«Kitabi-Dədə Qorqud» bir müqəddimə və 12 boydan ibarət dastandı

Özünu һeç sağsağana vurdurarmı?
İgid әrlәr döyüş günü ölümdәn qorxarmı?
Sarı donlu Selcan xanım köşkdәn baxar,
Kimә baxsa, öz eşqiylə oda yaxar!.. 
 
 
Sarı donlu qız eşqinə hayqıran Qanturalı adı gözəl Məhəmmədə salavat 
çəkdi . Dəvəyə çiyin ilə bir zərbə vurdu, dəvə bağırdı.Bir də vurdu dəvə 
ayaq üstə dura bilmədi, Qanturalı dəvəni basıb , iki yerdən kəsdi , 
doğradı. Arxasından iki qayış çıxartdı, təkürün qabağına tulladı.Dedi: “ 
Döyüşçülərin oxqabısının bağı, üzəngisinin qayışı üzüləndə tikməyə 
gərək olar.”  
Təkür dedi: “ Vallah bu igidi gözüm gördü , könlüm sevdi” .Qırx yerdə 
otaq qurdurdu . Qırx yerdə böyük , qırmızı bəy-gəlin otağı tikdirdi. 
Qanturali ilə qızı gətirib otağa saldılar.
Ozan gәldi, gәlin һavası çaldı. Oğuz igidinin sinəsi qabardı, qılıncını 
çıxarıb yeri çaldı-çapdı. Dedi ki , yer kimi çatlayım, torpaq kimi 
sovrulum , qılıncımla doğranım , oxuma sancılım , oğlum doğulmasın, 
doğularsa on günlük olmasın , əgər bəy atamın və xanım anamın üzünü 
görməmiş bu otağa girib yatsam. Çadırının iplərini açdı. Dəvələrini 
nərildətdi, atlarını kişnətdi. Gecəni gündüzə qatdı , köçdü. Yeddi gün 
yeddi gecə gedib , oğuz yurdunun sərhədinə çıxdılar. 
Çadır qurdular. Qanturalı dedi.
 
һey, qırx dostum, yoldaşım!
Qurban sizә mәnim başım!
Allaһ taala yol verdi, getdim.
O üç qüdüz һeyvanı öldürdüm.
Sarı donlu Selcan xanımı alıb gәldim.
Xәbәr verin, atam mәni qarşılasın!
 
 Qanturalı baxdı gördü ki , bu dayandıqları yerdə ququ quşları , durnalar 
, turaclar , kəkliklər uçurlar. Soyuq –soyuq sular çayırlar-çəmənlər…
90

---

O zamanlar oğuz igidlərinə nə bəla gəlirdisə , yuxudan –yatmaqdan 
gəlirdi. Qanturalının yuxusu gəldi , yatdı. O yatarkən qız fikirlәşdi: “ 
Mənim aşiqlərim çoxdur. Birdən xəlvətcə 
gәlib, igidimi tutub öldürәrlәr! Ağ üzlü mən gəlini tutub yenə ata-
anamın evinә apararlar!»Ona görə də Qanturalının atını gizlicə 
yəhərlətdi. Özüdə altdan yaraqlanıb üstdən geyindi. Sünküsünü әlinә 
aldı, bir yüksək yerə çıxıb gözlədi.
Xanım, deyәsәn, tәkür peşman olmuşdu.” Elə üç heyvan öldürdüyü 
üçün təkcə-bircə qızcığazımı aldı getdi” , -deyə fikirləşdi. Gizlincə qara 
donlu , göy dəmir qılınclı altı yüz kafir seçdi. Gecə-gündüz at sürdülər. 
Qəflətən gəlib Qanturalıgil düşən yerə çatdılar. Qız hazır idi. Baxdı lap 
irəli gəlmişdilər. Atını oynadıb , Qanturalının üstünə gəldi. 
Söylәdi, görәk, xanım, nә söylәyib dedi:  
Qafil olma, qara başını qaldır, igid!
Ala-qıyma, gözәl gözünu aç , dur, igid!
Qolların vә ağ әllәrin bağlanmadan,
Ağ alnın qara yerlәrә çırpılmadan,
Bircә anda gözәl başın kәsilmәdәn,
Qızıl qanın yer üzünә tökülmәdәn,
Düşmәn çatdı, yaxındadır.
Nә yatırsan, ayağa qalx!
Sәrt qayalar oynamadan yer ovuldu.
Qoca bәylәr һeç ölmәdәn el boşaldı.
Qoşularaq-qovuşaraq dağdan endi,
Bir sırada düzülәrәk üzәrinә düşmәn gәldi.
Yatmağa yer-yurdmu tapdın, sәnә nә oldu??—deyә çağırdı
 
 
Qanturalı gәrnəşib oyandı, durdu. Dedi: «Nә söylә-yirsәn, gözәlim!» 
Selcan xanım; «İgidim, üstünә düşmәn gә-lib, Oyatmaq mәndәn, 
savaşıb һünәr göstәrmәk sәndәn!»—dedi. Qanturalı gözünü açdı, göz 
qapaqlarını qaldırıb baxdı. Gördü gәlin at üzәrindәdir; geyinmiş, 
sünküsü dә әlindә. Yeri öpdü. Dedi: «Amәnna vә sәddәqna!* Allaһın 
qapısında mәtlәbimiz yerinә yetdi». Tәmiz suda yuyundu Ağ alnını yerә 
91

---

qoydu, iki rükәt namaz qıldı, atına mindi. Adı gözәl Mәһәmmәdә 
salavat çәkdi. Qara donlu kafirin üstünә at sürdü, irәli getdi. Selcan 
xanım at oynatdı. Qanturalının önünә keçdi. Qanturalı dedi: «Gözәlim, 
һara gedirsәn?» Dedi: «İgid boy, baş salamat
*olsa, papaq tapılmazmı? Bu gәlәn düşmәn qatı düşmәndir. Vu-ruşaq, 
döyüşәk: ölәnimiz ölsün, diri qalanımız evә gәlsin!» Burada Selcan 
xanım at saldı, qırılanı qırdı, qaçanı qovmadı, «aman» deyәni 
öldürmәdi. Elә sandı ki, düşmәn basıldı. Qılıncının qәbzәsi qan çadıra 
gəldi. Qanturalını tapa bilmәdi.  
Elә bu zaman Qanturalının ata-anası gәlib çıxdı. Gördülәr ki, bu «gәlin» 
deyilәn adamın qılıncının qәbzәsi qanlıdır, oğulları görünmür. Xәbər 
bildilәr, görәk, necә xәbәrlәşdilәr. Anası dedi: 
Anam gәlin, qızım gәlin,
Sübһ tezdәn öz yerindәn durub gәldin,
                             oğlumuzu tutdurdunmu?
Sәs-sәmirsiz gözәl başını kәsdirdinmi? 
«Xanım ana, bәy ata!» deyib inlәtdinmi? 
Sәn gәlirsәn, bir balam görünmür, 
Bağrım yanır, öz dilinlә xәbәr ver mәnә!
Dәrdli başım qurban olsun, gәlin, sәnә! 
 
Qız bildi ki, gәlәnlәr qayınanası vә qayınatasıdır. Qamçı ilə işarә elәdi 
ki, otağa keçin, һarada qarmaqarışıqlıq varsa, toz varsa, һarada qarğa-
quzğun dolaşırsa, Qanturalını orada axtarım. Atını maһmızladı. Bir 
yüksәk yerә çıxdı, gözlәdi; gördü ki, bir dərәnin içindә toz gaһ yığılır, 
gaһ dağılır. Oraya gәldi; gördü ki, Qanturalının atını oxlamışlar. 
Gözünün1 qapağı sıyrılmış, üzünü qan bürümüşdur. Axmaqda olan 
qanını silir. Kafirlәr qılınc siyirib üstünə toplaşır, o isə onları qabağına 
qatıb qovur. 
  
92

---

Selcan xanım bunu belә gördü, içinә od düşdü. Bir bölük
qaza şaһin girәn kimi kafirlәrin üstünә at saldı. Kafirlә-
rin bir ucundan qırıb o biri ucuna çıxdı. Qanturalı baxdı
gördü ki, kim isә düşmәni qabağına qatıb qovur. Selcan oldu-
ğunu bilmәdi, qәzәblәndi. Bu vaxt söylәmiş, görək, xanım, nә
söylәyib-demişdir:  
Qalxıb yerindәn duran igid, nә igidsәn?
Qarayallı Qazlıq ata minәn igid, nә igidsәn? Qәfildәn başlar kәsәn, 
İzinsiz döyüşә girәn igid, nә igidsәn?
İzinsiz döyüşә girmәk bizim eldә eyibdir. 
Çıx, get! Qızılquş olaraq uçummu?
Saqqalından, boğazından tutummu?
Sәs-sәmirsiz sәnin başını kәsimmi? 
Al qanını yer üzünә tökümmü?
Qara başını atının tәrkindәn asımmı? 
Ay xatası çatmış igid, nә igidsәn, qayıt, 
                                   dön geri!
 
 Selcan xanım burada söylәmiş, görәk, xanım, nә söylәmiş- dir: 
һey, igidim, bәy igidim!
Nәr dәvәlәr köşәyindәn dönәrmi?
һeç Qaraçıq, Qazlıq atlar qulununu әzәrmi?
Yaylaqdakı ağ qoyunlar quzusundan bezәrmi?
Әr igidlәr, igid әrlәr sevdiyinә qıyarmı?
İgidim, bәy igidim,
Bu düşmәnin bir uçu mәnim, bir ucu sәnin!
 
 
Qanturalı bildi ki, bu düşmәni basıb-dağıdan Selcan xa-nımdır. Bir 
tәrәfdәn dә özü qoşuna girib qılınc çәkdi. Kafirin başını kәsdi. Düşmәn 
basılıb mәğlub oldu.
Selcan xanım Qanturalını ata mindirib, yedәyinә aldı, geri qayıtdı. 
Gedәrkәn Qanturalı öz-özünә fikirlәşdi:  
Selcan xanım, yerindәn qalxıb-durub,
93

---