Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

BÜZÜRGM EHR  BUXTEQANIN 
“ K Ə L İLƏ   V Ə   D İM N Ə ”  KİTABINA  YAZDIĞI 
M Ü Q Ə D D İM Ə
N əsih ət,  h ikm ət və z ə rb ü l-m ə sə llə rlə  dolu olan bu “K ə lilə  v ə   D im - 
n ə ”  kitabı  h in d   b rə h m ə n lə ri  v ə   hin d   alim ləri  tə rə fin d ə n   y a z ılm ışd ır. 
H ər  bir  x alq m   alim   v ə   fılosofları  n ə   v asitə  ilə  o lu r-o lsu n ,  öz  a rz u   v ə  
istək lərin i  h ə y a ta   k eçirm ək ,  m ö v cu d   v ə z iy y ə ti  nizam a  salm aq ,  g ə l ə -  
cə k   arzu ların a  çatm aq ü çün  h ə m işə   m ü x tə lif y o llar d ü şü n m ü ş,  m ü x tə -  
lif  tə d b irlə rə   əl  atm ış,  bu b a rə d ə   m ü x tə lif ə s ə r lə r  yazm ağ a çalışm ışlar. 
B unlardan biri də qurdların,  quşların  v ə v əh şi  hey v an ların  d ilin d ə n  y a - 
zılm ış  son  d ə rə c ə   d ə rin   m ən alı,  in cə  rəm zli  v ə   m ü əm m alı  bu  kitab d ır. 
A lim lər  bu  yo lu   se ç m ə k lə   b ir  sıra  üstü n lü k   ə ld ə   etd ilər:  h ə r  şe y d ə n  
ə v v ə l  o n lar  burad a  sö zləri  istə d ik lə ri  kim i  d ey ib ,  h ə r  fə sli  arzu  e td ik - 
ləri  kim i  b ə z ə m ə k   im kanına  m alik   oldular.  B undan  ə la v ə ,  bu  y o l  ilə 
n əsih ət,  h ik m ət,  lə tifə   v ə   zarafat  incilərini  d ə   b ir-b irin o   q a td ıla r  ki, 
a rif  ad am lar  o n lardan  istifadə  etm ək   üçün  bu  kitabı  m ü ta liə   etsin, 
nadan  ad a m la r  isə  ə fsa n ə   xatirino  onu  oxusunlar.
G ən c şa g ird lə rə  g ə ld ik d ə  isə,  o nlar elm  ə ld ə  etm ək ,  savadlı  olm aq, 
nağıl  sö y lə m ə k   m ə q sə d ilə   b u rad a  y azd an ları  asa n h q la   y ad ların d a 
sax layacaqlar.  B aşları  çalışıb  əq l  vo  tə c rü b ə   sahibi  o ld u q d a  ə z b ə rlə - 
dikləri  v ə   y ad d a  saxladıqları  sö z lə r  ə tra fın d a   fik irləşib   d ü şü n ərk ən  
sin ə lərin in   n ə   q ə d ə r  faydalı  h ik m ə tlə rlə   do lu   o lduğunu  g ö rə c ə k   və 
g ö z lə m ə d ik lə ri  halda  b ird ən   böy ü k   bir  so rv ə tə ,  b itm ə z -tü k o n m ə z   bir 
x ə z in ə y ə   sahib  o ld u q la n n ı  d ərk   edəcoklor.  G ə n c lə rin   bu  şadlığı  -  
h ə d d i-b u lu ğ a   çatdıqda  atasının  m iras  qo y d u ğ u   xozinoni  tapan  v ə   ö m - 
rünün  ax ırın a  q ə d o r  o z iy y ə t  ç o k m ə d ə n   d o lan a  biləcoyini  hiss  edən 
adam ın  şadlığına  b ən zər.
Bu  kitabı  oxuyan  adam   onun  nə  üçün  yazıld ığ ın ı,  no  kim i  m ə q - 
s ə d lə r  tu tu ld u ğ u n u   b aşa  düşm olidir.  Ə ks  h ald a,  o,  bu  kitabdan  fayda 
g ö tü rə  b ilm o z,  onun  sə m ə rə lo rin d o n   fcy zy ab   ola  bilm oz.  Bu  kitabı 
dork  etm o y in   birinci  şə rti  onu  d ü zg ü n   o x u m ağ ı  bacarm aqdır.  B ir  şeyi 
oxum ağı  bacarm adan  onun  m onasını  dərk   etm ək   olarm ı?  Yazı  m ə - 
nam n  q ə lib id ir,  yazıd a  səh v   edilorso,  m onanı  başa  düşm ok  olm az. 
O xum ağı  bacaran  adam   iso  bu  kitabı  fik irlə ş ə -fik irlə ş ə   oxum alı  və  tez 
başa  çatm ağ a  toləsm o m o lid ir,  çünki  onun  faydası  insanın  tobiotino 
to d riclə tə s ir edir.  Bu  şorti  ycrino y etirm o y o n   adam ın  voziyyəti  xəzino 
tapan  nadan  adam ın  voziy y o tin o   oxşar.
N oql  ed irlər  ki,  bir  kişi  səh rad a  x o zin ə  tapır  v ə   ö z -ö z ü n ə   belo 
deyir:  -  Ə gər  bu  xozinoni  ö zü m   tok  daşısam ,  öm rüm   h odər  g e d ə r  və 
az  şey  əld ə  etm iş  olaram .  Y axşısı  budur  ki,  bir  n eçə  m uzdur  tapıb,  bir 
n e ç ə   heyvan  kirayə  tutum   v ə   tez  bir zam anda  ham ısını  ev ə  daşıtdırım .
O   dediyi  kim i  d ə   edir.  Ö zü   x əzin o n in   b aşın d a qalaraq  ləl  v ə  c a v a - 
h irlə   yüklənm iş  heyvanları  e v lərin o   g öndərir.  Lakin  y ü k   daşıyan  h iy - 
lə g ə r  adam lar  v a r-d ö v lə ti  hom in  şəxsin  m ən zilin ə  deyil,  öz  ev lərin o  
aparm ağı  daha  düzgün  hesab  edirlər.
O  nadan  kişi  öz  m ən zilin o   g o ldikdə  p eşm an çd ıq   vo  təəssü fd ən  
başqa  xozin əd o n   heç  b ir  şey  tapm ır.
B ir h əq iq əti  d ə  bilm ok  lazım d ır ki,  o xum ağın  faydası  ə z b ə rlo m ə k - 
d ə  yox,  dərk  etm okdodir.  H or  kos  b ilm ədiyi  işdən  y ap ışsa,  onun  v ə - 
ziy y əti  sözü  ə z b ə rlo y ib   m ən asın ı  başa  d ü şm ə y ə n   ad am ın   vo ziy y o tin ə 
oxşar.
R əv a y ət.  B elə n əq l  e d irlə r ki,  bir kişi  ə ro b c ə  ö y rə n m ə k   istəyirm iş. 
Çox  savadlı  d o stlarından  b irin d ə n   xahiş  ed ir  ki,  q ızd   lövhə  üzorindo 
onun  üçün  bir  neço  orob  sözü  yazsın.  D ostu  onun  bu  xahişini  y erin o  
yetirir.  H əm in  kişi  o robco  y a z ıltn ış  qızıl  lövhoni  ev in ə   aparır,  hordon 
ona  baxaraq  elo  gü m an   cdir  ki,  artıq  əro b   dilini  kam il  bilir.  Bir gün  bir 
m o clisd ə  ərobco  danışm aq  istoyorkon  sə h v   buraxır.  O rad a  olanlardan 
biri  ona  ibrot  dorsi  vcrm ok  üçün  istehza  ilo  gülür.  H om in  kişi  bundan 
qozo b lən o rək   dcyir: 
M ən d o n   sohv  tuta  bilm ozson,  qızıl  lövho  bizim
evim izdədir.
İnsanlar  clm o  sahib  o lm alı,  onu  d o rindon  dork  etm olidir.  Ç ünki 
elm   o dünyaya ap arılacaq   on  böy ü k   sovqatdır.  Bu d ü n y ad a  iso  bilikloro 
yiyolonm odon,  yaxşı  işlor  g ö rm o d o n   dolanm aq  çotindir.  G ünoşin  c a - 
malı  yer üzünü  işıqlandırdığı  vo  hoyat suyu obodi  bir öm ü r vcrdiyi  kim i, 
elm in  do  kaırıalı  qolblori  n urlandırar;  tocrübonin  şofaverici  dorınanları 
insanları  cohalotin  ağ ır x o sto liy in d o n  xilas cdor.  Yaxşı  işlor elm o y a ra - 
şıq  veror.  Bilik  ağ acın ın   m cy v o si  xeyirxahlıq  vo  başqalarını  in citm o - 
m okdir.  Elmli  olub  o n a  om ol  etm o y o n lo r,  yolun  q o rx u lu   olduğunu 
bilib  gcri  dönm oyon  ad am lara  o x şarlar ki,  b u n lar yolda q aro t edilib  so - 
yular;  ycm əklorin  zororli  o ld u ğ u n u   bilib o n lardan  im tina ctm oyon  x ə s - 
toloro  b ənzorlor  ki,  bun u n   n o tic ə sin d ə   o n lar  m ohv  olub  gcdorlor.  H or 
halda  om olin  çirkin  o ld u ğ u n u   b ilib ,  yen ə  d ə   ondan  ol  çək m o y o n   adam  
m o z ə m m ə t  atoşino  tu tu lar.  M ə s ə lə n ,  biri  kor,  biri  gözlü  iki  adam   q u - 
yuya  yıxılıb  ölüm cül  y a ra lan sa,  onların  eyni  v ə z iy y ə td ə   olm aların a

---