KöRPƏ SƏSİ, ana nəFƏSİ

Salatın Əhmədli                    
 
 
225 
 
CİJİM YUXUMA GƏLMƏSƏYDİ... 
(Anam Güləbatın Mustafaqızının xatirəsinə) 
 
Çoxdandır  bir  şey  yazmırdım.  Elə  bil  qələmimin 
ucu  korşalmış,  məni  ağuşuna  alıb  dünyanı  dolandıran 
düşüncələrimin 
selə 
bənzər 
axarı 
kəsilmiş, 
çiləkənləmişdi.  Düşünürdüm  ki,  elə  yəqin  belə  olar. 
İlham  pərisi  qanadlanıb,  yenə  gələr.  Məni  yazı 
stoluma  qaytarar.  Düşüncələrim  də  sellənib  gələr. 
Başlayaram  təzədən  yazmağa.  Bir  narahatlığım, 
nigarançılığım  da  yox  idi.  Amma  bir  gün…  cijim 
yuxuma gəldi. 
Sual  dolu  baxışlarla  qarşımda  dayanmışdı:  -  Nə 
yatmısan, niyə yatmısan? 
Dedim:  «Ay  ciji,  axı  yatmamışam,  görürsən  ki, 
baxıram». 
 İstədim  ki,  əl-ayaq  eləyəm,  cijimin  qulluğunda 
duram. Qolundan tutub yuxarı başa çəkəm. Deyəm ki, 
bu  qarda,  boranda  necə  gəlmisən?  Hardan  gəlmisən? 
Nə  yaxşı  gəlmisən  deyə  bilməzdim.  Axı  cijilər  üçün 
törəmədə  hər  kəsin  qəlbi  onun  evidir.  İndi  o  hesabla 
Salatın Əhmədli                    
 
 
226 
cijimin  evinin-eşiyinin  sayı-hesabı  yoxdur.  İndi  də 
ürəyi istəyib mən tərəfə gəlib. 
Deyəsən, təlaşımın səbəbini bildi. Məni qalxmağa 
qoymadı. Elə mənimlə üzbəüz əyləşdi. Nədənsə mənə 
elə  gəldi  ki,  balaca  ayaqlı  oturacaq  da  cijimin  əlinin 
altındadır. Yaxına çəkdi. Göz-gözə baxışdıq. 
Cijim  çoxdanın  adamıdır,  az  qala  yüz  il  bundan 
əvvəlin.  Tanrı  ona  uzun  ömür  vermişdi.  Uşaqlığını 
kəndimizdə keçirmiş, kənd camaatının yaşadığı həyatı 
yaşamışdı.  Köç  yanında  yaylağa  qalxmış,  buz 
bulaqların  gözündən  su  içmişdi.  Şəffaf,  tərtəmiz 
suların  içində  dərə  boyu  bitmiş  qıjı  yığmış,  lilpar, 
baldırğan,  qazayağı  onun  əlləri  ilə  dərilmiş,  yığdığı 
göy-göyərti süfrələri bəzəmişdi.  
Yayda  dağ  yamaclarında  otlayan  qoyunların 
südündən 
tutulmuş 
qurud 
yumrulanıb 
sərilər, 
qurudular,  kök  erkəklər  kəsilib  qovrular,  öz  yağında 
basdırma  edilərmiş.  Cijim  gözü  ilə  özündən  əvvəlki 
gəlinlərin,  qızların,  nənələrin  elədiklərini  görüb, 
yaddaşına 
yığmış, 
zaman 
gəlib 
çatanda-qızlar 
bulağından su içəndə, könlünü alana baxışları ilə «hə» 
demişdi,  bir  halal-hümbət  ailə  qurmuşdu.  Gəncliyi 
həyatının  gözəl  çağları  olub.  Səhəri  günəşdən  qabaq 

---

Salatın Əhmədli                    
 
 
227 
oyanıb,  axşamı  günəşdən  sonra  yatıb.  Bir-birinin 
arxasınca övladları dünyaya gəlib, övladlarına da halal 
südünü  verib.  Daha  cijim  düşünməyib  ki,  uşaq 
əmizdirərəm  bədənimin  görkəmi  pozular.  Uşağının 
səsinə  «can»  deyib.  Mışıl-mışıl  yuxularına  tamaşa 
edib,  doyunca  baxıb.  Beləcə  bir  gənc  ana  ömrü 
yaşayıb… 
Birdən  mənə  elə  gəldi  ki,  cijimin  əvəzinə  ötən 
günlərimi  görürəm.  Günlərim  sürətlə  sıralanıb 
gözlərimin 
önündən 
keçməyə 
başladı. 
Hansı 
günlərimdən  yaddaşımda  nə  qalıb?  Axtarmağa 
başladım.  Kəndimizin  arası  ilə  uca  kölgəli  ağacların 
dibinə  qaçan  uşaqlığım  tay-tuşlarını  axtarırdı.  Onlarla 
birgə  çay  qırağına,  bulaq  üstünə,  sonra  da  məktəbə… 
qaçışdıq, yüyrüşdük, «Bənövşə, bəndə düşə» oynadıq. 
Günlər  bir-birilə  bəhsə  girdi.  Məni…  məni  çağır, 
ehey,  mən  sənin  yadında  deyiləm?  Kol  dibində  bitən 
bənövşələrə  ötən  günlərim  adlanmadı.  O  günlərin 
adlarını  tapa  bilmədim.  Çağıra  bilmədim.  Günlərim 
boynunu  bükdü,  incidi.  Deyəsən,  lap  küsdülər 
məndən.  Amma  arabir  o  küsən  bənövşəli  günlərimin 
səslərini  eşidirdim.  Çağır…  çağır…  Bənövşə,  bəndə 
düşə, bizdən sizə kim düşə? Gülər gözlü, qıyıq baxışlı 
Salatın Əhmədli                    
 
 
228 
keçmişdə qalmış, balaca qızcığaza bənzər bir günümü 
çağırdım.  Gəl,  gəl  sizdən  bizə  sən  düşə.  Bilmirəm, 
küsməyimdənmi,  ya  bəlkə  mənim  səsim  gedib  o 
uzaqlığa çatmadı? Amma heç birisi qayıtmadı. Yığılıb 
həftələr  olan  günlərim  bir  az  böyümüşdü.  Bir  az  da 
ərkyana  böyür-başımda  fırlanırdılar.  Daha  əvvəlki 
kimi  hay-harayla,  hay-küylə  kənd  arasına,  bulaq 
başına,  kəndin  ortasındakı  hündür  ağacların  ortasına 
qaçanı  yox  idi.  Niyə  dayanmışdılar?  Nəyə  başları 
qarışmışdı? - tapa bilmirdim. Heç olmasa günlərimdən 
bənövşələrə  bənzər  olanlarını  dumanlı  da  olsa  görə 
bilirdim, amma həftələrdən heç nə görünmürdü… 
Yuxumu  gözlərimdən  qovmaq,  iki  ovcumun 
arxası  ilə  gözlərimi  ovmaq  istəyirdim.  Bəlkə,  o  adını 
bilmədiyim yaddaşımdan getmiş həftələrdən biri mənə 
tanış  gələr,  adını,  ünvanını  taparam.  Amma  tapa 
bilmirdim. Yox idi həftələr. İndi o günlərin, həftələrin 
həsrətində  qovrula-qovrula  itirdiyim  adları  tapa 
bilmədikdə  kimi  günahlandırmalıydım,  bax,  bunu 
bilmirdim.  Dayanıb,  düşünməli  oldum.  Bəlkə  də, 
təzədən  qayıda  biləcəkdim  həmin  günlərə,  ya  bəlkə, 
heç  qayıda  bilməyəcəkdim.  Amma  gözlərimin 
qabağında 
dayanıb, 
gülümsər 
çöhrəsini 
yaxşı 

---

Salatın Əhmədli                    
 
 
229 
tanıdığım  cijimi  görəndə  itirdiyim  adları  ondan 
soruşmaq istədim. Hər halda bu, istək idi. Ancaq necə 
istək  idi?  Mən  onu  cijimdən  necə  soruşum?  Nəyi 
istəyirəm,  nəyi  istəmirəm?  Elə  bil  ki,  cijim  mənim 
özümə də sirli görünən sualımı gözlərimdən oxudu. 
-  Ay  qızım,  sən  nəyi  istəyirsən,  istəmirsən, 
bilmirəm.  Amma  onu  deyə  bilərəm  ki,  insan  üç  şeyin 
olmasını  istəmir:  xəstəliyin,  qocalığın  və  ölümün. 
Xəstəlik  əzabdır,  əziyyətdir,  ağrıdır.  Bunun  da 
günahını  gərək  özgə  yerdə  axtarmayasan.  Xəstəliyin 
mənbəyi  həmin  uşaqlıqda  yaşadığın  həyatın  özüdür. 
Doğrudur, uşaqlıq çağlarında gərək uşaq qayğı görsün, 
qorunsun.  Bəlalardan,  başının 
üstündən  keçən 
zavaldan  qorunsun.  Zaval  bilirsən  nədir?  Biri  yeri 
şumlayır.  Zəhmət  çəkir,  toxum  səpir,  torpağa  səpilən 
dənlər, cücərir, boy  göstərir, Zəhmət sahibi də altdan-
altdan  zəhmətinin  bəhərinə  baxır.  Bağdırsa  çiçəyinə, 
gülünə,  zəmidirsə  sünbülünə,  dəninə...  Birdən  göylər 
guruldayır,  buludlar  toqquşur,  şimşək  çaxır.  Xırıltılı 
dolu  gəlir.  Zəhmətin  bara-bəhərə,  çiçəyə,  gülə 
çevrilmiş  donunu  döyür.  Bircə  saatın  içində  ayların 
zəhməti  heçə  dönür.  Ömrün  uşaqlığı  da  belədir. 
Ömrün uşaqlığını qorumaq böyüklərin işidir. Bitkidən, 
Salatın Əhmədli                    
 
 
230 
ağacdan  fərqli  olaraq  uşağı  beləcə  zavaldan  qorumaq 
olar.  Sağlam  yaşanan  uşaqlıq  ömrünü  odlu-alovlu 
gəncliyə 
verir. 
Gənclik 
cavanlıqda 
yaşananın 
özülüdür.  Beyni  qan  olur  gəncliyin.  Uşaqlıq  insanın 
həyatının  günləri  də,  gənclik  həftələrinə  bənzər.  Necə 
keçir,  hardan  keçir,  heç  özünün  də  xəbəri  olmur. 
Atanın,  ananın  göstərdiyi  yol,  özündən  böyüklərin 
həyat  tərzi  gəncliyin  məktəbidir.  O  məktəbi  gənclik 
yaxşı oxusa, onda cavanlığa da hazır gələr. 
Qayıdıram  insanın  istəmədiyi  qocalığa.  Biləsən 
ki,  o  da  ağır-ağır,  asta-asta,  yavaş-yavaş  gəlir.  Elə 
gəlir  ki,  heç  xəbərin  də  olmur,  bir  də  görürsən  ki, 
tacını-taxtını  qurub,  əyləşib  varlığında.  İstəsən  də, 
istəməsən  də  ölümün  də  haqqı  var.  O  da  çəngəlini 
çalıb,  payını  aparmalıdır.  Nə  qocalıqdan,  nə  də 
ölümdən  gərək  qorxmayasan.  Bunun  üçün  aylarını, 
illərini  yada  sal.  O  ayları,  illəri  keçmisənmi?  Necə 
keçmisən?  Bu  dünyada  olmadığın  vaxtlarda,  yaşa-
mağın haqqını ala bilmisənmi? 
Cijimin  söhbəti  gözlərimi  açdı.  Təzədən  özümə 
baxdım,  keçən  günlərimə  baxdım.  Bəlkə  də,  cijimin 
söhbəti  olmasaydı  ayların  cavanlığa,  illərin  də 
qocalığa  bənzərliyini  tapa  bilməzdim.  Cavanlıq 

---