Kurikulum 2013- №3 Kur qxd
Yüklə 5,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FƏXRƏDDİN YUSİFOV ADPU-nun Ədәbiyyat vә onun tәdrisi metodikası kafedrasının dosenti, pedaqogika üzrә fәlsәfә doktoru yusifov56@bk.ru * * *
63 Kurikulum. 2013. №3 Müasir dәrs: o necә olmalıdır? sı ilә bağlıdır. Dәrs planı müәllimin dәrsә ha - zırlı ğının ölçü meyarı, onun fәrdi fәa - liyyәtinin güzgüsüdür. Bu fәrdilik hәm müәl - limin özünәmәxsus iş tәcrübәsindәn, hәm dә dәrs dediyi sinfin sәviyyәsindәn irәli gәlir. Dәrs planı tәkcә müәllimin deyil, hәm dә şagirdlәrin fәaliyyәtini özündә ehtiva edir. Dәrs planı hazırlanarkәn müәllim tәrәfindәn mәzmun standartları seçilir vә standartlara әsa sәn tәlim mәqsәdi, mәqsәdә uyğun olaraq iş forması, iş üsulu, inteqrasiya imkanları, re - surslar, dәrsin hәr mәrhәlәsinә sәrf olunacaq vaxt, motivasiya vә tәdqiqat sualı, şagirdlәrә verilәcәk tapşırıqlar, müzakirә üçün suallar, qiymәtlәndirmә meyarları müәyyәn edilir. FƏXRƏDDİN YUSİFOV ADPU-nun Ədәbiyyat vә onun tәdrisi metodikası kafedrasının dosenti, pedaqogika üzrә fәlsәfә doktoru yusifov56@bk.ru * * * – Müasir dәrs anlayışı bir problem kimi cәmiyyәtin daim diqqәt mәrkәzindә olmuş - dur. Tәhsil işi ilә yaxından mәşğul olan mә - mur lardan tutmuş, mütәxәssislәrә, müәl lim lә - rә vә cәmiyyәtin digәr maraqlı tәrәf lә ri nә qәdәr hәr kәs çalışmışdır ki, tәhsil siste min dә şagirdlәr günün tәlәblәrinә cavab verәn dәrs - lәrdә otursunlar. Əlbәttә, bu «günün tәlәb lәri» anlayışı ictimai mühitdәn asılı olaraq fәrq li mәzmuna malik olmuşdur. Bu yaxınlara qәdәr dәrslәrdә әnәnәvi metodlardan istifadә yә, şa - girdlәrә bir obyekt kimi yanaşılmasına daha çox diqqәt yetirilirdisә, indi tәlәblәr dә dә - yişmişdir, dәrsin mәzmunu da, strategiyalar da. Vaxt var idi ki, «müasir dәrs» yanaşma sın - da keyfiyyәtin, dәrsin hәr bir dәqiqәsindәn sә - mәrәli istifadәnin (intensivliyin), şagirdlәrin tәfәkkürünün inki şaf etdirilmәsinin vә daha nәlәrin dәrs prose si nә cәlb olunması üstünlük kәsb edirdi. Am ma indi bu yanaşmalar müәy - yәn qәdәr geridә qalmışdır. Mәlumdur ki, zaman yerindә saymır. Cә - miy yәt inkişaf etdikcә, iqtisadi sahәdә nailiy - yәtlәr çoxaldıqca, o, öz tәsirini digәr sahәlәrә dә göstәrmәyә başlayır. Yeni iqtisadi münasi - bәtlәr, texniki tәrәqqi mәcbur edir ki, tәhsilin mәzmunu vә quruluşunda, fәnlәrin tәdrisi üsul larında bu dәyişmәlәr özünü göstәrsin. Ta ba şirlә keçilәn dәrslәr hara, smart-löv hә lәr - dәn istifadә yolu ilә qurulan dәrslәr hara? De - mә li, texniki tәrәqqi insan әmәyinin yün gül - lәşdirilmәsinә xidmәt göstәrdiyi kimi, tәlim pro se sindә dә öz sözünü demiş olur. 20-30 il әvvәl müәllimlәr texniki avadanlıqların – İKT vә digәr mobil informasiya daşıyıcılarının möv cudluğunu, onlardan istifadә yolu ilә dәrs - lәrin qurulmasını bir xәyal kimi tә sәv vür edir - dilәrsә, amma indi bu, reallığa çevril mişdir. Mü şahidәlәr göstәrir ki, üstün tәlim im kan la - rına malik olan bu cür avadanlıq lar dan istifadә ilә keçilәn dәrslәr şagirdlәrimizi da ha çox ma - raq landırır. Pedaqoji sahә biliklәrin qazanılması, baca- rıqların formalaşdırılması yönümündә son onil - liklәrdә xeyli zәnginlәşmişdir. Müasir tәlim tex nologiyaları mәktәb tәcrübәsindә özünә vә - tәn daşlıq hüququ qazanmışdır. Yeni pedaqoji tә fәk kür formalaşmış, innovasiyalar, pedaqoji tex nologiyalar, strategiya vә texni ka lar mәktәb şәraitindә çox sürәtlә yayılmağa baş lamışdır. İnformasiya mәnbәlәrinin çox luğu bizi mәcbur edir ki, onlarla davranma qaydalarını şagirdlә ri - mizә öyrәdәk, onlardan dәrslәrimizdә intensiv surәtdә istifadә edә bi lәk. 1 64 Kurikulum. 2013. №3 Fәxrәddin Yusifov Demәli, müasir dәrs mövcud nailiyyәtlәr - dәn tәlim-tәrbiyә prosesindә mәqsәdәuyğun şәkildә istifadә etmәyi tәlәb edir. Bugünkü dәrsi kompyutersiz, internetsiz, mobil vasitә - lәr siz tәsәvvür etmәk mümkün deyildir. Eyni zamanda, yeni tәlim texnologiyalarının istifa - dә sindәn yan keçәn dәrslәri dә müasir dәrs hesab etmәk olmaz. – Zaman dәyişsә dә, illәr keçsә dә, dәrs hәmişә tәlimin әsas tәşkilat forması kimi qalacaqdır. Texniki nailiyyәtlәr dә, informa - si ya daşıyıcıları da istәnilәn sayda arta bilәr. Amma tәlimin әsas tәşkilat forması kimi dәrs daima öz nüfuzunu qoruyub saxlayacaqdır. Söh bәt yalnız onun mәzmununun yenilәnmә - sin dәn, istifadә etdiyi modellәrin çevikliyin - dәn, hәyati tәlәbatlara necә cavab vermәsin - dәn, dәrsin necә idarә olunmasından gedә bi - lәr. Dәrslәrә texniki avadanlıqların cәlb olun - ması, zahiri cәhәtlәrә vurğunluq vә ya belә avadanlıqlar dәstinin dәrslәri «bәzәmә si» mәsәlәnin hәlli yolu deyildir. Yәni ayrı-ayrı formal elementlәrin iştirakı ilә, texniki «bә - zәk-düzәk»lә, yalnız bu elementlәrin möv - cud luğu ilә müşayiәt olunan dәrslәri mü a sir hesab etmәk olmaz. Əsas mәsәlә dәr sin fәlsә - fә sinin, ona yanaşma tәrzinin, istifadә et diyi üsul vә vasitәlәrinin, onun idarә olunma sı işinin dәyişmәsidir. Avropa vә dünya tәcrü - bәsi göstәrdi ki, avtoritar idarәetmә sistemi ilә işlәyәn dәrslәr şagirdlәrin dünyagörüşünә, onların hәyati bacarıqlara yiyәlәnmәsinә sәmәrәli tәsir göstәrә bilmir. Tәlim prosesin - dә demokratik dәyәrlәrә söykәnmәk, huma - nist prinsiplәri әldә rәhbәr tutmaq bugünün әn başlıca tәlәblәrindәn biridir. Bunun üçün müәllim әn azından demokratiklik vә huma - nizm anlayışları altında nәlәrin nәzәrdә tutul - duğunu aydın tәsәvvür etmәlidir. Bu gün dәrslәrdә texniki avadanlıqların bolluğu ilә şagirdlәri heyrәtә salmaq olduqca çәtindir. Amma onlar bir mәsәlәdә heyrәt - lәrini gizlәdә bilmirlәr; dәrsin gedişindә müәllim onlara müraciәt edәrәk mәsәlәnin hәl li yollarını, bu barәdәki fikirlәrini öyrәn - mә yә çalışır, hәmin mülahizәlәrә istinad edir, düzgün qәrarlar qәbul etmәk üçün hansı addımların atılmasını soruşur, onların söylә - dik lәri hәr bir fikrә – istәr doğru, istәrsә dә yanlış, dünyanın sәkkizinci möcüzәsi kimi yanaşır vә elә şәrait yaradır ki, dәrsdә hamı sәrbәst surәtdә düşündüklәrini dilә gәtirmәyә çalışsın, bir-birinin fikrinә hörmәt etsin, fәal dinlәsin vә ünsiyyәt bacarığı nümayiş etdir - sin. Demәli, müәllim sinfә humanizmi gәtirir, balaca şagirdlәrin böyük dünyasına sәmimi hörmәt bәslәdiyini, onların hәr bir fikrinin hamı üçün nә dәrәcәdә dәyәrli olduğunu nümayiş etdirir. Dәrsdә problemlәrin hәllini şagirdlәrin ixtiyarına buraxanda vә ya bu hәll yollarına dair onların ehtimallarını alanda, sonra dәrsin gedişindә bu tәkliflәrin hansının daha ağla - batan, daha sәmәrәli olduğunu yoxlatdı ran da, alınan yekun qәnaәtlә düzgün variant ları tutuşduranda onlar dәrs vaxtının necә keç di - yini hiss etmirlәr, tәlim prosesi onlar üçün bir qәlәbә bayramına, zövq mәnbәyinә çevrilir. Ha mı sevinir ki, mәsәlәnin birgә hәl lin dә onun da xidmәti, әmәyi vardır. Bununla biz, yәqin ki, Sizin qoyduğunuz sualın ikinci his - sәsinә müәyyәn qәdәr aydınlıq gәtirә bildik. Gәlәk sualın sonuncu hissәsinә. Etiraf edәk ki, tәlimin әsas tәşkilat forması kimi dәr sin xarakterindә son dövrdә ciddi dәyişik - liklәr baş vermәkdәdir. Bunun üçün әlimizdә bir çox әsaslar vardır. Respublikamızda bu işin baş vermәsi üçün müvafiq hüquqi- normativ sәnәdlәr qәbul olunmuşdur, biz Bo - lo niya proseslәrinә qoşulmuşuq, ölkәmizdә tәhsil islahatı hәyata keçirilir, ümumtәhsil mәktәblәrinin dövlәt standartları vә proqram - ları, fәnn kurikulumları tәsdiq olunmuşdur. Ar tıq beş ildir ki, biz bu islahat yolu ilә ge - dirik. Tәbiidir ki, hәr şeyin rahat getdiyini, heç bir әyәr-әskiklәrin olmadığını söylәmәk düzgün olmazdı. Etiraf olunmalıdır ki, hәlә dә bir çox müәllimlәrimiz yeni tәlәblәrә uyğun laşmaqda müәyyәn çәtinliklәr çәkirlәr, bәzәn lәngimәlәr müşahidә olunur, bir çox hallarda isә onlara metodik dәstәk günün 2 Yüklə 5,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|