Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

T ah lü k əli  işə  g irişm ə y ə   c ə sa rə t  e tm ə y ə n   adam   arzu su n a  ça ta  
bilm əz.
Padşah  rə iy y ə tlə   xoş  rə ftar  e d ə rə k   ö m ü r  sürür,  B ey d əb a  isə   iş lə rə  
n ə z a rə t  y etirir  v ə  idarə  edirdi.  E lə  ki,  D ə b şə lim in   h ak im iy y əti  m ö h - 
k əm lən d i,  o,  rəiy y ətin   işi  ilə m əşğ u l  olm aq,  d ü şm ən in  h ə rə k ə tlə rin i  iz - 
ləm ək   və  onlara  qarşı  m übarizə  aparm aq  v əz ifə sin d ə n   azad  oldu.  (Bu 
işlərin  ham ısın ı  B e y d əb a  tək   idarə  edirdi).  H ind  fılosofları  tə rə fın d ə n  
D əb şəlim in   ata-b ab ası  ü çün  yazılm ış  kitablar on u n   diqqətini  c ə lb   etdi. 
D əb şəlim   istəd i  ki,  x ə z in ə d ə   öz  adm a  da  bir  kitab  olsun.  O   b ilird i  ki, 
b elə  bir kitabı  B ey dəbadan  başqa  heç  kəs  y aza  bilm əz.  Şah  B ey d əb an ı 
yanına  çağırıb  tək lik d ə  o na  dedi:  -   Ey  B eydəba!  Sən  hind  fılosofusan, 
hind  alim isən.  M ən  qabaqkı  şahların  hik m ət  x ə zin ələri  h aq q ın d a  çox 
fıkirləşib,  ço x   düşünm üşəm .  M ən   elə  bir  şah  tapm adım   ki,  on u n   adına 
bir  kitab  y azılm asın   v ə  bu  kitabda  onun  apardığı  m ü h arib ələr,  h əyatı, 
ö zünün  v ə   e lə c ə   d ə   saray  adam larm ın  kam alı  haqqında  b ir  şey  d e y il- 
m əsin.  O nların  bir  qism ini,  elm   v ə   h ik m ətlərin i  g ö stə rm ə k   üçün, 
şahların  ö zləri  yazm ışlar,  bir qism i  isə  filosoflar tə rə tln d ə n   yazılm ışdır. 
Q orxuram ,  onların  başına  g ələn   m əniın  də  başım a gəlsin,  y ən i,  m ən   də 
ölom ,  axı  ö lü m ə  çarə  yoxdur.  A xırda  m onim   x ozinəm do  clo  bir  kitab 
tapılm asın  ki,  şahlar  onu  oxuyub,  m ənim   kim   olduğum u  v ə  n ə lə r 
etdiyim i  öy rən sin lər.  M ən   istəyirom   ki,  sən  bütün  hünorini,  oql  və 
kam alını  işlədib,  m ənim   haqqım da  gözəl  bir  kitab  yazasan  v ə   orada 
g ö stərəsən   ki,  xalqı  necə  idaro  edib,  onu  n ecə  torbiyə  c tm ə k   lazım dır; 
orada  şahların  oxlaqından,  roiyyotlə  neco  rə ftar  etm əyindon,  roiyyotin 
şaha  necə  tabe  olub  ona  xidm ot  göstorm osindon  danışasan,  b əlk ə 
b cloliklə,  h ə m   m onim   üçün,  hom   do  roiyyot  üçün  bir sıra  zoruri  dö v lət 
işi  y ü n g ü lləşə.  M on  istəyirəm   ki,  bu  kitab  golocok  osrlor üçün  m ondon 
y ad ig ar qalsın.
B cydəba  bunu  cşitdikdo  üzüqoylu  yıxılıb  şah a  təzim   etdi  v ə  sonra 
başm ı  qaldırıb  dcdi:  -■  Ey  xoştalc  şah!  Qoy  sonin  boxt  ulduzun  çıxsın, 
q əm   ulduzun  batsın!  Q oy  sonin  öm rün  ıızun  olsun.  H oqiqoton,  şahın 
kam ala  yctm iş  tobioti,  zongin  vo  miidrik  ağlı  onu  bu  yola  gətirib 
çıxarm ış,  m onim   indico  cşitdiyim   bu  böyiik  işi  görm ok  fikrino  salm ış, 
onun  düşüncosini  on  ali  dorocoyo  qaldırm ışdır.
Q oy,  q a d ir  A llah  şahın  soadətini  əbodi  etsin,  ona  öz qorarını,  m ono 
isə  onun  arzusunu  yerino  y etirm oyo  köm ok  olsun.  Qoy,  şah  nə  istorso. 
əm r  etsin,  m on  bütün  ağlım ı  sorf  edib  onu  m oqsodino  çatdırm ağa  h a-
zıram .  Şah dedi: -  Ey  B eydəba!  Son  hom işo  m üqəddəs b ir kam ala sahib 
o lm a q la   şahın ornrini yerinə y etirm ək d o   ad qazanıbsan.  M ən sənin b elə 
a d a m   olduğunu  bilirəm .  M ən  q ə t  etm işom   ki,  sən  bütün  səy və  b acarı- 
ğını  s o rf ctm oklo  elo  bir  kitab  yazasan  ki,  orada  əy lə n c ə ,  zarafat,  c id - 
d iy y o t,  hikm ot  və  fə lsə fə   bir  y erd ə  olsun,  ağıllı  adam lar  ondan  həm  
h ik m ə t  dərsi  alsınlar,  hom   d ə  giilm okdon  özlərini  saxlaya  bilm əsinlər.
B eydoba müti  halda ona tə z im  cdorək  dedi:  -  M ən  şahın əm rini q o - 
bul  ed iro m   vo bunun  üçün  m ü oyyən  vaxt  istəyirəm .  Ş ah dedi: -  N ə  q o - 
d o r  v a x t  istəyirsən?  B eydoba  dedi:  -  Bir  il.
Şah  dedi: 
Ey  B eydoba!  B ir  il  sonə  vaxt  verirəm .  Sonra  əm r  etdi,
B ey d o b a y a   çoxlu  hodiyyo  və  bəx şiş  v ersinlər  ki,  kitabı  yazıb  qurtarana 
q o d ə r g ücdən  düşm osin,  özünü  yaxşı  hiss  etsin.
B eydoba  kitabı  neco  hazırlam aq,  nəd ən   başlam aq,  nə  şəkildo  y a z - 
m aq,  fosillori  ncco  adlandırm aq haqqında bir neço gün  fıkirləşm əli  oldu.
O ,  öz  şagirdlərini  toplayıb dedi: -   Şah  m ə n ə  clə bir iş tapşırıbdır  ki, 
m o n im ,  sizin  və  ölkom izin  o srlo r  boyu  şöhroti,  bu  işin  necə  yerinə  y c - 
tirm o sin d o n   asılı  olacaqdır.  M on  sizi  bunun  üçün  yığm ışam :  Şah  D o b - 
şo lim   tapşırm ışdir  ki,  m on  onun  adına  bir  kitab  yazım .  O rada  hikm ot 
n ü m u n o lo ri  olm alıdır.  Q oy,  sizin  həroniz  bu  sahoyə  aid  bir  şcy  yazıb 
m o n o   vcrsin  vo  b u nunla  da  ö z  ağlının  d ərəco sin i,  kam alının  hoddini 
b ild irm iş  olsun.
O n la r ham ısı  bclo  cavab  vcrdilor: 
Ey  loyaqətli  fılosof vo  inco  dii-
şüncoli  insan!  Sono  m üdı iklik,  şü u r və  m üqoddəslik  boxş  ctm iş  A llaha 
and  içirik  ki,  hcç  vaxt  belo  b ir  şcy  bizim   oqlim izo  golm oınişdir.  Son 
bizim   başçım ızsan,  aram ızda  sən d o n   ləyaqotlisi  yoxdur.  Son  bizim   şan 
vo  şöhrotim izson,  biz  ö zü ıu ü z  sonin  köm oyino  m öhtacıq.  Lakin  buna 
baxm ayaraq,  biz  sonin  om rini  y crin o   yctirorik.
S onra  Bcydoba  şahın  m əq so d in i,  kitabın  qum luş  vo  planı  barodo 
vcrdiyi  göstorişlori  on lara  danışdı.  A m m a  o n lar  şahın  toləb  ctdiyi  bu 
kitab  haqqında  fıkirloşib  bir  şcy  tapa  bilm odilor.
Ş agirdlorinin  acizliyini  göron  Bcydoba  anladı  ki,  bu  işi  yalnız  çox 
fıkir  cdib,  böyük  oql  işlotm oklo  ycrino  yetirm ok  olar.  O  dcdi: 
M on
görürom   ki,  gomi  dory ad a  y alm z  donizçilorin  gücü  ilo  horəkot  cdir, 
çünki  gom ini  onlar  idaro  edirlor.  Lakin  o y aln ız  m uxtar olan  gomi  b a ş- 
çısının  om ri  ilo  dalğaları  yarır,  donizləri  aşır.  G əm i  donizçilorlo  dolu 
olub,  m üsafırlorlo  h o d d ən   artıq  yüklonsə,  onu  batm aqdan  xilas  etınok 
olm az.

---