D əbşəlim   sarıdan  rahat  olduqdan  sonra,  ölkəni 
id arə  etm ək lə  bərabor,  boş  vaxt  tapır  və  incə  m ənah  çoxlu  kitablar  da 
y azırdı.
Şah  isə  B eydəbanın  m əslə h ə tin ə   o sasən ,  rəiy y ə tlə   m ehriban  və 
ə d a lə tli  rəftar etm əy ə  başladı.  B unu  görən  bütün  əhali  v ə   saray  a d am - 
ları  şahdan  razı  qaldılar.  B ey d əb a  öz  şagirdlərini  toplayıb,  onlara  belo 
b ir  g ö z ə l  vəsiy y ət  etdi:  -   B ilirəm ,  m ən  padşahın  y an ın a  getdikdə  siz 
ö zlü y ü n ü zd ə  fıkirloşdiniz  ki,  bu,  ədalətsiz,  q əd d ar  hökm darın  yanına 
g e tm ə y i  q ət ctm işso, dem ək,  onun əqli  itm iş,  kam alı  zay olm uşdur.  İndi 
isə  m ə n im   planım ın  n əticəsin i,  fıkrim in  düzgünlüyünü  görürsünüz  v ə 
b ilirsin iz  ki,  m ən  şahın  yanına  onun  xasiyyətini  ö y rən m əd ən ,  gözləri 
bağlı  getm əm işom .  M ən  eşitm işom ,  d ey ib lər  ki:  -   '’Ş ah lar  da  cavanlar 
kim i  coşqun  və  dəliqanlı  olurlar,  bu  d əliqanlılıq  və  sərm əstliy in   q a r- 
şısım   iso  yalnız  alim lər  və  ağıllı  adam lar  ala  bilər.  A ğıllı  adam lar  öz 
sözlori  ilə  padşahları  tərbiyə  etm oli,  öz  ağıllı  m ə slə h ə tlə ri,  aydın  vo 
inandırıcı  sübutları  ilə  padşahların  yaram az  v ə  ə d a lətsiz  hərokotlorinin 
qarşısını  alm alıdırlar” .
M on  alim lorin  şahlar  haq q ın d a  dcdiklori  bu  sözlori  ınüdrik  ad a m - 
lara vcrilon  bir tapşırıq  kim i  qobul  etdim ,  çünki  hokim lor öz tobabotlori 
ilo  bo d ən i  xostolikdon  m ühafizo  edib,  onu  sağaltm alı  olduqları  kim i, 
ağıllı  adam lar  da  öz  nosihotlori  ilə  padşahları  b elə  m əstlik   yuxusundan 
ayıltm alıdır.  Mon  bu  işi  özbaşına  buraxm aq  istom ədim ,  istoınodim   ki, 
m ən  öləndon  sonra  y cr  üzündo  yaşayan  insanlar  m onim   vo  sizin 
haqqınızda  qcybot  edib  d csin lo r  ki:  “D obşolim   şahın  dövründo  B ey- 
doba  adlı  bir  filo so f  yaşam ış,  lakin  şahı  cinayot  törotm ok  fıkrindon 
daşındırm am ışdır” .
Ə gor  biri  desə:  “O ,  öz canının  qorxusundan  d illo n m o m işd ir” ,  o  z a - 
m an  başqaları  ona  cavab  v ero rlo r  ki:  “O,  şahdan  vo  onun  sarayından 
qaçıb  uzaqlara  gedo  b ilo rd i” .  Lakin  vətoni  tork  ctm ok  çox  ağırdır. 
M ondon  sonra  yaşayacaq  alim lorin  mono  haqq  qazandıracaqlarını  n o - 
z ə rə   alaraq,  m ən  h əyatım ı  q urban  verm oyi  q o t etdiın.  M on  arzularım ın 
m ohv  olm ası,  ya  q əlo b o   çalm ası  üçün  hücum a  keçdim ,  indi  isə  siz  n o - 
lor  baş  vcrdiyinin  şahidisiniz.
Hansı  bir təm sild o   iso  dcyilm işdir:  “Üç  şey  olm asa,  heç  vaxt böyük 
rütboyo  çatm aq  m iim kün  deyil:  Z əh m ət  çək m ə k ,  d ö v lət  s ə rf  etm ok, 
g ü zo ştə  g ctm o k ” .

---