Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

O,  uzun  m ü d d ət b u   kitabı  yazm aq  h aq q ın d a  düşünüb,  b ir  an  d a   o l- 
sun,  onu  y addan  çıxarm ırdı.  N ə h a y ə t,  x ə lv ə tə   ç ə k ilə rə k   bu  kitabı  is te - 
dadına  inandığı  bir  şagirdi  ilə  yazdı.  O,  ə w ə i c ə   çoxlu  k ağ ız,  ö z ü n ə   v ə  
şagirdinə b ir il m ü d d ətin d ə çatacaq azuqə topladı.  Sonra şagirdi ilə  x ə l-  
v ə tə   çək ild i.  O nlar  b ir  otağa  g irib   qapm ı  b ə rk -b ə rk   b ağladılar.  S onra 
B eydəba  k itabı  yazm ağ a  başladı.  O,  a ra v erm əd ən   deyir,  şagirdi  isə 
y azır  və  y e n id ən   oxuyurdu.  H əm   m əzm un,  h ə m   d ə  h o cm   etib arilə 
gözəl  bir kitab  ə m ə lə   g ə lə n ə   q ə d ə r onlar belə  işləd ilər.  B e y d ə b a  kitabı
14  foslə  b ö ldü.  Bu  fə sillə rin   h ə rə si  özlüyündə  m üstəqil  idi.  H ə r  fə sil- 
d ə  sual  v ə   cavab  v ar  idi.  Bu,  ona  g ö rə  belə  edilm işdi  ki,  h ə r  hansı  bir 
fə slə   baxan  adam   o ndan  bir  fayda  götürə  bilsin.  B ey d əb a  bu  kitabı 
K əlilə  və  D im n ə ”  adlandırdı.  B uradakı d an ışıq ların  ham ısı  v əh şi  h e y - 
vanların  v ə   quşlarm   dilindəndir.  Bu,  ona  g ö rə  b elə  edilm işdi  ki,  kitab 
zah irən   sa d ə   adam ları  əy lən d irsin ,  daxili  m ən asın a  g ö rə   isə  ağıllı 
adam lara  ib rə t  olsun.  O nlar  h əm   dünyada,  h ə m   d ə   ax irə td ə   insana  nə 
lazım sa,  ham ısm ı  bu rad a  tapsınlar,  şaha  tabe  o lm aq,  y a   ondan  qaçıb 
q u rtan n aq   ü ç ü n   n ə y in   xeyirli  v ə   nəyin  z ə rə rli  olduğunu  buradan 
ö y rən sin lər.
B ey d əb a  bu kitabı  h ə m   xarici,  h əm   də  daxili  gö rü n ü şcə  başqa hik- 
m ə t  kitabları  şək lin ə  saldı.  B eləliklə,  buradakı  heyvan  su rə tlə ri  ə y lə n - 
cə,  onların  dediyi  sö zlər isə  hik m ət  və  n əsih ət  oldu.
B ey d əb a  bu  işə  başlarkən  kitabın  əv v ə lin d ə   iki  dostu,  onların  necə 
do st  olduqlarını  və  bu  m ö hkəm   dostluğun  bir xain  tə rə fin d ə n   n ecə  p o - 
zulduğunu  tə sv ir etdi.
Sonra  o,  ö z  şagirdinə  ə m r etdi  ki,  nə  desə,  onu  yazsın,  lakin  yersiz 
k ə lm ə   işlotm əsin,  çünki  ehtiyatsız  deyilm iş  bir  k əlm ə  h ik m ətli  nitqə 
daxil  olduqda  onun  m ənasını  korlayıb  m əhv  ed ər.
B ey d əb a  kitabın  m əzəli  yerinə  rast  g ə ld ik d ə   üzünü  köçürür,  ciddi 
y erin ə  tə s a d ü f etdikdə  bura  o lavə  cdirdi.  B cləlik lə,  heyvanların  dilin- 
don  deyilm iş  hikm ətli  sö zlərlə  dolu  bir  kitab  o m ə lə   gəldi.  İlk  növbədə 
B eydəba  öz  şagirdi  ilə  kitabın  xarici  b əzəy in i  bir  tə rə fə   buraxıb  onun 
m əzm u n u n d a  olan  h ik m ətli  n ə s ih ə tlə r  v ə   ibrətli  ö y ü d lərlə  moşğul 
o lm ağa  başladı.
Cahil  ad am lar  o nlar  üçün  y azılm ış  bu  kitabın  m ənasını  başa  d ü ş- 
m əzlər,  heyvanların danışıqlarına to əccü b  edib,  bunları  zarafat sanarlar, 
kim   bu  kitabı  öy rən ib   m ə n im sə m ə sə ,  buradakı  sözlərin  m ənası  onun 
üçün  qaranlıq  qalar.
B eləlo ri  bu əsərin   m əqsədini  başa düşınəzlor, halbuki,  fılosofun b i- 
rinci  fəsild ə   irəli  sürdüyü  m ə q sə d   qardaşların  birləşm əsini,  onların  bu 
d o stlu ğ u n u n   hansı  v a sitə lə rlə   m ö h k əm lən m əsin i  təsv ir  etm ək;  şəxsi 
m ə n a fc   xatirino  yalan  v ə   b ö h tan larla  iki  dost  arasında  nifaq  və 
d ü şm o n ç ilik   salan  rəzil  adam lardan  ehtiyatlı  olınağı  təbliğ  etm əkdən 
ib arətd ir.
K itab   qurtarıb,  təy in   olunm uş  vaxt  başa  çatdıqda,  D əbşəlim   şah 
B e y d o b ay a  xobor göndərdi  ki,  vaxt  bitib,  son  nə  edirson?  B eydəba  şa - 
ha  x ə b ə r   göndordi  ki,  m on  şaha  verdiyim   vədi  yerinə  yetirm işəm .  Qoy 
o,  o y a n   vo  əşrafı  topladıqdan  sonra om r etsin,  m on  bu  kitabı  gotirib  o n - 
ların  h ü zu ru n d a  oxuyum .
D obşolim in  göndordiyi  adam   qayıdıb  bu  xəbəri  şaha  dedikdo,  o, 
çox  sev in d i,  ölk o d ə  olan  adam ların  toplanm ası  üçün  gün  toyin  etdi. 
S onra  H indistanın  on  ucqar  yerlorino  carçı  göndərdi  ki,  ham ı  kitabın 
o x u n ın asın a  gəlsin.  Hlo  ki,  təyin  olunm uş  giin  g əlib   çatdı,  xalq  to p lan - 
dı,  şa h   o m r  etdi,  iki  taxt  hazırlasınlar:  birini  özü  üçün,  birini  B eydoba 
üçün.  S o n ra  hamı  goldi.  B eydoba  hom işo  şahın qəb u lu n a geydiyi q o z il- 
don  to x u n ın u ş  fılo so f  paltarında  ayağa  qalxıb  şaha  yaxınlaşdı,  m ütilik 
olam oti  olaraq  yero  qodor oyilib  tozim   etdi  vo  başını  yuxarı  qaldırm adı.
Şah  ona  dedi: 
Ey  B eydoba!  Başını  dik  tut.  Bu  gün  m atom   giinii
deyil,  şadlıq  vo  sevinc  günüdür.
Sonra  kitab  oxunarkon  şah  ondan  hor  foslin  m onasını,  onıın  qarşıya 
qoyduğu  m oqsodlori  soruşur,  o  da  hor  foslin  m əqsod  vo  monasını  izah 
cdirdi.  Şah bundaıı  daha çox  vocdo g əlir vo onun  istcdadına hcyrot edirdi.
Şah  dedi: 
Son  m onim   ü rəy im d o n   xobor  veribson,  arzum u  yerino
y ctiribson,  m onim   do  istodiyim   clo  bu  idi.  K önlün  no  istəyir  dc!
B eydoba  ona  xoşboxtlik  arzu  cdib  dcdi: 
Şahım ,  m ono  dövlot
la/.ım  dcyil,  paltarlar içorisindo  iso  ınon ö/.  lobbadom i  ham ısından  üstün 
tuturam .  Lakin,  ixtiyar  verildiyi  üçün  m on  öz  chtiyacım ı  şahdan 
g i/Io tm o y əco y o ın .
Şah  dedi: 
B clə  olduqda  sə n in   noyo  ehtiyacın  vardır?  Sonin  noyo
chtiyacın  varsa,  ham ısı  bizim   to ro fim izd ən   r o f  cdilocokdir.
B cydoba dcdi: 
M on  şahdan  xahiş cdirom   ki,  o öz ata  babaları  kim i
om r  ctsin,  m ənim   kitabım ın  ü zünü  k öçürsünlər  vo  onu  m ühafizo 
ctsinlor;  m on  qorxuram   ki,  bu  kitab  H ind  ölkosindon  getsin,  onun

---