93
Oyunlar xalqın tarixi keçmişini və bu gününü əks etdirdiyi kimi
onun gələcəyini də anlatmalıdır. Məsələyə həmin baxımdan
yanaşdıqda oyunların məzmunu və təlimi göstərilən yönəmlərə uyğun
olmalıdır. Oyunun təlimi zamanı ilk növbədə aşağıdakı istiqaməti və
ideyaları əsas götürmək yerinə düşərdi:
Tarixi
keçmişimizi öyrənib təhlil etməyi, həm də
ümumiləşdirməyi və nəticə çıxarmağı. Bu məqsədlə məişət, mərasim,
raqsdaxili və uşaq oyunlarını səciyyələndirən xüsusiyyətlərə müraciət
etməlidir.
Vaxtilə Akademik M.Arif yazdığı kimi «Azərbaycan xalqının ən
qədim mahnı
və əyləncələri də təbiət, təsərrüfat və əmək həyatı ilə
bağlıdır». Xalq nəğmələr, deyişmələrlə yanaşı, müxtəlif oyunlarda
yaratmışdır. Bu oyunlarda qış sərtliyin, bahar xoşbəxtliyin rəmzi
olmuşdur. «Kəvsəc» oyununu ən qədim xalq xalq oyunlarından biri
kimi göstərmək olar. Burada M.Arifin göstərdiyi kimi «xalq
mahnıları», xor, dialoq da var idi.
Oyunda pantomim
hərəkətlər, əl-qol, bədən, qaş-göz oynatma əsas yer tuturdu».
Yuxarıda dediyimiz kimi oyunlarda hərəkət başlıca ünsürdür.
Oyunu isə hərəkətdən kənar təsəvvür etmək qeyri-mümkündür.
Bütün bunlardan belə bir qənaətə gəlmək olur ki, qədim milli
mədəniyyətimizin tərkib hissəsi olan mərasim oyunlarının vasitəsilə
həyat tərzinin ayrılmaz hissəsi olan ən qədim mərasimlərimizi də
öyrənə bilirik.
Türk tayfaları içərisində bir sıra
qədim dostluq, birgə yaşayış
qaydalarını əks etdirən məişət oyunlarımız da vardır. A.Nəbiyev bu
münasibətlə yazmışdır: «Məişət oyunlarının içərisində eyni zamanda
elə nümunələr də vardır ki, qədim xalq hərəkatını və məişətini əks
etdirmək baxımından əhəmiyyətlidir.
Bu oyunlarda xalq həyatının çox müxtəlif cəhətləri, sahələri əks
olunmuşdur. Onlardakı sadə kəndli psixologiyası istər-istəməz
oxucunu düşündürür, ulu keçmişimizin müxtəlif həyat lövhələrini bizə
bəzən kiçik ştrixlər, notlar şəklində bəzən də bütöv, tam halda çatdıra
bilir. Bir çox məişət oyunu bu gün icra olunması da xalqın müəyyən
mərhələdəki
həyat tərzini, məişət şəraiti barədə heç bir mənbədə
mühafizə edilə bilməyən faktları, məlumatları bizə çatdırır.
94
Digər tərəfdən xalqın çox qədim təsəvvürlərini əks etdirdiyinə
görə bizə zövq verir
7
.
Qeyd etmək vacibdir ki, bir sıra oyunlarımız vardır ki, ulu
babalarımızın qəbilə və tayfa həyatı dövrünü ibtidai şəkildə bizə gətirib
çıxarmışdır. «Bənövşə-Bənövşə» oyununu buna misal göstərmək olar.
Elə oyunlarımız da vardır ki, qədim yer adını bildirir, xalq
qəhrəmanlarının adı və sanı ilə onların mübarizliyi, mərdliyi,
şücaətliliyi,
vətənpərvərliyi, vətən uğrunda canından keçməsilə sıx
əlaqədardır. Belə oyunlardan «Əkil-Bəkil quş idi» oyununu nümunə
göstərmək olar. Bütün bunlardan belə bir nəticə çıxarmaq olar ki,
Azərbaycan xalq oyunları təkcə hərəkətlilik mənasını daşımır. O həm
də, tarixi keçmişimizi öyrənmək məqsədilə yəni yaşayış tərzimizi,
həyatımızı və gələcək haqqında düşünməyimizi də açıqlayır, tarixdən
ibarət dərsi götürməyi bizə öyrədir. Xüsusən, milli-bəşəri dəyərləri
qoruyub saxlamağı, birgə hərəkətetməni, ölkəmizin müdafiəsinə elliklə
qalxmağı bilavasitə tövsiyə edir. Oyunların təlimi prosesində yuxarıda
deyilənlərin onun ideya əsasları kimi nəzərə alınması gələcək üçün çox
faydalı olardı.
Oyunların təlimi zamanı elmiliyin nəzərə alınması
dedikdə
həmin prosesin elmə söykənməsini nəzərdə tutur. Burada ilk növbədə
təlimin pedaqoji-psixoloji dəyərlərə əsaslanması olduqca zəruridir.
Oyunların
təşkili
və
keçirilməsi
məzmunu,
şagirdlərin
qiymətləndirilməsi sağlamlığın qorunması və reabilitasiyanın təlimdə
önəmli olması ön plana keçir. Oyunların təliminin elmiliyi digər
tərəfdən də ümumtəhsil fənləri ilə onun sıx əlaqəli tədrisi ilə bağlıdır.
«Mütəhərrik oyunlar və onun tədrisi metodikası» fənni tədris
olunarkən, onun tarix,
biologiya, anatomiya-fiziologiya, məntiq,
fəlsəfə, fizika və s. yəni adı çəkilən fənlər üzrə biliklərə istinad olması
nəzərdə tutulur. Nəhayət, mütəhərrik oyunların elmi əsaslarda
təlimində fəndaxili bağlantıların olması onların bir-biri ilə əlaqəli
surətdə tədris olunması da daxildir.
Dostları ilə paylaş: