Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

h ə y a  e tın ə sə ,  onlara h ö rm ə t g ö stə rm ə sə ,  onların  üstünlüyünü e tira f e t -  
m əso ,  onları  təh q ire d ic i v ə z iy y ə td ə n  v ə   nalayiq  y e rlə rd ə n   q u rtarm asa, 
b elə  ad am ın   ə q li  zay  olm uş,  h əy atı  isə  h ə d ə r getm işdir.  A lim lərin  h ü -  
q u q ların a  qarşı  ə d a lə tsiz lik   etd iy in d ən   onun  adı  ax m aq lar  sırasın a 
y a z ılm a lıd ır” .
Sonra  B ey d əb ay a  n ə z ə r salıb  dedi:  -   G örürəm   susursan,  öz  eh tiy a- 
cını  dem ir,  a rzu lan n ı  bildirm irsən,  lakin  m ən   bilirəm   ki,  d an ışm am ağ ı- 
nın  səb əb i  y a   səni  sarsıdan  bir  b ədbəxtlik,  ya  sə n ə   üz  v e rə n   bir  fə la - 
kotdir.  M ən  bu n u  sənin bayaqdan bəri  susm ağından başa düşdüm  və ö z - 
ö zü m ə  dedim   ki,  “B eydəba  bura  bizə  tam aşa  etm əy ə  gəlm əm işdir. 
Y əq in   ki,  onu  g ə lm ə y ə   m əcb u r  ed ən   bir  h adisə  baş  verm işdir.  Axı  o 
bizim  zəm an ən in   ən   ləy aq ətli  adam ıdır.  O nun  buraya g ə lm ə sin in  sə b ə - 
bini  soruşm ağa  ehtiyac  varm ı?  O,  üz  verm iş  bir  əd alətsizliy in   qarşısını 
alm aq  üçün  b izd ən   k ö m ək   istəyirsə,  yardım   əlim izi  uzadıb,  ona  ən  lə -  
yaqətli  tə rz d ə   hörm ət  etm əli  və  onun  bütün  arzularını  yerin ə  y e tir- 
m əliyik.  O nun m əq səd i b u  dünyanın n e m ətlərin ə m alik olm aqdırsa,  əm r 
ed ərəm ,  onu  arzu  etdiyi  kim i  təm in  etsinlər.  Y ox,  o,  yalnız  şahlara  xas 
olub,  başqalarm a  etibar  edilm əyən  m ə s ə lə lə rlə   m araqlanırsa,  bu  işlərə 
qarışm aq  fıkrində  olm asa  belə,  m ən  ona  nə  kim i  c ə z a  v erm ək   haqqında 
fık irləşm əliy əm . M ənim  diqqətim i  rəiy y ət işlorinə cəlb  e tm ə y ə  gəlibsə, 
o n lan   yoxlaram .  A xı,  ağıllılar x e y irx əb ər olurlar,  axm aqlar isə  ək sin ə ” .
D em əli,  m ə n   sə n ə   dan ışm ağ a  ic a z ə   v erirəm ,  n ə   istə y irsə n   de.
B ey d əb a  şahın  d ed ik lərin i  e şitd ik d ə  bir az  sak itləşd i,  ü rə y in ə   ç ö k - 
m üş  qorxu  r ə f  oldu.  O,  baş  əyib  təzim   etd ik d ən   sonra  dedi:  -   H ə r şey - 
d ən   ə v v ə l  A llah d an  arzum   budur ki,  şahın öm rü  u zun, tə x t v ə  tacı ə b ə -  
di  olsun.  Şah  m ə n ə   böyük  h ö rm ət  etdi,  bu,  m ə n d ə n   sonrakı  alim lərin 
şö h rətin i  artıracaq   v ə  d ü n y a  durduqca  ağıllı  ad am ların   x atirin d ən   çıx - 
m ayacaqdır,  çü n k i  şah  öz  üzünü  m ə n ə   tə r ə f  çcv irm iş,  m ə rh əm ətli  b a - 
xışlarını  m ə n d ə n   ə sirg əm əm işd ir.
M ən i  b u ray a  g ə lm ə y ə   m əcb u r  ed ən   iş  b aşq asın a  deyil,  m əh z  şaha 
xeyirli  m ə s lə h ə t  v e n n ə k d ir.  Q oy  bunu  d in lə y ə n   bilsin  ki,  m ən   şahdan 
a lim lə rə   layiq  m ü n asib ət  tə lə b   e tm ə k d ə   heç  b ir şeydən  ç ə k in m ə y ə c ə - 
yəm .  O ,  fıkrim i  d e m ə y ə   icazə  verib  m ən i  sə rb ə st buraxsa, o ndan sonra 
öz  istəd iy i  kim i  d ə  rə fta r e d ə   bilər.  Y ox,  m ən im   d ed ik lərim ə  ə h ə m iy - 
y ə t v e rm ə sə , y e n ə  d e m ə n  ö z borcu m u  y e rin ə y etirm iş olaram .  Xalq  da 
bu  b a rə d ə   m ə n i  m ə z ə m m ə t  ed ə  b ilm əz.
Ş ah  dedi:
-   Ey  B eydəba,  danış,  m ən   sənin  d e d ik lərin ə  d iq q ə tlə   qulaq  a sa c a - 
ğ am ,  ü rə y in d ə   n ə  varsa,  ham ısını  de  ki,  m ən  də  ona  layiq  sə n ə   x ə lə t 
v erim .
B ey d əb a  dedi:
-   Şahım !  M ən ə  elə  g əlir  ki,  insanı  bütün  heyvanlardan  ayıran,  onu
d ü n y an ın   bütün  sirlərin ə  v a q if ed ən   dörd  şeydir:  -   h ikm ət,  əql,  təm kin 
v ə   əd a lə t.  A lim lik,  savad v ə   h ə r  şeyi  ətraflı  düşünə  bilm ək   -  h ik m ətə; 
təd b ir,  səbir,  n əzak ət,  m ə rh ə m ə t  -   əq lə;  həya,  alicənablıq,  özünü  olə 
alm aq  v ə   özünü  dərk   etm ək  təm kino;  doğruluq,  vədi  yerinə  yetirm ək, 
yaxşı  işlə r  g ö rm ək   v ə   xoşxasiyyətli  olm aq  -  ə d a lə tə   daxildir.  Bu  sifə t- 
lər  g ö z ə ld ir,  on a  ək s  olanlar  isə  -  çirkin.  Bu  sifətlərin   ham ısı  kam il  bir 
şə k ild ə   bir  adam da  toplandıqda  dünyanın  ən   böyük  xoşbəxtliyi  bclə 
onun  başını  g ico llən d irə  b ilm əz,  ən  böyük  bəd b əx tliy i  onu  sarsıda 
b ilın əz.  B clə  bir  adam   onu  təm in   etm əy ən   şeylərin  varlığından  q o m - 
lə n m ə z ,  taleyin onun əlin d ən  qoparıb aldığı  şeyləri  itin n əsin d ən   k ə d ə r- 
lə n m ə z   v ə  baş  v crə b iləcək   folakətlordon  özünü  itirm oz.  H ikm ət 
b it- 
m əz,  tü k ə n m ə z   bir  x əzinədir,  x ə rc lə n m ə k lə   qurtarm az,  paylanm aqla 
azalm az.  H ikm ot  -  clə  bir  p altardır  ki,  geydikcə  köhnəlm oz,  clo  bir 
x o zin ə  ki,  ardı  kosilm əz.  Şahın  qarşısında  durarkən  birinci  olaraq  sö zə 
b aşlam am ağım ın  sobobi  qorxu  vo  şaha  boslodiyim   hö rm ət  olm uşdur. 
H əy atım a  and  içirəm   ki,  şah lar  zohm li  o lm ağ a  layiqdir,  xüsusilo  o  şah 
layiqdir  ki,  onun  şən  vo  şövkoti  öziindon  ovvəlki  bütün  şahlarınkından 
artıq  olsun.  A talar  d ey ib lər  ki,  dilini  saxla,  başın  salam at  olar,  ycrsiz 
d a n ışm ağ ın   noticəsi  p e şm a n ç ılıq d ır.  N əq l  e d irlə r  ki,  bir  p adşah 
m oslohot üçün yanına dörd alim   çağırıb deyir:  “ H əroniz elo  bir hikm otli 
söz  dcyin  ki,  o,  gözəl  bir torbiyonin  osası  o lsu n ” .  Birinci  dcyir: 
Ağıllı
a d am ların   hoyatında  ən  layiqli  cohoti  danışm am aqdır!  İkinci  dcyir: 
D ünyada  ən  faydalı  şey odur ki,  insan  öz oqlilo  m oslohotloşm om iş sözo 
başlam asın .  Ü çüncü  deyir: 
İnsan  üçün  on  xcyirli  iş  o d u r  ki,
fikirloşm om iş  dinm osin.  D ördüncü  dcyir:  -   İnsan  üçün  ən  rahatı  odur 
ki,  ö zü n ü   taleyin  ixtiyarına  vcrsin.
D cyirlor,  bir  gün  Ç in,  H ind,  İran  vo  Rum   padşahları  bir yero  to p - 
laşıb  şo rt  qoyurlar:  o n lardan  h o r  biri  elo  bir  söz  dcsin  ki,  dünya  d u r- 
duqca  dursun.  Ç in  şahı  deyir:  -   M on  d em əd iy im   sözü  geri  qaytarm ağa, 
dediyim   sözü  geri  q ay tarm aq d an   daha  artıq  q adirəm .  H ind  şahı  deyir: 
M on  o  ad am a tə o c c ü b   cd irəm   ki,  dediyi  söz  özünün  x ey rin ə  o lduqda 
fayda  v e rm o sin ,  z ə ro rin ə   o ld u q d a  onu  m ohv  etsin.  İran  şahı  deyir:

---