L. Z. ƏHMƏdova uşaq yaşlarinin nefrologiyasi

 
40 
miqdarı 0,1-3,0 q arasında tərəddüd edir (zəif -150- 500 mq/sut; mülayim - 
500-2000 mq/sut; ağır - >2000 mq/sut).  
Proteinuriya  həmçinin  prerenal,  renal  və  postrenal  mənşəli  ola  bilər. 
Selektiv  proteinuriya  yumaqcıq  filtrasiyasının  pozulması  nəticəsində 
aşağımolekullu  zülalların  (əsasən  albuminlərin)  xaric  olmasıdır.  Qeyri-
selektiv  proteinuriya  hər  iki  növ  zülalların  xaric  olmasıdır.  Sidikdəki 
zülalların tərkibi elektroforez üsulu ilə müəyyən edilir. 
7)  Qlükoza  –  normada  sidikdə  tapılmır.  Qanda  qlükozanın  8-9 
mmol/l-ə  qədər  artması  onun  sidiklə  xaric  olmasına  gətirir  (qlükozuriya). 
Sağlam şəxsin sidiyində qısa müddətə müəyyən keçici hallarda çoxlu şəkər 
qəbulu,  adrenalinin  yeridilməsi,  stress  zamanı  qlükoza  tapıla  bilər.  Daimi 
qlükozuriya  şəkərli  diabet,  tierotoksikoz,  sepsis,  İssent-Kuşinq  sindromu 
zamanı qeyd edilir. 
8)  Keton  cisimciklər  (aseton,  asetosirkə  və  β-oksiyağ  turşuları) 
normada  sidiklə  20-50  mq/sut-dan  artıq  xaric  olmur.  Ketonuriya  şəkərli 
diabetin  dekompensasiya  mərhələsində,  erkən  yaşlı  uşaqlarda  toksikoz  və 
dizenteriya  zamanı  qeyd  edilir.  Massiv  ketonuriya  dekompensasiyalı  ağır 
şəkərli diabetin və hiperqlikemik komanın əlamətidir. 
9)  Bilirubin  normada  sidikdə  praktiki  olmur.  Qaraciyərin 
parenximatoz  zədələnmələri  (virus  hepatitlər),  mexaniki  (qaraciyəraltı) 
sarılıqda,  sirroz,  xolestaz  zamanı  sidikdə  bilirubinin  miqdarı  artır.  Sidiklə 
yalnız düz (birləşmiş) bilirubin xaric olur.  
10)  Urobilinogen  –  sidikdə  onun  miqdarı  hemolitik  sarılıq, 
qaraciyərin  iltihabı  xəstəlikləri,  bağırsaq  xəstəlikləri  (enterit,  qəbizlik) 
zamanı artır.  
Sidik çöküntüsünün tədqiqi  
Üzvi çöküntülər: 
11)  Eritrositlər  –  normada  sidikdə  görünüş  sahəsində  tək-tək 
eritrositlər  (1-2)  tapılır.  Eritrositlər  daha  çox  sidik  çöküntüsünün 
mikroskopik  müayinəsi  zamanı  görünür.  Sidikdə  eritrositlərin  artmasının 
əsas  səbəbi  böyrək  və  sidikçıxarıcı  yolların  patologiyasıdır  (kəskin  və 

---

 
41 
xroniki  qlomerulonefrit,  pielonefrit,  böyrəkdaşı  xəstəliyi  və  s.).  Bunlardan 
əlavə  malyariya,  su  çiçəyi,  hemorragik  qızdırma,  infeksion  mononukleoz, 
qanın  laxtalanmasının  pozulması  və  s.  zamanı  sidikdə  eritrositlər  tapıla 
bilər. Bəzi dərmanlar (sulfanilamidlər, antikoaqulyantlar, urotropin) sidikdə 
 
 
eritrositlərin yaranmasına səbəb ola bilər. 
Hematuriya:  mikrohematuriya  (işıq  mikroskopu  ilə  görünüş 
sahəsində  100-dən  artıq  olmayan  eritrositlər  –  bu  da  öz  növbəsində, 
nəzərəçarpan  mikrohematuriya  –  görünüş  sahəsində  50-100  eritrosit; 
mülayim  mikrohematuriya  –  görünüş  sahəsində  20-50  eritrosit  və  cüzi 
mikrohematuriya  –  görünüş    sahəsində    10-20  eritrosit)  və 
makrohematuriya (görünüş sahəsində 100-dən artıq eritrositlər) olmaqla iki 
yerə  bölünür.  Makrohematuriya  zamanı  sidiyin  rəngi  həmişə  dəyişir,  belə 
ki,  ya  qırmızı,  ya  da  qəhvəyi  çalar  alır.  İntensiv  hematuriya  zamanı 
dəyişilməmiş  qanın  sidiklə  xaric  olması  uroloji  xəstəliklər  üçün,  məsələn, 
böyrək  və  sidik  kisəsinin  şişləri,  papilyar  nekroz  fonunda  fortikal 
qanaxmalar,  sidik  sisteminin  vərəmi  və  s.  üçün  xarakterikdir.  Bu  zaman 
sidikdə  qan  laxtası  tapıla  bilər  ki,  bu  da  qlomerulonefrit  üçün  xarakterik 
deyil.  Qlomerulonefritin  kəskinləşməsi  zamanı  sidik  çox  zaman  “ət  suyu” 
rəngini ala bilir. 
Sidikdə  dəyişilməmiş  eritrositlərin  tapılması  hematuriyanın  böyrək 
mənşəli  olmasını,  dəyişmiş  eritrositlərin  tapılması  isə  hematuriyanın 
sidikçıxarıcı yolların patologiyası nəticəsində yaranmasını sübut edir. 
12)  Leykositlər  –  normada  sidikdə  leykositlər  kifayət  qədər  tez-tez 
tapıla bilər. Sağlam kişilərdə bir görünüş sahəsində 0-3 ədəd, qadınlarda isə 
0-6  ədəd  tapılır.  Çoxlu  sayda  leykositlərin  sidikdə  tapılması  kəskin  iltihab 
proseslər  üçün  xarakterikdir.  Bu  zaman  sidikdə  bakteriyalar  da    tapılır. 
Leykositlər  kəskin  və  xroniki  qlomerulonefrit,  kəskin  və  xroniki 
pielonefrit,  sistit,  uretrit,  qızdırmalı  vəziyyətlərdə  zamanı  sidikdə  tapılır. 
Kəskin  gedişli  pielonefrit  və  xroniki  pielonefritin  kəskinləşməsi    zamanı 
leykosituriya  daha  nəzərəçarpan  olur,  çox  vaxt  mülayim  proteinuriya, 
intoksikasiya  və  ağrı  sindromu  ilə  müştərək  qeyd  edilir.  Sistit,  uretrit, 

---

 
42 
vulvit  və  balanopostit  zamanı  leykosituriya  dizurik  əlamətlərin  fonunda 
müşahidə edilir. 
Davamlı  leykosituriya  sidik  yollarının  mikoplazma,  xlamidiya, 
göbələk  infeksiysı  ilə  zədələnməsi  zamanı,  həmçinin  sidik  sisteminin 
vərəmində qeydə alınır.   
Leykosituriya  kəskin  və  xroniki  qlomerulonefritin  kəskinləşməsinin 
ilk  günlərində  müşahidə  edilir  və  adətən,  xəstəliyin  xoş  gedişi  zamanı  5-7 
gündən sonra keçib gedir.  
13) Epitelial hüceyrələr – demək olar ki, həmişə sidik çöküntüsündə 
tapılır.  Yaranmasına  görə  sidikçıxarıcı  yolların  səviyyəsindən  asılı  olaraq 
(yastı,  keçid  epiteli,  böyrək  epiteli  hüceyrələri)  epitelial  hüceyrələr 
müxtəlif struktura və görünüşə malik olur. Onlar sidikdə kəskin və xroniki 
sistit,  dismetobolik  nefropatiyalar,  böyrək  ləyəni  və  parenximasının 
zədələnməsi,  iltihabı  xəstəliklər,  müxtəlif  intoksikasiyalar  zamanı  əmələ 
gələ bilər. 
14)  Silindrlər  –  böyrək  kanalcıqlarının  zülal  və  ya  hüceyrə  tərkibli 
törəməsi  olub,  xaricı  görünüşünə  və  tərkibinə  görə  bir-birindən  fərqlənən 
bir  neçə  növü  vardır:  -  hialin,  danəli,  mumabənzər,  leykositar,  epitelial 
silindrlər. 
Qeyri-üzvi çöküntülər: 
15)  Oksalatlar  -  oksalatlar  orqanizmə  ekzogen,  yəni  qida  ilə  daxil 
olur  və  ya  endogen  yolla  əmələ  gəlir.  Onlar  tam  olaraq  böyrək 
yumaqcıqlarında  filtrasiyaya  uğrayır,  sonra  reabsorbsiyaya  edilir  və 
kanalcıqlarda  sekresiya  olunur.  Oksalat-kalsium  kristalluriyası  uşaqlar 
arasında tez-tez rast gəlinir. Onun patogenezi həm kalsium, həm də oksalat 
mübadiləsinin  pozulması  ilə  əlaqədardır.  Oksalatların  MBT-da  sürətlə 
sorulmasına  mədə-bağırsağın  iltihabi  xəstəlikləri,  xroniki  xolesistit  və 
pankreatit,  nazik  bağırsağın  rezeksiyası  səbəb  ola  bilər.  Sitomembran 
fosfolipidlərinin qeyri-stabilliyi nəticəsində, hüceyrədaxili kalsifilaksiya və 
lipidlərin  perekis  oksidləşməsi  oksalat-kalsium  kristalluriyasına  gətirib 
çıxarır.  

---