L ü Ğ Ə t V ə e n s I k L o p e d I y a L a r

TÖKÜLM ƏK -   DOLMAQ
TÖKÜLMƏK  -   DOLMAQ  Sel  kimi 
töküldü göydon  yağışlar (S.Vurğun);  Homin 
bu otağımız qonaq ilo doludu (S.S. Axundov).
TÖRƏM Ə  -   İLKİN  Bağır  Dodo  palıdı 
bu  meşonin  ulu  ocdadı  hesab  eləyirdi, 
fıkirloşirdi  ki,  bu  meşonin  bütün  ağacları 
Dodo  palıdın  törəmələridi...  (İ.Molikzado); 
Xocalot!  Utanmaq! Namusun, ann; ilkin mey­
vəsidir...  Umma son ondan! (B.Vahabzado).
TURŞ -  ŞİRİN  Bir az cılxa şor, bir eymo 
do  turş  qatıq  göndormişdi  (Ə.Vəliyev);  Bu 
suyun rongino, dadma baxın. No qodor duru, 
no qodor şirindir (Ə.Voliycv).
TURŞMƏZƏ  -   ŞİRİN  Maya  turşməzə 
vo  meyxoş  almanı  dişinə  çokondo  Zeynəb 
golib oturdu (M.İbrahimov); A bala, ye, şirin 
almadır (Ə.İsaycv).
TURŞULU  -  ŞİRİN  Holo bunun  lurşulu 
dolması  var (S.S.Axundov); Nə şirindir xoş 
nəfəsin;  Pərdo-pordo axan  səsin  (R.Rza).
TURŞULUQ  -   ŞİRİNLİK  Meyvənin 
turşuluğu  vo  ya  şirinliyi  yeyilən  zaman 
bilinər ("Ulduz").
TURŞUMAQ 
-  
ŞİRİN LƏŞM ƏK
Dünonki  xöroklor  günün  qabağında  qalıb 
turşumuşdu  (M.Süleymanov);  Buradan 
sərin meh gəlir,  içəridə yatanların yuxusunu 
daha da şirinləşdirirdi (Ə.Vəliyev).
TUŞ -  YALAN Falı tuş çıxdı (M.Hüseyn); 
Ölmək  yalan  demokdən  yaxşıdır  (M.İbra­
himov).
TUTQUN  -   GÜNƏŞLİ  Hava  bu  gün 
səhərdən  tutqun  idi  (S.Vəliyev);  Hava  o
__________ TÜPÜRMƏK -  YALAMAQ
qodor xoş, o qodor mülayim vo günəşli idi ki, 
dorhal bir yüngüllük hiss etdi (M.İbrahimov).
TUTQUNLUQ  -   AÇIQLIQ  Bir  lorof- 
don  Nazlının  tutqunluğu,  bir  torofdon  do 
eyvandakı  istilik  Bağın tontitmişdi (l.Molik- 
zado);  -   Dodo,  göyün  sağ  üzü  buludlu,  sol 
üzü açıqlıq (M.Süleymanlı).
TUTM AQ  -   BURAXMAQ  Quzğun 
cumdu,  ovunu  elo  göydoco  tutdu  (S.Qodir- 
zado); Quşu olindon buraxdı (S.S.Axundov).
TUTULMAQ  -   AÇILMAQ  Hava  gah 
açıldı,  gah  da  tutuldu.  Lakin  bir  damcı  da 
göydən düşmodi  (H.Hüseynzado).
TÜFEYLİ  -   ZƏ H M Ə TK EŞ  Tüfeyli 
həyatdan ol çək, adam ol (C.Əmirov);  Zəh­
mətkeşdir,  işsiz dura bilmir ("Azərbaycan").
TÜKLÜ  -   QIRX1Q  Üzü  tüklü  idi 
(S.Qodirzadə);  Yaş olini qırxtq başına çekdi 
(i.Şıxlı).
TÜND -   MÜLAYİM  Xasiyyətim  tünd­
dür (C.Əmirov); Gözel  xasiyyəti  var, müla­
yim arvaddır (S.Qədirzadə).
TÜNDMƏCAZ  -   MÜLAYİM  Mənim 
ərim  bir  qodor  tündməcazdır  (Ə.Haq- 
verdiyev);  Mənim  dostum  mülayim  adam­
dır.
TÜNLÜK -  SEYRƏKLİK -  Evdodirlər, 
yaman  tünlükdür  (M.İbrahimov);  Qatarda 
seyrəklikdir.
TÜPÜRMƏK -  YALAMAQ  Vokil  hirs 
içində tiipürdii (M.Sülcymanov);  Kişi tüpür­
düyünü yalamaz (Ata.  sözü).
126

---

U Ğ U R L U -A Ğ IR
UĞURLU  -   AĞIR  -  Oğlum,  ayağın 
uğurludur  (A.Şaiq);  Qonşunun  ayağı  ağır­
dır (M.Hüseyn).
UĞURLU  -   MÜVƏFFƏQİYYƏTSİZ
Polkovnik  onlara  uğurlu  yol  diloyib  getdi 
(S.Qodirzado); Müvəffəqiyyətsiz tamaşa  idi.
UĞURSUZ  -   MÜVƏFFƏQİYYƏTLİ 
Çox  uğursuz  adamdır  (M.Hüseyn);  Sofo- 
riniz müvəffəqiyyətli  idi  (“Ulduz”).
ULU  -   MÜASİR  Qobul  et  boyatın  ulu 
səsini  (S.Sərxanlı);  Müasir  Azərbaycan 
poeziyasının  görkəmli  nümayəndələrindən 
biri  S.Vurğundur.
ULULUQ -  MÜASİRLİK Bu saat əcda­
dının  ululuğunu  aparıb  Nuha  çıxaracaqdır 
(S.S.Axundov);  B.Vahabzadənin  başqa 
kamil  cəhətlərindən  biri  də  odur ki,  şair öz 
əsərlərində  tarixi  müasirlik  qədər  yaşada 
bilir (Ç.Aytmatov).
UNUTMAQ  -   XATIRLAMAQ  Yenə 
hər şeyi  unutdu (Mir Cəlal);  Pəri xala bir az 
da  cəsarətləndi,  müəllimlərin  xahişini 
xatırladı (M.İbrahimov).
USTA -  ŞAGİRD  Mən  iyirmi  ilin ustası, 
son  iki  ilin şagirdisən (Mir Cəlal).
UŞAQ  -   BÖYÜK  Uşaq,  böyük  hamı 
bir-birinə qarışmışdı  (Mir Cəlal).
UŞAQLAŞMAQ  -   QOCALMAQ  Elə 
qocaldıqca  uşaqlaşır.  Mənim  qoca  anam 
qocalır hər gün  (C.Novruz).
UŞAQLIQ  -   BÖYÜKLÜK  Bir  dəfə  o, 
uşaqlıq  xatirələri  ilə  bağlı  olan  bir  kənddə 
işləmişdi  (S.Vəliyev);  Yaşca  böyüklüyü 
mənim qarşımı  kəsdi  (“Ulduz” ).
UŞAQLIQDA  -   QOCALIQDA  Uşaq­
lıqda  məni  itirsəydilər,  dağda  tapardılar 
(S.Vəliyev);  Elə  indi,  qocalıqda  da  şüurun 
vardır (M.Talıbov).
UŞAQLIQDAN -  QOCALIQDAN Çim- 
naz, uşaqlıqdan  gülmədi  baxtım (S.Rüstəm); 
Lap qocalıqdan da  uzaqlaşır o (C.Novruz).
UZUNSOV -  CÖDƏRƏK
UTANCAQ  -   SIRTIQ  Adilə  bir  qədər 
utancaqdır  (C.Əmirov);  Sırtıq  uşaqdır,  üz 
vermə (“Ulduz").
UTANCAQLIQ  -   SIRTIQLIQ  Al  bu
utancaqlığı,  qoy  gəlsin  eşqin  dilə  (S.Rüs­
təm);  Böyük oğlan olsa da, sınıqlığından ol 
çəkmoyib.
UTANMAQ  -   SIRTIQLAŞMAQ  Xan
mondoıı utanır, çəkinir bir az; Mən getsəm, 
qırğının  hesabı  olmaz  (S.Vurğun);  Sırtıq- 
laşıb, özünüzü  biabır etməyin.
UYDURMA  -   DOĞRU  Bunlar  hamısı 
uydurmadır  (M.İbrahimov);  Doğru  sözün 
boyu qıldan nazikdir (Ata. sözü).
UZAQ -  GÖDƏK Qoca dedi: -   Vaxt var 
ikən  gedək;  Mənzil  uzaq,  ömür  gödək 
(R.Rza).
UZAQ -   YAXIN  Bura yaxın,  uzaq  ellər 
axışıb gəlmişdir (S.Qodirzado).
UZANMAQ  -   QALXMAQ  Bir  xəstə 
uzanmışdı  yerdə  üst-başı  açıq  (S.Rüstəm); 
Gülşon söz alıb ayağa qalxdı  (Ə.Vəliycv).
UZUN -  QISA Gah uzun olur bu yol; gah 
qısa (R.Rza).
UZUNBOYLU  -   QISABOYLU  Uzun­
boylu,  arıq  bir  adam  ona  doğru  gəlirdi 
(A.Şaiq);  ...Cibgirin  qısaboylu,  arıq  bir 
oğlan  olduğunu,  bu  gəncə  qətiyyən  oxşa­
madığını  bilirdi (C.Əmirov).
UZUNDRAZ  -   GÖDƏ RƏ K   Yaşıl 
önlüklü, sarışın gursaçlı,  uzundraz bir oğlan 
qapıda  göründü  (“Azərbaycan”);  O  boyca 
gödərəkdir (“Azərbaycan”).
UZUNLUQ -  QISALIQ Sanki  səngərin 
uzunluq  vo  dərinliyini  ölçürdü  (M.İbrahi­
mov);  Yolun  qısalığı  söhbətimizi  yarımçıq 
qoydu.
UZUNSOV -  GÖDƏRƏK Yağış mənimlə 
gedir;  yumru,  uzunsov  damcılarla;  hopub 
qatar  pəncərəsinə  (R.Rza);  Güdərək  oğlan 
yerindən  icazəsiz söz atdı  (I.Əfondiycv).
128

---