Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri • Educational Sciences: Theory & Practice 13(4) • 2087-2104

K U R A M   V E   U Y G U L A M A D A   E Ğ İ T İ M   B İ L İ M L E R İ

2090

olma üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Gürel (2009) 

düşünme stillerinin psikolojik iyi olma üzerindeki 

etkilerini araştırmıştır. Yabancı literatür taramala-

rında da psikolojik iyi olma ile ilgili çalışmaların az 

olduğuna, var olan çalışmaların da yerli literatürde 

olduğu gibi farklı değişkenlerin psikolojik iyi olma 

üzerindeki etkilerinin veya kavram ile ilişkilerinin 

incelendiği görülmüştür. Psikolojik iyi olmanın ki-

şilik kuramları arasında yaygın olarak kabul edilen 

beş faktör kuramıyla ilişki bir çalışma olmaması; ay-

rıca psikolojik iyi olmanın, öz-anlayış gibi literatü-

rümüze yeni kazandırılan bir kavramla çalışılmamış 

olması bu çalışmanın önemini artırmıştır.

Bu kuramsal bilgiler doğrultusunda bir değerlendi-

rilme yapıldığında, kişilik özellikleri ve öz-anlayış 

düzeyinin bireylerin yaşam kalitelerini etkiledi-

ği görülmektedir. Sınırlılıklarının farkında olan, 

kendini geliştirmek için çaba harcayan, kapasite-

sinin yetersiz olduğu zamanlarda bile memnun 

olmayı başarabilen, diğer insanlarla sıcak ilişkiler 

kurabilen, bağımsız hareket edebilen ve yaşamının 

amacını bilen insanların; yani Ryff’e göre psikolo-

jik olarak iyi olan bireylerin iyi oluşunda, kişilik 

özelliklerinin ve öz-anlayış düzeyinin etkisi araştı-

rılmaya değer bulunmuştur. Konular bu bakış açısı 

ile ele alındığında, kişilik özellikleri ve öz-anlayışın 

psikolojik iyi olma üzerindeki etkilerini incelemek 

bu araştırmanın temel problemini oluşturmaktadır.

Yöntem

Araştırma Modeli ve Çalışma Grubu

Bu araştırma ilişkisel tarama modeline uygun ola-

rak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın bağımlı de-

ğişkeni, psikolojik iyi olma, bağımsız değişken-

leri kişilik özellikleri ve öz-anlayış düzeyi olarak 

belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini üniversite öğ-

rencileri oluşturmaktadır. Araştırma grubu tesadüfi 

küme örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araş-

tırmaya Selçuk Üniversitesi’nden 232 (%36,5), Ahi 

Evran Üniversitesi’nden 209 (%32,9), Cumhuriyet 

Üniversitesi’nden 195 (%30,7) olmak üzere 405’i kız 

(67,5), 231’i erkek (32,5) olmak üzere toplam 636 öğ-

renci katılmıştır. Araştırma grubunda 18 yaşında 40; 

19 yaşında 115; 20 yaşında 209; 21 yaşında 141; 22 

yaşında 79; 23 yaşında 21; 24 yaşında 10 ve 25 ve daha 

üzeri yaşta 21 öğrenci bulunmaktadır. Örneklemin 18 

yaşındaki öğrenciler %6,3’ünü; 19 yaşındaki öğrenci-

ler %18,1’ini; 20 yaşındaki öğrenciler %32,9’unu; 21 

yaşındaki öğrenciler %22,2’sini; 22 yaşındaki öğren-

ciler %12,4’ünü; 23 yaşındaki öğrenciler %3,3’ünü; 24 

yaşındaki öğrenciler %1,6’sını ve 25 ve üzeri yaşındaki 

öğrenciler %3,3’ünü oluşturmaktadır.

Veri Toplama Araçları

Psikolojik İyi Olma Ölçeği: Ölçek toplam 84 mad-

deden oluşmaktadır. Diğer insanlarla olumlu ilişki-

ler, otonomi, çevresel kontrol, bireysel gelişim, ya-

şam amacı ve kendini kabul boyutlarını ölçmek için 

oluşturulan psikolojik iyi olma ölçeğinin her biri 14 

maddeden oluşan altı tane faktörü bulunmaktadır. 

Maddelerin cevaplanmasında “hiç katılmıyorum” ile 

“tamamen katılıyorum” arasında derecelendirilmiş 

yedili likert tipi seçenekler işaretlenmektedir. Ters 

puanlanan maddeler kodlanması yapıldıktan sonra, 

her alt boyuta ait 14 maddenin puanları toplanır. Alt 

boyuta ait puanların yüksek olması, o alt boyut de-

ğerinin yüksek olduğu anlamına gelir. Her bir faktör 

için iç tutarlılık katsayısı (Cronbach Alfa) hesaplan-

mıştır; kendini kabul .93; diğerleriyle olumlu ilişkiler 

.91; Özerklik .86; çevresel hakimiyet .90; yaşam amacı 

.90; kişisel gelişim .87 bulunmuştur. Her birinin ölçüt 

geçerliğini belirlemek için 20 maddelik aile formu ile 

korelasyonuna bakılmıştır. Aile formu ve 14 madde-

lik formu arasındaki korelasyon .97 ve .98 arasında 

sıralanmıştır. Altı haftanın üzerinde test tekrar test 

güvenirlik katsayısı altı faktör için .81’den .88’e kadar 

sıralanmaktadır (Cenkseven, 2004). Ölçeğin Türkçe-

ye uyarlama çalışması Cenkseven (2004) tarafından 

yapılmıştır. Güvenirlik çalışmaları 475 üniversite öğ-

rencisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. 84 maddenin Psi-

kolojik İyi Olma Ölçeği’nden elde edilen toplam puan 

ile korelasyonlarının .25 ile .57 arasında değiştiği gö-

rülmektedir. Psikolojik İyi Olma Ölçeği’nin toplam iç 

tutarlık katsayısı ise .93 olarak belirlenmiştir. Toplam 

puan için test-tekrar test korelasyon katsayısının .84 

olduğu belirlenmiştir. Psikolojik İyi Olma Ölçeği’nin 

Cronbach Alfa Güvenirlik katsayısı .88 olarak bulun-

muştur. Bulunan güvenirlik katsayısı ölçeğin yeterince 

güvenilir olduğunu ve amaca uygun olarak kullanıla-

bileceğini göstermektedir.

Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi: SDKT Bacanlı, İlhan 

ve Arslan (2009) tarafından geliştirilmiş bir ölçektir. 

Ölçek Beş Faktör Kişilik Kuramı’nın öne sürdüğü ki-

şilik kavramına uygun 40 sıfat çiftinden oluşmaktadır. 

Duygusal Dengesizlik/Nevrotizm, Dışa dönüklük, 

Deneyime Açıklık, Yumuşak başlılık ve Sorumluluk 

olmak üzere 5 alt boyuttan oluşan ölçek, Likert tipi 

yedi uygunluk derecelendirmesine sahiptir. Alt bo-

yutta alınan puanın artması, o alt boyuttaki kişilik 

özelliğinin baskın özellik olduğu anlamına gelmek-

tedir. SDKT’nin güvenirlik çalışmaları kapsamında 

285 katılımcıdan elde edilen veriler üzerinde aracın 

iç tutarlık katsayıları hesaplanmış ve 90 katılımcıya 

ise iki hafta arayla SDKT uygulanmıştır. SDKT’nin 

boyutlarının iç tutarlık katsayılarının .73 ile .89 ara-

lığında değiştiği görülmektedir. En yüksek iç tutarlık 

---