Kızılkaya / Fıkıh Usulünde Sahabe Fetvasının Kaynaklık Değeri Cilt / Volume: • Sayı /Issue: • 2012
Yüklə 7,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
79 Güder, Mercan / 2000 Sonrası Türk Dış Politikasının Temel Parametreleri ve Orta Doğu Politikası noktasında bazı zaafiyetler de göstermektedir. İddialı söylemlerin kararlı politikalarla desteklenememesi, böyle bir durumun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Arap ülkelerinin yanı sıra İran ve İsrail gibi çok önemli iki gücün varlığı, hem genel olarak bölge politikasında hem de bu son Arap Baharı sürecinde Türkiye’nin önündeki önemli kısıtlamalardan birini oluşturmaktadır. Orta Doğu ile ilişkilerde en önemli boyutlardan birisi de bölgenin en güçlü ve etkin devletlerinden birisi olan İran ile olan ilişkilerdir. 1979 yılında gerçekleşen İslam Devrimi’nin ardından Türkiye tarafından İran’a karşı temkinli bir siyaset izlenmiş olsa da son yıllarda bu durum ortadan kalkarak karşılıklı ilişkilerde önemli mesafe kat edilmiştir. Siyasi ve ekonomik ilişkilerde yaşanan gelişme, birçok yeni adımla daha da pekiştirilmiş ve özellikle terörle mücadele, uyuşturucu ve sınır kaçakçılığı gibi konular- da iki ülke arasında işbirliği düzeyi yüksek seviyelere ulaşmıştır. Bu yakınlaşmanın en önemli göstergesi, kuşkusuz iki ülke yetkililerinin son yıllarda gerçekleştirdiği karşılıklı ziyaretler olmuştur. İran ile siyasi ve diplomatik ilişkilerin son dönemlerdeki en bariz göstergesi, Türkiye’nin İran’ın nükleer enerji üretme ve geliştirme programında üstlenmiş olduğu roldür. Orta Doğu’nun nükleer silahlardan arındırılmış bir bölge olması amacını güden Türkiye, “İran’ın, barışçıl maksatlarla nükleer enerji üretme ve kullanma hakkını sorgulamamak- la birlikte, nükleer silah geliştirmesine karşıdır” (Dışişleri Bakanlığı, 2008). Bu bağlamda Türkiye, bir taraftan İran’ın nükleer enerjiyi barışçıl amaçlar için kullanması yönünde ilgili taraflara mesajlar verirken diğer taraftan İran’a karşı oluşturulan bloğun yaptırım söylemine de karşı çıkmıştır. Özellikle Türkiye’nin Brezilya ile birlikte hareket ederek İran’la Tahran’da 17 Mayıs 2010 tarihinde imzalamış olduğu antlaşma, İran’ın nükleer enerji üretiminin barışçıl amaçlar için kullanımı yönünde Türkiye’nin çözüm arayışının bir göstergesi olurken (Dışişleri Bakanlığı, 2008) aynı zamanda Türkiye’nin İran ile olan siyasi ilişkilerinde de önemli bir kazanım meydana getirmiştir. Türkiye’nin Orta Doğu’ya yönelik politikalarının en önemli sac ayaklarından birisi de kuşkusuz İsrail ile olan ikili ve çoklu ilişkileridir. Türkiye’nin İsrail’i tanıyan ilk Müslüman devlet olması ve kuruluşundan bugüne kadar birçok kriz yaşamış olmasına rağmen iliş- kilerin derinlemesine gelişmiş olması, iki devletin birbirine çok sıkı bağlarla bağlanmış olduğunu göstermektedir. 1990’ların başlarından itibaren iki devlet arasında stratejik müttefiklik düzeyinde bir ilişkinin olması ve güvenlik politikalarının paralel bir şekilde inşa edilerek önemli askeri anlaşmalara imza atılmış ve böylece her iki devlet, bölgenin en derin ilişkilere sahip güçleri haline gelmiştir. 22 Özellikle 1990’lı yılların başlarında Suriye ile olan gerilim ve PKK sorunu, İsrail ile olan ikili ilişkilerde güvenlik konularında işbirliğinin öne çıkmasının en öncelikli nedeni olmuştur (Özcan, 2008, s. 802). Bunu takip eden süreçte Türk Silahlı Kuvvetleri’nin modernizasyonunun da İsrail tarafından 22 Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için, bkz. Özcan & Bengio (2001, s. 90-109). 80 İnsan ve Toplum yapılması yönünde çeşitli anlaşmalar, iki devletin güvenlik temelli yakınlaşma politika- sında derin ilişkiler kurmasını beraberinde getirmiştir. 1990’lı yılların ilk yarısından itibaren derinleşen Türkiye-İsrail ilişkileri, AK Parti Hükümeti döneminde de mümkün mertebe yüksek düzeyli olarak muhafaza edilme- ye çalışılmıştır. Bu süreçte Filistin- İsrail sorununa çözüm bulma uğraşları bir taraftan devam ederken bir yandan da İsrail ile ilişkilerin muhafazasına azami ölçüde gayret gösterilmiştir. Nitekim İsrail Devlet Başkanı Şimon Peres’in 2007 yılında gerçekleştirdi- ği ziyaret esnasında TBMM’de milletvekillerine hitap etmesi ve TBMM’de konuşan ilk İsrail Devlet Başkanı ünvanını alması, AK Parti dönemi Türkiye-İsrail ilişkilerinin boyutu hakkında önemli ipuçları vermektedir. Bu dönemde gerek siyasi ve diplomatik gerek ticari gerekse de askeri alandaki faaliyetlerin üst seviyede devam etmesi, geçmişteki siyasetten bir kopma ya da uzaklaşmanın olmayacağının göstergesi olmuştur. Tüm bunlara rağmen İsrail ile ilişkilerin çok iyi olduğu bir dönemde Filistin konusunda Başbakan Erdoğan’ın “Davos Çıkışı” ile birlikte başlayan süreçte İsrail’e yönelik ağır eleştirileri, iki devlet arasında düşük seviyeli krizlerin yaşanmasına neden olmuştur. Bununla birlikte 30 Mayıs 2010 tarihinde İsrail’in Gazze’ye yardım götüren konvoya uluslararası sularda saldırması ve Mavi Marmara gemisindeki 9 Türk vatandaşını öldür- mesi, iki ülke arasında yüksek seviyeli bir krize yol açmıştır. 23 Saldırının hemen ardın- dan Başbakan Erdoğan, İsrail’e yönelik çok ağır eleştirilerde bulunurken BM Güvenlik Konseyi’ni acil toplantıya çağıran Dışişleri Bakanı Davutoğlu, burada yaptığı konuşma- da İsrail’in yaptığı hukuk dışı bu saldırıdan dolayı derhal özür dilemesi gerektiğini ve bu saldırının hesabını bir an önce vermesi gerektiğini ifade etmiştir (Davutoğlu, 2010a). Bu olayın ardından Türkiye’nin Tel Aviv Büyükelçisi Ankara’ya çağrılmış ve İsrail’in sal- dırıdan dolayı özür dilemesi ve tazminat ödemesi gerektiği ifade edilmiştir. Bugüne kadar bir çok krizle karşı karşıya kalan, fakat her krizin çözümünün ardından ilişkilerin daha da derinleştiği Türkiye-İsrail ilişkileri, bu kriz sonrasında bitme nokta- sına gelmiştir. 9 Türk vatandaşının kanının dökülmüş olması nedeniyle bu kriz, siyasi bir mesele olmanın ötesine geçerek Türkiye için bir “onur meselesi” haline dönmüş- tür. Uzun bir süre boyunca diplomatik ve siyasi anlamda İsrail’e yönelik bir yaptırım uygulayamayan Türkiye, BM tarafından oluşturulan araştırma komisyonunun “taraflı” raporunun ardından İsrail’e yaptırım kararı almıştır. Saldırının ardından 15 ay sonra gelen bu yaptırım kararı ile birlikte Türkiye, İsrail’den derhal özür dilemeyi ve tazminat ödemeyi kabul etmesini, aksi takdirde daha farklı yaptırımların geleceğini de ifade etmiştir. Diplomatik ilişkilerin ikinci kâtip seviyesine çekildiği, tüm anlaşmaların askıya alındığı bu yaptırımlar yoluyla Türkiye, tüm diplomatik yolları kullanarak İsrail’i köşe- ye sıkıştırmaya çalışmaktadır (Dışişleri Bakanlığı, 2011). Yakın ilişkilere sahip iki ülke arasındaki bu kriz, siyasi ve diplomatik alanda gerilimlerin tırmanmasına ve karşılıklı restleşmelerin meydana gelmesine yol açmıştır. Geçmişteki krizlere nazaran çok daha 23 Yaşanan kriz sürecine dair daha detaylı bir analiz için, bkz. Mercan (2010). Yüklə 7,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|