Kitab-konfrans doc
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU AMEA A.A.BAKIXANOV adına TARİX İNSTİTUTU FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ Respublika Elmi Konfransı 132 132 «Qaçaq Nəbinin İranda öldürülməsi tədbirləri. Zəngəzur naçalniki Səlim bəy və Naxçıvan naçalniki Slovenski», «Əmir Bahadır Cəng Paşa xan Qaçaq Nəbini öldürmək işində» başlıqlı bölmələrində verir. Xüsusi olaraq vurğulayır ki, Slovenski özünün yaxın adamı olan və İranda alver edən Paşa bəy vasitəsilə bu işi reallaşdıracaq. Yəni Paşa bəy Qaçaq Nəbinin silahdaşı Şahhüseyni Qaçaq Nəbini öldürməyə razı salacaq. B.Behcət həmin hadisəni belə təsvir edir: «1896-cı il may ayının 12-də Məşədi Paşa Nəbi ilə Şahhüseyni Dəhvardəyirman kəndindəki evinə qonaq çağırır. Onları gecə çox gec vaxta kimi evində saxlayır… Gegənin bir vaxtı onlar qonaqlıqdan çıxıb Larni kəndinə yolalnırlar. Şahhüseyn fürsət vaxtını gözləyirdi. Bu qonaqlıq da həmin vaxt üçün idi… Gecə evə qayıdarkən yolda Şahhüseyn Nəbini arxadan vurur» (1, 225). Qaçaq Nəbi ilə bağlı söylənilənlər içərisində bizə daha dəqiqliyi və aydınlığı ilə görünən məhz B.Behcətin qənaətləridi. Bunun isə ən başlıca faktı B.Behcətin Zəngəzur qəzasında dünyaya gəlməsi, sonralar həmin qəzanın qazisi olması və hadisələrə bələdliyidir. «Həcərin Nəbidən sonra Qarabağa öz evinə qayıtması» başlıqlı yazıda isə bir başqa mübahisəli məsələyə, Nəbinin Həcərdən övladı olması, sonra kiminlə ailə qurması məsələsinə aydınlıq gətirilir. Son dövr arenada mübahisə yaradan məsələlərdən biri məhz budu. Və özü də müəyyən mənada düşünülmüş dolaşıqlıq yaratmaq, xalq qəhrəmanı haqqında səhv fikirlər arenaya ötürmək məqsədi daşıyır. B.Behcət isə bunları öz əsərində qeyd edərək yazır: «Həcərin Nəbidən övladı yox idi. O bir müddət qaldıqdan sonra öz qohumlarından Həmzə adlı bir çobana ərə getdi. Həcər Həmzə ilə Aşağı Molu kəndində çox yaşadı. Onun Həmzədən bir neçə övladı oldu» (1, 227). B.Behcət Nəbinin və Həcərin ailəsi haqqında da müfəssəl məlumat verir: «Nəbinin anası çox tez vəfat etmişdi. Ondan sonra da atası ölmüşdü. Nəbinin ancaq özündən kiçik qardaşı Mehdi və bacısı Zeynəb qalmışdı. Bir də qabaqca ölən qardaşının oğlu Məmiş qalmışdı ki, indi də yaşayır. Nəbi ata və anası öldükdən sonra evlənmişdi. Onun aldığı qız Molla Xanalının qızı idi… Həcər Nəbi İranda öldürüldükdən sonra Nəbinin qohumlarından olan Həmzə adlı bir kişiyə ərə getmişdi və çox zaman Həmzə ilə öz kəndlərində (Molu kəndində) yaşamışdı» (1, 141-142). Bütün bunlar Nəbi haqqında həqiqətlərin bədii düşüncədən fərqli olaraq sırf tarixi həqiqət kimi aşkarlanması sahəsində ən tutarlı dəlillərdi. Burada olan maraqlı məqamlardan biri Nəbinin qardaşı oğlunun indi də yaşaması hadisəsidir. Düzdü, bədii düşüncə, xalq qəhrəmanına olan sevgi həmişə yeni əhvalatlara, əlavələrə yol açır. Məhz bir istiqamətdə mübahisəli məqamların yaranması təbii prosesdə görünür. Bu olandı. Digər istiqamətdə narahatlıq və narazılıq yaradan düşünülmüş əlavələrdi ki, Nəbi ilə bağlı söyləmələrdə, yazılarda bunun şahidi oluruq. Mənbə kimi B.Behcətin «Qaçaq Nəbinin tarixi» kitabı bunlara tam aydınlığı və təfərrüatı ilə cavab verir. Tarixi fakt, sənədlərə, eləcə də canlı şahidlərin, Nəbinin özünün yaxınlarının, onunla silahdaş olanların söylədiklərinə əsaslanaraq yazılmış bu əsərin dəyəri əvəzsizdi. Bəhlul Behcət Qaçaq Nəbi ilə bağlı olanlara da özünün kəskin münasibətini bildirir və bu belə təəssürat yaradır ki, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU AMEA A.A.BAKIXANOV adına TARİX İNSTİTUTU FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ Respublika Elmi Konfransı 133 133 həmin vaxtlar da el qəhrəmanı haqqında müxtəlif səpkili söhbətlər dolaşmaqda idi. Elə əsər də məhz bu dolaşıqlıqlara aydınlıq gətirmək anlamında sırf tarixi səpkidə yazılmışdı. Yazımızı da B.Behcətin həmin qənaətləri ilə qurtarırıq: «Biz Qaçaq Nəbinin tarixini nə əfsanələrlə dolu qeyri-təbii hadisələrin bir-birinə quraşdırılmış macəralar yığını hesab edirik, nə də Qaçaq Nəbini «olmayan sərgüzəştlər» qəh- rəmanı Kürd Hüseyn və ya xalqı əyləndirici hekayələr sahibi «Don Kixot» kimi tanıyırıq. Bəlkə biz Nəbinin həyatını ziddiyyətlərilə mübarizədə şöhrət qazanmış bir amil hesab edirik və onun həyat və mübarizə tarixinə də bu baxımdan yanaşmağı lazım bilirik» (1, 138). Gəlin bu qəhrəmanlığı yaşadaq. «Qaçaq Nəbi» dastanı bütün tərəfləri ilə tarixiliklə bağlanır. Burada Azərbaycan xalqının tarixinin mühüm bir tərəfi qaçaqlıqla bağlı olan hissəsi özünün əksini tapır. Ona görə də dastan nümunəsi kimi «Qaçaq Nəbi» tarixi faktların zənginliyi və daşınışı ilə səciyyələnir. Dastanlar, eləcə də qaçaq hərəkatı ilə bağlı yaranan nümunələr özlüyündə bir istiqamətdə tarixi faktları daşıması, qoruyub saxlaması ilə mühüm dəyər qazanır. Qaçaq Nəbi» dastanı bunun bariz nümunəsidi. Qaynaqlar 1. Behcət B. Qaçaq Nəbinin tarixi. Bakı: Çıraq, 2011, 296 s. 2. Behcət B. Sarı Aşığın bayatıları. Bakı: Səda, 2006, 96 s. 3. Qaçaq Nəbi (toplayıb tərtib edəni Ə.H.Tahirov). Bakı: Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı, 1938, 49 s. 4. Qaçaq Nəbi (toplayıb tərtib edəni: Ə.Axundov). Bakı: EA AZF nəşri, 1941, 246 s. 5. Aşıq Abdulla (toplayıb tərtib edəni: S.Mümtaz). Bakı: Azərnəşr, 1927, 71 s. 6. Sarı Aşıq (toplayıb tərtib edəni: S.Mümtaz). Bakı: Azərnəşr, 1935, 215 s. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|