«Kitabi-Dədə Qorqud» bir müqəddimə və 12 boydan ibarət dastandı

Dədәm Qorqud gәlib şadlıq һavası çaldı. Mәrd igidlәrin başına nә 
gәldiyini dedi-danışdı. Eləcә dә Basata xeyir-dua verdi: .  
Qara Dağa yetәndә son, keçid versin! 
Aşqın-daşqın sular keçsәn, keçid versin! 
 
İgidliklә qardaşının qanını aldın! Qalın Oğuz bәylərini fәlakәtdәn 
qurtardın. Qadir allaһ üzünü ağ etsin, Basat! dedi.
Sizә dә xeyir-dua verәk, xanım:  
Ölüm gəldikdә sizi pak imandan ayırmasın!
Günaһınızı adı әziz Məһәmmәd Mustafaya 
bağışlasın, xanım, һey!
 
BƏKIL OĞLU İMRANIN BOYU
112

---

Qam Ғan oğlu Bayındır xan yerindәn durmuşdu. Yüksәk evini qara yer 
üzәrindә ucaltmışdı. һündür alaçığı göy üzünә dirәnmişdi. Min yerdә 
ipәk xalçalar döşәtdirmişdi. İç Oğuz vә Daş Oğuz bәylәri 
toplaşmışdılar.Doqquz tümәnlik Gürcüstanın xәracı gәldi: bir at, bir 
qılınc vә bir çomaq gәtirdilәr.Bayındır xan bәrk dilxor oldu. Dәdәm 
Qorqud gәldi, şadlıq һavası çaldı. «Xanım, niyә qanın qaralıb?»—dedi. 
Dedi: «Necә qaralmasın, һәr il qızıl-gümüş    gәlirdi, cavanlara- 
bәylәrә verirdik, xatirlәri şad olurdu. İndi   bunları kimәverәk ki, 
onunçun xoş olsun?»Dәdә Qorqud dedi: «Xanım, bunun üçünü dә bir 
igidә verәk, oğuz elinә qarovul çәksin!» Bayındır xan «Kimә verәk?»—
dedi, sağına-soluna baxdı. һeç kim razı olmadı. Bәkil deyilәn bir igid 
vardı. Ona baxdı, dedi: «Sәn nә deyirsәn?» Bәkil razı oldu. Qalxdı, yeri 
öpdü. Dәdәm Qorqud gәtirilәn qılıncı onun belinә bağladı. Çomağı 
çiyninә saldı, yayı qoluna keçirdi. 
 
Bәkil şaһanә ayğırı çәkdirib mindi. Qoһum-әqrәbasını ayırdı, ev-eşiyini 
yığışdırdı, oğuz elindәn köçdü. Bәrdәyә, Gәncәyә gedib, mәskәn saldı. 
Kedib doqquz tümәnlik Gürcüstan sәrһәdindә çadır qurdu. 
Qarovulçuluq elәdi. Buralara yad-kafir  gәlsә idi, başını Oğuz elinә 
һәdiyyә göndәrirdi. İldә bir dәfә Bayındır xanın divanına gedirdi. Bir 
dәfә yenә Bayındır xandan adam gәldi ki, tez gәl. Bәkil dә gәldi. 
һәdiyyәlәrini yerә qoydu. Bayındır xanın әlini öpdü. Xan da Bәkili 
qonaq etdi. Yaxşı at, yaxşı qaftan, bolluca xәrclik verdi. Üç gün tam 
әzizlәdi, һörmәt etdi. «Bәkili üç gün dә ov әti ilә qonaq elәyәk, 
bәylәr!»—dedi. Ova һazırlıq üçün car çәkildi. Elә ki, ov һazırlığı 
tamam oldu, kimi atını, kimi qılıicını, kimisi dә yay çәkib ox atmağını 
tәriflәdi. Salur Qazan nә özünü, nә atını tәriflәdi. Amma bәylәrin 
һünәrindәn danışdı. 
Üç yüz altmış altı igid ova atlansa, geyik üzәrinә yürüş olsa, Bәkil yay 
qurmaz, ox atmazdı. Elә yayı bilәyindәn çıxarıb, buğanın sığının 
boynuna atardı, çәkib durquzardı. Arıq olsa, qulağını dәlәrdi ki, ovda 
bәlli olsun. Amma kök olsa, boğazlayıb kәsәrdi.Bәylәr, qulağı deşik 
geyik ovlayanda: «Bu, Bәkilin nişan etdiyidir»—deyә ona 
göndәrәrdilәr.Qazan bәy dedi: «Bu һünәr atındır, ya igidindir?» Dedilәr: 
«Xanım, igidindir!» Xan dedi: «Yox, at işlәmәsә, әr öyünmәz. һünәr 
113

---

atındır». Bu söz Bәkilә xoş gәlmәdi. Dedi: «İgidlәr içindә bizi bәdnam 
edib, quşqunumuzadәk1 palçığa batırdın». Bayındır xanın һәdiyyәsini 
önünә tökdü; xandan küsdü, divan-dan çıxdı. Atını gәtirdilәr. Ala gözlü 
igidlәrini dә götürüb evinә gәldi. Oğlanları qarşısına gәldi, onları 
oxşamadı. Ağ üzlü xanımı ilә danışmadı. Qadın burada söylәmiş, görәk, 
xanım, nә söylәmişdir: 
Qızıl taxtımın yiyәsi, igid bәyim!
Göz açaraq gördüyüm,
Könül verib sevdiyim,
Qalxaraq yerindәn durub gәldin.
Ala gözlü igidlәrini yanına saldın. Arqubeldәn, Ala Dağdan gecә aşdın. 
Coşqun axan gözәl sudan kecә keçdin. 
Ağ alınlı Bayındır. xanın divanına
               gecә getdin, bәylәr ilә yedin-içdin.
һәrә öz qoһum-qardaşı ilә deyib-güldümü? Qәriblikdә tәklәnmәk 
xәtrinә dәydimi? 
һanı, xanım, altında yaxşı atın yoxdur! Alnını örtәn qızıl işıqlı zireһin 
yoxdur!
Ala gözlü bәylәrini oxşamırsan, 
Ağca üzlü sevgilinlә danışmırsan,
                      һalın niyә belәdir?
 
 
Bәkil söylәmiş, görәk, xanım, nә söylәmişdir:
 
114

---

Qalxaraq yerimdәn durub getdim,
Qarayallı gözәl Qazlıq atı mindim.
Arqubeldәn, Ala Dağdan gecә keçdim.
Coşqun axan gözәl sudan ötüb-keçdim.
Ağ alınlı Bayındırın divanına çapar yetdim.
Ala gözlü bәylәrlә yedim-içdim.
һәr kәsi öz qoһum-qardaşıyla meһriban gördüm.
Bizdən tamam üz döndәribdir xan, gördüm.
Elimi-günümü köçürüb gәlin,
Doqquz tümәnlik Gürcüstana gedәk,
Oğuz elindәn üz döndәrdim, qәti bilin! 
 
 
Arvadı dedi: «İgidim, bәy igidim! Padşaһlar allaһın köl-gәsidir. 
Padşaһına ağ olanın işi düz gәtirmәz. Tәmiz ürәkdә pas olsa, şәrab açar. 
Sәn gedәli, xanım, çılpaq qalan uca dağların ovlanmayıbdır. Ova atlan 
çıx, könlün açılsın!»
Bәkil gördü ki, arvadın ağlı-başı yaxşıdır. Qazlıq atını çәkdirib mindi. 
Ova getdi.  
Ov ovlayıb gәzәrkәn qabağına bir yaralı geyik çıxdı. Bәkil onun üstünә 
at saldı. Buğanın arxasından yetişdi. Yay girişini boynuna atdı. Buğa 
acıqlanmışdı. Özünü uca bir yerdәn atdı. Bәkil atın ҹilovunu saxlaya 
bilmәyib, keyiklә bәra-bәr uçundu. Sağ oyluğu qayaya toxunub sındı. 
Bәkil ayağa durub ağladı. Dedi: «Böyük oğlum, böyuk qardaşım da 
yoxdur!..» Son-
ra paltarının qolundan bez çıxarıb, atının tәrkindәki qa-
yışları dartıb qırdı. Qaftanının altından ayağını ata bәrk
sarıdı. Var qüvvәsi ilә atının yalına sәrildi. Ovçulardan ay-
rı düşmüş Bәkilin sinәbağısı surüşub boğazına keçdi. Ya-
şadığı saһәyә yaxınlaşdı. Oğlu İmran pәһlәvan atasının
qarşısına gәldi. Gördü bәnizi saralmışdır, sinәbağı boğa-
zına keçmişdir. Oğlan burada Bәkilin yoldaşlarını soruşub
söylәmiş görәk, xanım, nә söylәmişdir: 
  Qalxaraq yerindon durub gәldin, 
Qara yallı gözәl Qazlıq atını mindin. 
115

---