Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

Sözü  n ə  q ə d ə r  ki  d e m ə m işə m ,  o  m ə n im   q u lu m d u r,  elə ki  d ed im ,  o ld u , 
ağam .  R um   şahı  deyir:  -   M ə n   d e m ə d iy im   sö zd ən   heç  v a x t  p e ş m a n  
o lm am ışam ,  d e d iy im d ə n   isə  çox  te z -te z  p eşm an çılıq   ç ə k m işə m .
Ş ahların  susm ası  fay d a  v e rm ə y ə n   boş  sö h b ə tlə rd ə n   d a h a   y a x ş ıd ır. 
İnsan  h ə r  şe y d ə n   çox  d ilin d ə n   b ə la y a   düşür.
A llah  şah ın   öm rü n ü   u zu n   etsin,  o,  m ən ə  sə rb ə st  d a n ışm a ğ a   ic a z ə  
verm işdir.  M ə n   isə  m ə q s ə d ə   k e ç m ə z d ə n   ə w ə l   d em ək   is tə y irə m   k i, 
d e y ə c ə y im   sö z lə rin   m e y v ə sin i  şah  d ə rə c ə k d ir,  m ə n   yox.  O n u n   b ü tü n  
xey rin i  şah  g ö rə c ə k d ir,  m ə n  yox;  m ə n im   d e y ə c ə y im   sö z lə rd ə n   a la   b i -  
lə cəy im   h ə d iy y ə   y aln ız  şah a  n ə sib   olacaqdır:  şah  h əm   fa y d a   g ö tü r ə -  
c ək ,  həm   şö h rə t qazanacaqdır;  m ə n   isə y alm z öz  borcum u  y e rin ə   y e ti-  
rə c ə y ə m .  Şahım !  M ə n  d e m ə k  istə y irə m  ki, sən , sə n d ə n  q ab a q   ş ə h ə r lə r  
salan,  tə b iə ti  m üti  e d ə n   öz  şah  ataların m   və  q ü d rətli  b a b a la rın ın   t ə x -  
tin d ə   oturursan.  O nlar q a lalar tik ə rə k   ordulara  s ə rk ə rd ə lik   e tm iş,  e h ti-  
y at  to p lam ış  v ə   u zu n   ö m ü r  sü rm ü şlər,  o n la n n   atları  çox,  sila h la rı  b o l 
olm uşdur.  O n la r ə s rlə rlə  x o şb ə x tlik  v ə  şadlıq  içərisin d ə y a şa m ışla r,  b u  
x o şb əx tlik   o n ların   faydalı  işlə r  g ö rm əsin ə  m ane  olm am ış,  o n ları  lü tfə 
qarşı  m ə rh ə m ə t  h issin d ə n   m əh ru m   etm əm işd ir,  d o v lə tlə rin in   b ö y ü k  
g ü cü n ə,  ö z lə rin in   m ə sted ici  şən v ə   şö v k ə tlə rin ə   baxm ayaraq,  ö h d ə lə -  
rin ə  g ö tü rd ıık ləri  v ə z ifə lə ri  y ax şılıq la  yerin ə  yetirm işlər.
Ey  bo x t  uld u zu ,  b ü tü n   u lduzlardan  uca  olan  xoş  tale,  indi  sən  
on ların  to rp aq larm a,  ş ə h ə rlə rin ə ,  d ö v lə tlə rin ə   v aris olub,  A llah ın   sə n ə  
b əx ş  etdiyi  tə x ti- s ə ltə n ə td ə   oturubsan.  S ən m iras  olaraq  d ö v lə t v ə   o r- 
du  alıbsan,  lakin  ö h d ə n ə   d ü şən   v ə z ifə n i  y erin ə  y etirm irsən ,  h a k im iy - 
y ə t  başına  k eçm iş  şahlardan  tə lə b   olunan  q a y d a -q a n u n a   ria y ə t  e tm ir- 
sən.  Yox,  sə n   h əddini  aşıbsan,  z ü lm lə r edibsən;  tə k ə b b ü r v ə   q ü ru r s ə -  
nin  gözünü  tu tu b ,  rə iy y ə tə   h ə q a rə tlə   baxırsan,  yaram azlıq  e d irsə n ,  tö - 
rətd iy in   c in a y ə tlə rin   isə  sa y ı-h e sa b ı  yoxdur.  H albuki,  sən in   ə n   lə y a - 
q ətli  və  ə n   ş ə rə fli  v ə z ifə n   ö z  ə c d ad ların ın   y o lu   ilə,  sə n d ə n   q abaqkı 
şahların  yolu  ilə  g etm ək ,  s ə n ə   m iras  qalm ış  gözəl  işləri  d av am   e td ir- 
m ək,  rüsvayedici  işlərd ən   ç ə k in m ə k   idi.  Sən  ö z  rə iy y ə tin ə   qarşı  d iq - 
qətli  olm alı,  on u n   üçün  e lə   q a n u n lar  yaratm alı  idin  ki,  bu  q an u n lar 
h ə m işə lik   olaraq  x a tirə lə rd ə   yaşasın,  zam an  k eçd ik cə  sənin  şöhrətini 
artırsm , elə q an u n lar y aratm alı  idin  ki,  o n lar ə b ə d i  sülh və ə d a lə t rəm zi 
olsun.  Ö z  işlərin i  ş ö h rə tp ə rə stlik   v ə   m ə n sə b p ə rə stlik lə   id arə  edən 
adam   ağıllı  hesab  e d ilə  b ilm əz.  A ğ ıllı  v ə  d ə rra k ə li  adam   o d u r  ki, 
ölk ən i  ə d a lə t  v ə   m ə rh ə m ə tlə   idarə  etsin.  Ş ahım ,  m ənim   d ed ik lərim ə
y ax şı  fik ir   ver,  qoy  onlar  sonin  ürəyini  sıxm asın.  A xj,  m ən  onları 
s ə n d ə n   b əx şiş  alm aq  və  ya  sən in   m ə rh ə m ə tin ə   layiq  olm aq  m əq səd i 
ilə  d e m ə d im .  Yox,  m ən  sənin  yanına  vicdan  əzabı  ç ə k ə n   səm im i  b ir 
d o st  k im i  golm işəm .
B e y d ə b a   sözlərini  deyib  öz  n ə sih ətin ə  son  v erdikdə  şahın  q əlb i 
titrə d i,  o,  n ifrə tlə   dolu bir sə slə   B eydəbaya  kobud  bir cavab  verdi.  Şah 
dedi:  -   S ən   m ono  çox  ağır  sö z lə r  dedin.  İnana  b ilm irəm   ki,  ö lk əm d ə 
m ə n o   b e lə   sö z lə r  d em əy ə  c ə saro t  edən  daha  başqa  bir  adam   tapılsın. 
Y aşı  az,  xeyri  yox, gücü z ə if olan  son  buna necə cü rət etdin?  Sən m ə n ə  
elə  s ö z lə r  d e m ə y ə   c ə sa rə t e d ib sən   ki,  onları  d ilə   g ə tirm ə y ə   heç  k əsin  
haqqı  y o x d u r.  M ən  sənin  buradakı  çıxışına  v ə   h əddini  aşan  d iliu z u n - 
Iuğuna  tə ə c c ü b   edirəm .  M ən  başqalarını  susdurm aq  üçün  səni  ağır c ə -  
za lan d ırm alıy am .  Bu,  şahlarla  görüşm ək  şo rə fin ə   nail  olan,  b ə lk ə   də, 
şa h lard an   sən in   tolob  etdiyin  şeyləri  istə m ə k   arzusu  ilə  g ə lən   bütün 
a d a m la ra   ib rət  dərsi  və  x əb ərd arlıq   olar.
S o n ra   şah  ə m r  etdi  ki,  B eydəbanı  çam ııx a  çək ib   edam   etsinlər. 
Ə m ri  y e rin ə   y etirm ək   üçün  onu  apardıqda  şah  fıkrindən  döndü,  ə ın r 
etdi,  o n u   geri  qaytarıb  zindana  salsınlar.  B eydəbanın  ayaqlarına  kündo 
vurub,  zin d an a  saldılar.  Sonra  padşah  onun  şagirdlərini,  yanına  golib 
g ed ən lo ri  tutm aq  üçün  adam   göndordi.  B eydəbanın  şagirdlori  başqa 
ö lk ə lə ro   qaçdılar,  d ən iz  adalarında  gizlondilor.  B eydoba  uzun  m üddot 
zindanda  oturdu.  Şah  no  onun  haqqında bir  şey  soruşur,  no  do  ona  fıkir 
vcrirdi.  H eç  kos d ə onu şahın y ad ın a salm ağa cü rə t etm irdi.  Bir gecə şa - 
hı  yuxu  aparm ırdı,  o,  gözlorini  som aya  dikib,  fəloyin  dövranı,  u ld u z- 
ların  horokoti  haqqında  düşünm oyo  başladı  fikro  dalaraq  göy  haqqında 
no  iso  bir  m osoloni  həll  ctm oyo  çahşırdı.  B irdən  B eydoba  yadına 
düşdü,  onun  sözlorini  xatırlayıb  tutduğu  işdən  peşm an  oldu.  O,  ö z - 
özüno  dedi:  “ M on  bu  fılosofun  haqlı  to lo b lərin o   ctina  etm om oklo  ona 
qarşı  yaxşı  iş  g ö rm əd im .  Q əzobin  şiddəti  m oni  buna  v ad ar  ctdi,  atalar 
iso  d e y ib lo r  şahlarda  qozob  olm am ahdır.  Ç ünki  qozob  hor  şcydon  çox 
nifroto  layiqdir.  B una  göro  do  qəzoblilordon  hom işo  nifrot  edirlər; 
xosislik  do  yaxşı  şcy  deyil  çünki  var  olan  y erd ə  o  bağışlanm az;  q o n şu - 
luqda  yalan  danışm aq,  kobud  olm aq  yaram az,  qonşuluq  vo  odəbsizlik 
bir  y erə  sığm az.  M on  sadiq,  pak  v ə  təm iz  bir  adam a  rast  gəlm işdim , 
lakin  onu  layıq  o lduğu kim i  deyil, əksino qarşıladım ,  ona  layiqincə h ö r- 
mot  edo  b ilm əd im .  Y ox,  onun  m ükafatı  bu  olm am alı  idi.  M on  onun 
sözlorino  q u laq   asm alı,  m osləhotlərini  yerinə  yetirm oli  idim.

---