L ü Ğ Ə t V ə e n s I k L o p e d I y a L a r

VAHİD -   MÜXTƏLİF
V E Y L -  İŞLƏK
Vv
VAHİD  -   MÜXTƏLİF  Bir  vahid  mil- 
loto,  iki  hakimin;  Dili doğmalaşdı...  Bu lap 
ağ  oldu;  Doğma  anamızın  şokordon  şirin; 
Bizo  öyrotdiyı  dil  yasaq  oldu  (B.Vahab- 
zado);  Tozadlı  dünyanın  müxtəlif  qütblü; 
Monfili,  müsbotli  folsofosi  var  (N.Koso- 
monli).
VAHİMƏ -  CƏSARƏT Tellini  yenidon 
vahimə  bürüdü.  O  qorxurdu  (S.Hüseyn); 
Aləm  bilir  ki,  sondo  olan  cəsarət,  kişilik 
bizim  heç birimizdə yoxdur (M.İbrahimov).
V A H İM Ə LƏNM ƏK  -   CƏ SA RƏ T­
LƏNMƏK  Telli  yatmaq  zamanı  çatdıqca 
vahimələnməyə  başladı  (H.Hüseyn);  Mina 
xanımın  ürəyindən  olduğunu  yəqin  etdikdə 
isə daha da cəsarətləndi (M.İbrahimov).
VAHİM Ə Lİ  -   ÜRƏKAÇAN  Birdon 
qabaqdan vahiməli bir səs eşidildi (Mir Cəlal); 
Bayır  yumşaq,  ürəkaçan  bir  boyazlığa 
bürünmüşdü  (B.Bayramov).
VAXTAŞIRI  -   HƏRDƏNBİR  Qazılan 
quyunun  oyilə  bilməsinin  qarşısını  almaq 
üçün  əyriliyini  vaxtaşırı  ölçmək  lazımdır 
(Ə.Quliyev);  Hərdənbir  orino  də  yazığı 
golirdi  (M.İbrahimov).
VAR -  YOX  Vardan xeyir gəlor, yoxdan 
ziyan  (Ata.  sözü).
VARLI  -   FƏQİR  İndi  məndən  nə  istə­
yirsən? Sən  bir  varlı,  mən bir fəqir (C.Cab- 
barlı).
VARLI  -   LÜT  Varlıların  çoxu  özlərini 
və  m ədənlərini  qo n m aq   məqsədi  ilə 
yanlarında  qoçu  saxlayırdılar (A.Şaiq);  Heç 
nəyini,  boy.  lütün  biridir (C.Mommədov).
VARLI  -   YOXSUL  Yalnız  kollektiv 
təsərrüfat  quruluşu  bizim  kəndimizi  indiki 
mədəni,  varlı  səviyyəyə  gətirib  çatdırmış­
dır (İ.Əfondiycv);  Ay  nənə,  vallah,  mənim 
özüm  də  sənin  kimi  yoxsulam  (Ə.Haqvcr- 
diyev).
VARLI-HALLI  -   YOXSUL  Bu  kişi 
varlı-hallı  bir  adam  idi  (Ə.Haqverdiyev); 
Tutqun  işıq  bu yoxsul daxmanın  görkəmini 
daha da  miskinloşdirirdi  (A.Mommodrza).
VARLI-KARLI  -  YOXSUL  Varlı-karlı 
kişidir, niyə verməyək? (Mir Cəlal); Sizi bu 
yoxsul  otağa  gətirən  mənəm!  (M.S.Ordu- 
badi).
VARLIQ  -   YOXLUQ  Ey  varlığı  yox, 
yoxluğu  vardan  daha  dilbər;  Ruhim  səni 
izlər (H.Cavid).
VARLIQ  -   YOXSULLUQ  Varlığa  nə 
darlıq (Ata. sözü); Dünyada heç igid, yoxsul 
olmasın;  Yoxsulluq  igidə  yaman  ad  olur 
(“Koroğlu”).
VARLILIQ  -   KASIBÇILIQ  O  hələ 
varlılığı  sayəsində  başını  birtəhər  girləyir 
(T.Hüseynov);  Kasıbçılıq,  arvadının  ölümü 
və  uşaqlarının  çoxluğu  onu  əldən  salmışdır 
(A.Mommodrza).
VARMAQ -  GƏLM ƏK Soba, əhvalımı 
bir-bir;  Varıb ol yarə ərz eylə (M.V.Vidadi); 
Sabahı  fasilə zamanı Gülər bizim sinfə gəldi 
|  (M.İbrahimov).
VASİTƏSİZ  -   DOLAYI  Vasitəsiz  nitq 
başqasının  fikrini  eyni  ilə  verməkdir.  Qız 
hoyadanmı,  yaxud  nədən  dolayı  isə  cavab 
verməz (R.Əfəndiycv).
VAVEYLA -  SEVİNC Çatmayır göylərə 
vaveylam  (S.Rüstəm);  Sevincimin  həddi 
yox  idi (M.İbrahimov).
VAYLI  -   SEVİNCLİ  Çoxlu  xəbər 
gətirdi;  Şivonli,  vaylı  axşam  (Ə.Cavad); 
Sevincli günlərim barmaqla sayılar;  Kədər - 
j  istədiyin qədər!  (N.Kəsəmənli).
VEYL -   İŞLƏK  Son elə  veylin  üstündə 
öz əmini niyə belə ağrıdırsan? (S.Rəhimov); 
Bizim  yerimiz Coforabadın  yerindən  yaxşı, 
torpağımız məhsuldar,  camaatımız isə işlək­
dir (Ə. Vəliyev).
130

---

VURAĞAN  -  DİNC 
___________
adlanır.  Ycnı  yctışon  ədəbi  gonclik  həmişə 
Cabbaıhnın diqqoi mərkəzində idi (M.AriO.
VURAĞAN  -   DİNC  Vurağan  öküzə 
Allah  buynuz verməz (Ata.  sözü);  Mohəm- 
modhoson  omi  dinc adaındır (C.Məmmod- 
quluzado).
VURAN -  BÖLƏN  Vurma hasilini almaq 
üçün  ododin  digor  ododo  ncço  dofo  vurul­
duğunu  göstərən  odod  vuran,  bölünən 
kəmiyyətin  bölündüyü  ədəd  bölən  adlanır 
(‘•Riyaziyyat*’).
VURĞUN -  BİGANƏ Mən do sənin kimi 
gülə  vurğunam  (M.Rahim);  Nə  baxırsan 
oğrun-oğrun;  Mənə  biganələr  kimi  (Xəstə 
Qasım).
VURHAVUR  -   SAKİTLİK  Ay  Allah­
qulu,  yaxşı  ki,  yaxamızı  bu  vurhavurdan 
qurtardıq (Çəmənzəminli);  Hər  yan sakitlik 
idi (M.İbrahimov).
VÜQARLI -  BAŞIAŞAĞI
VURMA  -   BÖLMƏ  Hasil  almaq  üçün 
bir odoılin başqa bir ododo. yaxud öz-özüno 
vurulması  vurmu, bir sayda ncço dofo  başqa 
say  (odod)  olduğunu  bilmo  omoli  bölmə 
adlanır ("Riyaziyyal").
VURMAQ -   BÖLMƏK  Beşi  ikiyo  vur­
mur/, alınan  hasili  beşo bölmək  lazımdır.
VURMAQ  -   DAYANMAQ  Bir  soruş 
gör,  heç  üroyim  bir  gün  onsuz  vurdunıııl 
(Ə.Comil);  Birdon  elo  bil  üroyi  dayandı 
("Azorbaycan").
VURUŞ -  BARIŞ  Vuruşun kor vuruşunu 
oxşamır (Ala. sözü); Barış doqiqolori yaxın­
laşdı.
VÜQARLI  -   BAŞIAŞAĞI  Baş-başa 
çatılmış bu qoca dağlar;  Vüqarlı qolbim  lok 
bu  uca  dağlar  (S.Vurğun);  ...Yaxşı  oxlaqın 
birinci şorti elo budur ki. başıaşağı, üzüyola 
olasan (M.İbrahimov).
132

---

Y A L IN -G E Y İM L İ
YALIN  -   G EY İM Lİ  Yalın  ayaqları 
dizlonnodok  palçığa  batmışdı  (Çomonzo- 
minli);  Tirmo şal geyimli, qara  saçlılar;  Hor 
torofo zor nişanlar dolanır (Aşıq Əlosgor).
YALQIZ  -   CÜT  Bu  dünyada  şir  do 
yalqız  qalmasın;  Qardaş  gorok  ci'u  dayana 
yan-yana (Aşıq Əlosgor).
YAMAQLI -  SÖKÜK Arvad Cumanın... 
yamaqlı  çokmosini  geydi  (Ə.Əbülhoson); 
Sökük 
köynoyindon 
qolu 
görünürdü 
(“ Ulduz”).
YAMAQLI  -   YIRTIQ  Yamaqlı  ayaq­
qabılarda  gezorok  pul  yığırdı  (C.Əmirov); 
Ayaqqabıları yırtıq idi.
YAMAMAQ -   SÖKMƏK  Yamayardım 
babamın  çul-çuxasın  (M.Ə.Sabir);  Tozə 
köynoyi sökdü.
YAMAN  -   RƏHMLİ  Korom  kimi  mon 
oduna  yanaram;  Dostuna  dost,  düşmonino 
yamanam  (Aşıq  Əziz);  Rəhmlidir,  üroyi 
yumşaqdır.
YAMANCA -   YAXŞICA  Onlar Somo- 
din  yamanca  tələsdiyini  duymamış  deyil­
dilər (M.Hüseyn); Onu yaxşıca əzişdirdilər.
YANAR -  SÖNÜK  Bir parça atəşəm, bir 
parça  yanğın;  Qəlbim  örpəyidir  yanar  bir 
dağın  (M.Müşfiq);  Sönük  vulkana  tamaşa 
edirdilər.
YANAŞI  -   AYRI  Çarpayıları yanaşı  idi 
(T.Kazımov); Onların ycmoklori  bir, yataq­
ları ayrı  idi.
YANAŞMAQ  -   UZAQLAŞMAQ  Fəx­
rəddin  qapıya  yanaşmaq  üçün  heç  bir 
bəhanə  əldə  edə  bilmirdi  (M.S.Ordubadi); 
...Kazım  dik  atılır  vo  qaçmaq  bu  qanlı 
dəstədən  birdəfəlik  ayrılıb  uzaqlaşmaq... 
arzusu  ilo çırpınırdı  (M.lorahimov).
YANIQLI -  NƏŞƏLİ  Rəhim bəy yanıqlı 
bir ah çəkdi (M.Hüseyn); O bu gün nəşəli idi.
YANLIŞ  -   DÜZGÜN  Yanılırsan,  o 
yanlış  tərbiyədir  (A.Şaiq);  İndi  Məcid 
müəllimin  suallarına  cəsarətlə  vo  düzgün 
cavab  verirdi  (Mir Cəlal).
YANMAQ  -   SÖNMƏK  Gülər  ulduz 
kimi  tez yandı, söndü (M.Rahim).
YARAŞIQSIZ -  SƏLİQƏLİ
YAPIXMAQ -  QALXMAQ Qoca dəyir­
man  daşının  üzorindo  yırğalanıb  yapıxdı 
(S.Rohimov);  t larin at qalxdı dik ayaq  üsto; 
Ox doyon ahu kimi tullandı  (A.Sohhot).
YARALANMAQ -  SAĞALMAQ  Mir- 
saqulu  yaralanmış  vo  yerə  yıxılmışdı 
(S.Hüseyn);  Qonağım  qız,  məni  sağalt, 
amandır (Mir Colal).
YARALI  -   SAĞLAM  Maya  yaralı  bir 
cşqlo  Qaraşı  müdafıo  etdi  (M.İbrahimov); 
Rayon səhiyyə məntəqəsi sağlam  uşaqların 
yarışım  düzəltmişdi (Mir Colal).
YARAMAZ -  XEYİRLİ  Pis vo yaramaz 
cohotlor  iso  nəzərindən  qaçırdı  (M.İbrahi­
mov);  Çox  zaman xeyirli moslohot  alırdılar 
(Mir Colal).
YARAMAZLIQ  -   YAXŞILIQ  Rohim- 
lidon  hor  cür yaramazlıq,  laqeydlik,  arxa­
yınçılıq  gözləyirdi  (I.Hüseynov);  Biz  isə 
belə şortloşok;  yazının  pisliyini  do, yaxşılı- 
ğını da hamıdan ovvol yazanın özünə dcyok 
(Mir Cəlal).
YARANIŞ -  ÖLÜM  Son  ki, yaranışdan 
gözəlsən  belə;  Bir  dastan  olmusan  ağıza, 
dilə (S. Vurğun); Nədənsə həyətdə bir ölüm 
sükutu  hökm sürürdü  (Mir Colal).
YARANMAQ -  DAĞILMAQ Tikintidə 
kiçik  bir  özfəaliyyət  dəm əyi  yarandı 
(İ.Əfəndiycv); Şirinlik  içilən axşam qonaq­
lar mübarokbadlıq edib dağıldı (Mir Colal).
YARANMAQ  -   ÖLM ƏK  Mən  əzilən 
bir  sinfin  hayqıran;  Haqq  bağıran  sədasın­
dan yarandım  (M.Müşfiq);  Özümüzünkünü 
niyə  öldürürlər,  ay  dəli,  nə  olubdur  deyir! 
(Mir Colal).
YARARLI  -   XEYİRSİZ Əsil  bola  ora­
sındadır  ki,  usta  zeynallar özlərini  dünyada 
ən  ağıllı,  işgüzar  vo  yararlı  adam  hesab 
edirlər  (M.İbrahimov);  Xeyirsiz  adamlan 
xeyirli  işlərə cəlb etmək  lazımdır.
YARAŞIQLI  -   K İFİR  Çox  arıq  olma­
sına  baxmayaraq,  yaraşıqlı  bir  oğlan  idi 
(İ.Əfəndiycv);  Kifırdir,  amma  nə  olsun  ki, 
kişinin  bəxti  vurub (M.Hüseyn).
YARAŞIQSIZ -  SƏLİQƏLİ O. nəhayət, 
balaca,  yaraşıqsız  ev  seçib  qapını  döydü
134

---