Kızılkaya / Fıkıh Usulünde Sahabe Fetvasının Kaynaklık Değeri Cilt / Volume: • Sayı /Issue: • 2012
Yüklə 7,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
18 İnsan ve Toplum olması veya bir ihtiyacımızı gidermesi için lütfetmiştir” (İstanbul Müftülüğü, 2002a). “Havaya, suya ve gıdaya ihtiyacımız olduğu gibi, ağaçlara, ormanlara ve yeşil alanlara da ihtiyacımız vardır” (İstanbul Müftülüğü, 2004a). “Yararımıza sunulan her nimet, aynı zamanda Allah’ın sorumluluğumuza verdiği bir emanettir. Şüphesiz çevre de bunların arasındadır” (İstanbul Müftülüğü, 2005a). Doğa, emrimize ram edilmiş bir emanettir. Burada, aslında emanet edilmek ile emrine verilmek arasındaki çelişik anlam da göz ardı edilmektedir. Yine bu çelişkiyi mevzu bahis etmeden geçerek, “Hutbelere göre emrimize verilmiş olan doğa nedir?” sorusu- na eğilelim. Doğa, ihtiyaçlarımızı karşılamak üzere dizayn edilmiş bir kaynaktır, bizim ve gelecek nesillerimizin faydasına sunulmuştur. Fiziksel ve ekonomik bir araç, koruyu- cu bir mekân, rekreasyonel amaçlar için kullanılacak bir alan yahut tefekkür ve temaşa için var olan bir fon vazifesi gören doğa, aynı zamanda “ulusal bir değerimiz”dir. Doğaya araçsal yaklaşım, ayetlerle de desteklenmiştir: “Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim kaynakları sağladık” 3 (İstanbul Müftülüğü, 2002a). “Hâlbuki canlılar, sadece bize ait değildir. Bizden sonra gelecek nesillerinde bun- larda hakları vardır” (İstanbul Müftülüğü, 2002a). Yine bu dönemdeki hutbelere göre Doğa, ekonomik ve rekreasyonel faydalara sahip ulusal bir değerimiz olması hasebiyle korunmayı hak etmektedir ve çevre bilincine sahip olmak, “cennet vatanımızı korumak” şeklinde bir vatanperver algı içerisinde sunulmaktadır: “Teneffüs ettiğimiz havadan içtiğimiz suya, okuduğumuz kitaptan yazdığımız kaleme kadar birçok alanda ağaçların varlığını görüyoruz. Toprağın erozyon yoluyla denizlere dökülmesini ormanlar önler. Ormansız yerlerde şiddetli yağ- mur nedeniyle can ve mal kayıpları olur” (İstanbul Müftülüğü, 2004a). “Rengârenk çiçekleri, yeşillikleri, tertemiz havası, suyu ve cıvıl cıvıl öten kuşlarıyla tabiat, ruhumuzu dinlendirmektedir. Ağaçlar ve ormanlar bir ülkenin zenginlik kaynağıdır. …Cennet vatanımızın çölleşmesine seyirci kalmayalım” (İstanbul Müftülüğü, 2004a). “Çevreyi kirleten, doğal zenginlikleri sorumsuz ve ölçüsüzce kullanan kimseler, dolaylı olarak diğer insanlara zarar verir” (İstanbul Müftülüğü, 2006). 3 Kur’an-ı Kerim, Araf, 7/10. Alıntılandığı yer (İstanbul Müftülüğü, 2003a). Bu bir ayet olmasına rağmen, ayetin kullanıldığı bağlam, çevirideki sözcük seçimleri gibi faktörler sebebiyle analize dâhil etmeyi uygun gördüm. Görüleceği üzere, hutbelerde kullanılan ve sürekli tekrar edilen belli başlı ayetler vardır. Çevre sorunu, bu ayetler bağlamında kodlanılır sürekli. Hâlbuki Diyanet’in paradigmasını değiştirdiği 2007 sonrası hutbelerde kullanılan ayetler, bunlardan farklıdır. Bu da ayetlerin seçiminin ve bağlamının önemini göstermektedir. 19 Demir / Çevreye Minberden Bakmak: Cuma Hutbelerinde Çevre Sorununun Sunumu Hutbelerde ifade edilen anlayışa göre, yaşamımız için Allah tarafından bize ve cennet vatanımıza lütfedilmiş doğa, maalesef ki çağımızda kirlenmekte ve dengesi bozulmak- tadır. Çağdaş sorunları gündeme getiren hutbelere göre en önemli problemlerimizden biri, doğal dengenin bozulmasıdır. “Çağımızın en önemli problemlerinden biri, çevre kirliliğine bağlı olarak doğal dengenin bozulmasıdır” (İstanbul Müftülüğü, 2006). Fakat çağdaş küresel bir sorunun bir hamlede millî ölçeğe indirilmesi dikkat çekmek- tedir. Küresel olanla yerel olanın ilişkisi sorusunu yine bir kenara bırakıp milliyetçiliğin yukarıda bahsettiğimiz burjuva devlet ideolojisi içindeki yerine ve ideolojik aygıttaki tezahürüne dikkat çekmek istiyorum. Ayrıca muasır medeniyetlerdeki çağdaş sorunla- ra duyarlı ve fakat kozmopolitanizm tuzağına düşmeden operasyon yapan hutbe aygı- tı, Cumhuriyetin başlangıcından beri, egemen yönetimsel devlet aygıtının niyetleriyle paralellik arz ettiği de görülmektedir. Çevresel sorunlar hutbelerde kuru ve pedagojik bir dil ile sunulmakta, bu çağdaş sorun üzerinden dinin alanını genişletebilecek manevi bir teolojik öğreti geliştirebilmenin imkânı varken, bu imkânı basitçe sorumluluklar, ödevler, haklar bağlamında inceleye- rek oluşturduğu deontolojik etik sebebiyle etki gücünü sınırlamaktadır. Önermiş oldu- ğu rasyonalist, reformist çözümler, köklü bir ahlak geliştirmeye imkân sağlamamakta, doğanın akıllıca kullanılmasını salık veren, yeşil-kapitalizmin yeni sömürü sisteminin ilişkilerini, yeni-üretim ilişkilerini ideolojik dinsel bir aygıt olarak yeniden üretmektedir. Var olan sistemi değiştirmeye yönelmeden, aksine rasyonel müdahalelerle yeniden üretilmesi ve sürekliliğinin sağlanması amacına hizmet eden bu ideolojik dinsel aygıt, basit, gündelik çözümlere ve sığ bir çevrecilik anlayışıyla üretilmiş ödevlere dayalı bir çevrecilik geliştirmektedir. Hutbelerde, rasyonel araçsal kaygılardan hareketle, kaynak korumacı bir anlayış sergilenmeye başlamıştır: “Dünyamızın yer altı ve yer üstü kaynaklarından istifade ederken kesinlikle israf etmemeliyiz... ...Sorumsuz biçimde tahrip etmek, tüketmek değil, büyük bir sorumlulukla hareket etmemiz gerekmektedir”(İstanbul Müftülüğü, 2002b). “Ülkemizi, şehrimizi, kasabamızı, mahallemizi, cadde, park, ve sokaklarımızı, evlerimizin önlerini ve piknik yerlerini temiz tutalım. Çevremizi sigara izmariti, çekirdek kabuğu ve atıklarla kirletmeyelim” (İstanbul Müftülüğü, 2004b). Yukarıda belirtildiği gibi, çevre bilinci ödevler ve haklar bağlamında ifade edilmiştir: “…İnsanlara, canlılara, tabiat ve çevreye karşı dinimizin emrettiği görev ve sorumlulukları yerine getirmenin bir ödev olduğu unutulmamalıdır” (İstanbul Müftülüğü, 2004a). “Havayı, suyu ve toprağı kirletmek, çevreye zehirli atıklar bırakmak da birer kul hakkıdır” (İstanbul Müftülüğü, 2005b). Yüklə 7,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|