Kitabın adı: Aqrar sahədə mülki müdafiə

 
113 
1,5  kq  xlor)  mazlanır.  Bu  prosesdən  heyvanların  kimyəvi  zə-
hərlənmə  ocaqlarından çıxarılması üçün istifadə olunur.  
Heyvanların  çıxarılması  zamanı  mühafizəsi.  Heyvanla-
rın çıxarılması radioaktiv tozların çökməsi ehtimalı yarandıqda 
təhlükəsiz zonada yerləşdirilmə üçün icra edilir. Təhlükəsiz zo-
nada  yerləşdirmə  otlaq  sahələri  nəzərə  alınmaqla  aparılır.  İri-
buynuzlu mal-qara üçün sutkalıq yerdəyişmə 25-30 km, qoyun-
lar üçün 15-20 km təşkil edir. Bu tədbirin icrası vaxtı heyvan-
darların vaxtında xəbərdar edilməsi əsas rol oynayır. Çıxarılma 
marşrutu və yerləşdirilmə məkanı sübh vaxtı planlaşdırılır.  
Heyvanların və quşların nüvə zəhərlənmə ocaqlarından xi-
las  edilməsi.  Nüvə  zəhərlənmə  ocaqlarındakı  heyvandarlıq  və 
quşçuluq tikililərində X və DTİ böyük həcmli və qısa müddət 
ərzində  görünməsi  tələb  olunduğundan  çox  çətindir.  Çətinlik 
bir  də  ona  görədir  ki,  əksər  hallarda  işlər  dağılmış  tikililərdə, 
qatı  tüstü  və  radioaktiv  zəhərlənmə  şəraitində  aparılır.  X  və 
DTİ həm yanğınların söndürülməsi, həm yanan və ya dağılmış 
tikililərdən heyvanların çıxarılaraq təhlükəsiz yerlərə aparılma-
sından, həm  heyvanlara  təhlükəsiz  yerlərdə ilkin baytarlıq kö-
məkliyinin göstərilməsindən, həm də yemin daşınması və elek-
trik təminatının bərpasını əhatə edir. Taxıl məhsulları saxlanan 
anbar  və  tikililərdə  də  yanğının  söndürülməsi  vacibdir.  Gecə 
vaxtı  X  və  DTİ-nin  aparılması  zamanı  işıqlandırılma  sistemi 
normal işləməli, kəşfiyyat və müşahidə işləri təşkil edilməlidir.  
X və DTİ görüldükdən sonra məhv olmuş heyvanlar ayrıl-
mış yerdə basdırılır, zəhərlənmiş heyvanlara yardım göstərilir.  
Radioaktiv zəhərlənmə zonalarında görülən tədbirlər. Ra-
dioaktiv zəhərlənmə zonasında radiasiyanın  səviyyəsini müəy-
yən etmək üçün kəşfiyyat işləri aparılır,  xəstəlik və ölümün sa-
yı  hesablanılır  və  görüləcək  işlərin  (baytar  emalı,  heyvanların 
müalicəsi və ya məhv edilməsi, tikilinin, yemin, suyun dezakti-
vasiyası və s.) həcmi müəyyən edilir.  
Radioaktiv zəhərlənmə zonasında heyvanların mühafizə və 
saxlanma rejiminin düzgün seçilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır. 

---

 
114 
Qapalı  şəraitdə  saxlanılan  heyvanlar  radioaktiv  maddələrdən 
etibarlı  mühafizə edilir. Tikilidən kənarda təhlükə sovuşmaya-
na  qədər  onlar  tikili  daxilində  saxlanılır.  Radioaktiv  zəhərlən-
mə zonasında heyvanların mühafizə və saxlanma rejimi cədvəl 
7-də göstərilmişdir.  
Bakterioloji ocaqların ləğv olunması üçün əsas tədbirlər. 
Bakterioloji  ocaqların  ləğv  edilməsi  üçün  görülən  tədbirlərin 
seçilməsi törədicinin növündən və tətbiq üsulundan asılıdır. İş-
lərin aparılmasına ilin və sutkanın vaxtı, metroloji şərait, müəs-
sisənin  mülki  müdafiə  qüvvələrinin  hazırlığı,  qüvvə  və  vasitə-
lərin  sayı  əsaslı  təsir  göstərir.  Zəhərlənmə  ocağında  tədbirlər 
iki mərhələdə aparılır.  
Birinci mərhələ - törədicinin növünün aşkar edilməsinə qə-
dər olan dövrdür. Bu mərhələdə ümumi,   epidemiya əleyhinə, 
epizootologiya əleyhinə  tədbirlər görülür:  yoluxucu xəstəliklər 
törədicisinin növünün aşkar edilməsi üçün nümunələr götürülür 
və  laboratoriya  analizinə  göndərilir  (əgər  səyyar  laboratoriya 
mövcud olarsa bu, ekspes  metalla müəyyən olunur). 
Karantin  –  zəhərlənmiş  zonanın  təcrid  edilməsi  və  orada 
olan yoluxucu xəstəlik törədicilərinin ləğv olunması üçün görü-
lən ciddi epidemiya və epizootologiya əleyhinə tədbirlər siste-
midir. Yoluxucu xəstəlik törədicisini əhatə etmədikdə karantin 
rayon icra hakimiyyətinin qərarı ilə, irimiqyaslı olduqda isə öl-
kə səhiyyə və ya baytarlıq xidməti tərəfindən müəyyən olunur. 
Karantin  tətbiq  olunan  ərazinin  bütün  yollarında  mühafizə 
məntəqələri qoyulur və yandan keçmə yolları üçün xəbərdarlıq 
işarələri vurulur. Mühafizə məntəqələri ictimai asayişin müha-
fizəsi (polis) və ya ordu xidməti nümayəndələrindən təşkil olu-
na bilər.  
Karantin  tədbirləri  zəhərlənmə  ocaqlarına  giriş  və  çıxışı 
məhdudlaşdırır,  oradan  zərərsizləşdirilməmiş  hər  hansı  vasitə-
nin çıxarılmasını qadağan edir. Həmçinin insanların heyvanla-
rın və nəqliyyatın çıxarılması qadağandır. Tədbirlər nəticəsində 
bazarlar,  tədris  müəssisələri  müvəqqəti  bağlanıla  bilər.  Zəhər-

---

 
115 
lənmə ocağında infeksiyanın ləğv olunmaması işləri aparılır. 
Cədvəl 7 
Nüvə partlayışı zonalarında heyvanların saxlanma rejimi 
RM
-i
n t
am
 çök
m
ə do
za
sı
 
(R
) 
Partlayışdan so-
nra radiasiyanın 
səviyyəsi 
(R saat) 
Par
tl
ay
ışd
an s
onr
a 
heyva
nl
ar
ın
 köçü
rül
m
əsi
 
 
Par
tl
ay
ışd
an s
onr
a 
heyva
nr
ın
 ot
ar
ıl
m
a v
axt
ı 
(su
tka)
 
Otarılmadan 
sonra 
südün qəbulu 
vaxtı (sutka) 
1 sa
at
 
10 sa
at
 
24 sa
at
 
B
öyükl
ər
 
tər
əf
indən
 
U
şa
ql
ar
 
tər
əf
indən
 
10000 
4000 
3000 
1200 
800 
600 
400 
300 
200 
100 
 
 
40 
2000 
800 
600 
240 
160 
120 
80 
60 
40 
20 
 
 
8 
125 
50 
37 
15 
10 
7,5 
5,0 
3,8 
2,5 
1,2 
 
 
0,5 
44 
17,6 
13,2 
5,3 
3,5 
2,6 
1,7 
1,3 
0,9 
0,4 
 
 
00,2 
12 
7 
4 
2 
Vacib 
deyil 
Köçürül
mür 
Köçürül
mür 
- 
- 
- 
- 
20 
15 
10 
8 
6 
4 
3 
2 
Məhdudiyyət 
qoyulmur 
Məhdudiyyət 
qoyulmur 
- 
- 
- 
- 
10 
8 
6 
5 
5 
5 
 
 
3 
30 
30 
25 
25 
25 
25 
15 
 
İkinci  mərhələ  -  törədicinin  növünün  aşkar  edilməsindən 
sonrakı dövrdür. Bu zaman karantin ya saxlanılır, ya da o bilə-
vasiya rejimi ilə əvəz olunur (əgər yoluxucu xəstəlik kontaktla 
sağlam orqanizmə keçmirsə). 
Observasiya  –  təsərrüfatda  yoluxucu  xəstəliklərin  qeydə 
alınmasından  sonra  aparılan  təcridetmə-  məhdudlaşdırma  təd-
birləridir.  Observasiya  zəhərlənmə  zonasında  tibbi  və  baytar 
müşahidələrinin  aparılmasının  giriş  və  çıxışın  məhdudlaşdırıl-
masını,  zonadan  heyvanların,  yemin,  vasitələrin  çıxarılmasını, 
xəstə  insan  və  heyvanların  təcrid  edilməklə  müalicəsini,  pey-

---